Karizmatik Lider Merkezli Bir Parti

Toplumsal hareketlerin şekillenmesinde, hareketi başlatan veya herhangi bir aşamasında hareketin başına geçen liderlerin büyük etkiye sahip olduğu bilinmektedir. Modern toplumlarda demokratik süreçlerin işlediği toplumsal hareketler her ne kadar yazılı kurallara dayanıyor olsa da özellikle kriz anlarında ortaya çıkan karizmatik liderler toplumsal hareketlere büyük ölçüde yön vermekte; güçlü kişilikleri ve kararlı tutumlarıyla ihtiyaç duyulan motivasyonu sağlayarak kitleleri peşinden sürüklemektedir. Bu arada liderlerin dini inançları, ideolojik düşünceleri, daha önce yaşadıkları tecrübeler, karakter yapıları gibi kişisel özellikleri karar alma süreçlerinde etkili olmaktadır. Türk siyaset geleneğinde de liderlerin siyasi hareketlere çok büyük etkisinin olduğu, hatta siyasi hareketlerin liderlerin ismiyle özdeşleştiği bilinmektedir. Bu anlamda Adnan Menderes, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Alparslan Türkeş, Turgut Özal, Necmettin Erbakan gibi siyasetçiler liderlik ettikleri siyasi hareketlerin şekillenmesinde oldukça önemli rol oynamışlardır.

Bu anlamda Türkiye’de partilerin programlarından ve seçim beyannamelerinden yola çıkarak oy veren seçmen sayısı oldukça azdır. Gerçi tüm partilerin sorunları ortaya koyuşları ve çözüm önerileri birbirlerine oldukça benzemektedir. Bu yüzden Türk siyasal geleneğinde partilerin programı, kadroların niteliğinden çok parti liderinin kişiliği, kimliği ve karizması oy verme davranışlarını ve partilere katılımları etkileyen en önemli olguyu teşkil etmektedir. Bunun en iyi örneği, toplum içinde bireyler tuttukları partinin adıyla veya ideolojik tarafgirlikle değil de parti liderlerinin isimleriyle anılmalarıdır. Türk siyasetinde, her ne kadar her lider partisini kadro hareketi olarak tanımlasa da, bir partinin ve ideolojik taraflılığının ismiyle sahne alan oylardan ve insanlardan çok “cı-cu” nitelendirmeler ile ortaya çıkan şahıs merkezli bir oluşum vardır (Demirelci, Erbakancı, Türkeşçi, Özalcı, Ecevitçi gibi). Türk demokrasi tarihi

118

incelemelerinde de zaten devirler hükümetlere göre değil liderlerin isimlerine göre yapılmaktadır (Çetin, 2003: 105).

2000'li yıllara gelindiğinde 28 Şubat sürecinin ardından yaşanan ekonomik kriz ve siyasi belirsizlik ortamında Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan Ak Parti ciddi bir destek bulmuş ve Erdoğan önemli bir lider olarak siyaset sahnesine çıkmıştır. Post modern darbe olarak da adlandırılan 28 Şubat sürecinde ordu, sermaye sahipleri ve medyanın siyasete dolaylı müdahalesi ülkedeki dengeleri bozarak zayıf koalisyon hükümetleri kurulmasına yol açmış, siyasi istikrarsızlık kısa süre sonra ekonominin çökmesine sebep olmuştur. Böyle bir ortamda yeni bir söylemle siyaset sahnesine çıkan Ak Parti ve hareketin lideri Recep Tayyip Erdoğan bir kurtarıcı gibi görülerek girdiği ilk seçimde tek başına iktidara taşınmıştır. Parti kurucularının ve teşkilatının büyük ölçüde “Milli Görüş” geleneğinden oluştuğu ve Milli Görüş geleneğinde Türk siyasetinin en önemli karakteristiklerinden birini teşkil eden güçlü lider anlayışının oldukça kuvvetli olduğu (Erbakan sadece genel başkan değil aynı zamanda Milli Görüş hareketinin doğal lideri olarak görülmektedir) göz önünde bulundurulduğunda parti kadrolarının Erdoğan'ı nasıl değerlendirdiği ve Erdoğan'ın partililer üzerinde nasıl bir etkisinin olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Partinin tüzükle belirlenmiş demokratik organları işlemekle birlikte diğer tüm siyasi hareketlerde olduğu gibi liderin parti politikalarındaki etkisi ve belirleyiciliği göz ardı edilemeyecek bir olgudur.

Her şeyden önce Erdoğan'ın kişisel olarak dindar bir Müslüman olduğu bilinmektedir. İHL mezunu olduğunu ve bundan gurur duyduğunu her fırsatta dile getiren Erdoğan için İHL'lerin özel bir anlamı vardır. 2014 yılında İmam Hatiplerin kuruluşunun 100. yılı kapsamında düzenlenen bir etkinlikte yaptığı konuşmada (Subaşı, 2014) bu okullara verdiği değeri bir kez daha vurgulayarak kendisinin ve dört çocuğunun da İHL mezunu olmasından gurur duyduğunu ifade etmiştir. Konuşmasında İHL'ler için yapılan fedakarlıklardan bahseden Erdoğan'ın bu okullara hizmet etmeyi, İHL'ler için çalışmayı bir ibadet olarak algıladığı görülmektedir. Erdoğan'a göre bu okullar için çalışan, ter döken, emek sarf eden, okulların açık kalabilmesi için mücadele edenlerin amel defterleri kapanmayacaktır. İHL'lerde okunan Kur'an'ın her harfi için amel defterlerine sevap yazılacak, bu okullarda yetişen dürüst, ahlaklı, salih her evlat için kabirleri nur ile dolacaktır. Aynı konuşmada Erdoğan İHL öğrencilerini ve mezunlarını yeni ve büyük

119

Türkiye'nin aydınlık suretleri olarak tanımlayarak bu okullara verdiği değeri ve gelecek tasavvurunda biçtiği rolü; aynı zamanda onlara yüklediği misyonu ortaya koymuştur. Bu anlamda Erdoğan'ın İHL'leri yeni Türkiye'nin kurucu ve taşıyıcı unsuru olarak gördüğü söylenebilir. Erdoğan konuşmasında İHL'ler için 28 Şubat sürecinde yapılan katsayı düzenlemesinin bir zulüm olduğunu ve bu zulme partisinin son verdiğini belirterek bu doğrultuda çabalayan herkese teşekkür ettiğini ifade etmiştir. Ak Parti'nin İmam Hatip okullarının önündeki engellerin kaldırılmasında ve sayılarının artmasında ortaya koyduğu irade elbette sadece Erdoğan'ın kişisel tercihi bağlamında açıklanamaz. Zira önündeki engeller kalktığında halkın bu okullara nasıl bir teveccüh gösterdiği pek çok kez tecrübe edilmiştir. Bu anlamda Ak Parti'nin İmam Hatip okulları ile ilgili politikalarında tabanın beklentisi ile birlikte Erdoğan'ın İHL hassasiyeti etkili ve belirleyici olmuştur.

Ak Parti'nin başörtüsü konusunda izlediği politikada da tabandaki beklentinin yanı sıra parti yöneticilerinin neredeyse tamamıyla birlikte Erdoğan'ın yaşadığı olumsuz tecrübeler neticesinde geliştirdiği hassasiyet etkili olmuştur. Eşi ve kızları da başörtülü olan ve başörtüsü yasağından direkt etkilenen Erdoğan'ın başörtüsü yasağına karşı tüm siyasi hayatı boyunca mücadele ettiği bilinmektedir. Başörtüsü takmayı dini bir gereklilik olarak gördüğünü ifade eden ve bunun kararının mahkemelerce değil, din alimleri tarafından verilebileceğini söyleyerek başörtüsü takmayı din ve vicdan hürriyetinin bir gereği olarak gören Erdoğan (Milliyet, 15.11.2005) en başta kendi ailesinin yaşadığı mağduriyetler dolayısıyla meselenin bir an önce çözülmesi gereken bir sorun olduğunu düşünmektedir. Zira başörtüsü yasağından dolayı iki kızını yurtdışında okutmak zorunda kaldığını ifade etmiş, eşinin başörtülü olmasından dolayı resmi program ve davetlerde eşi veya kendisi başörtülü olan diğer partililerle birlikte bir çok kez sorun yaşamıştır. Yakın çevresi ve parti tabanında da başörtüsü yasağından dolayı mağdur olan pek çok kişinin olması zaten kişisel olarak başörtüsü konusunda hassas olan Erdoğan'ı yasağın kalkması için daha fazla mücadele etmeye itmiş, Erdoğan'ın hassasiyeti de partinin bu konudaki politikalarında kendisini göstermiştir. Zira Ak Parti iktidara geldiği ilk günlerden itibaren pek çok kez yasağı kaldırmaya teşebbüs etmiş, karşılaşılan engellere rağmen farklı formüller deneyerek sorunu çözmeye çalışmış ve gerekli düzenlemeleri yaparak başörtüsü yasağına zaman içerisinde son vermiştir.

120