ABD’de karşılaştırmalı yönetim dersleri daha çok yüksek lisans düzeyinde olmak üzere 1950’li yılların hemen başında ortaya çıkmaya başlar. Bu yıllarda ASPA bünyesinde bir Karşılaştırmalı Yönetim Gurubu (Comparative Administration Group) oluşturulur ve çalışmalar başlatılır. Waldo’da aynı dönemde, 1948-1955 yılları arasında, Berkeley’de Karşılaştırmalı Ulusal Kalkınma dersleri vermektedir.265
______________________________
263 Dwight Waldo, The Enterprise of Public Administration: A Summary View, s. 121.
264 Waldo o yılları, Amerikan kamu yönetimcilerinin, hele bir de Kore Savaşına gönderilmedilerse ve McCarty’nin zulmüne uğramadılarsa, en mutlu yılları olarak tanımlarken aslında biraz da dönemin Amerika’sının olumsuz koşulları ile ilgili ipucu vermektedir. a.k., s. 122.
265 ABD’de karşılaştırmalı yönetim alanındaki çalışmalar 1952 yılında Wallace Sayre ve Herbert Kaufman tarafından Princeton Üniversitesinde düzenlenen bir konferansla başlar. Waldo bu konferansta ve ASPA bünyesinde kurulan Karşılaştırmalı Yönetim Gurubu’nun (CAG) oluşumunda yer almaz. Waldo’nun CAG içindeki etkinliği 1960’lı yıllara rastlar. a.k., s. 118-120.
Yine bu yıllarda yaşadığı İtalya deneyimi konuya olan ilgisini daha da artırır.
Amerikan dış yardım programının bir parçası olarak California ve Bologna Üniversiteleri arasında sağlanan anlaşma uyarınca ilki 1956–1957, ikincisi 1961–
1962 yılları arasında olmak üzere iki kez İtalya’da görev yapar. Programın amacı Amerikan yönetim know-how’ının İtalya’ya aktarımıdır. Yaşadığı deneyim Waldo’nun bu türden programlarla ilgili görüşlerinin biçimlenmesine yol açar. Daha sonraları dış yardım programlarının hiçbir zaman başarıya ulaşamayacağını, çünkü evrensel olduğu düşüncesiyle aktarılması amaçlanan bilginin, daha doğrusu
“ilkeler”in, tümüyle Amerika’ya özgü olduğunu söyleyecektir.266
Waldo 1950’li yıllarda ilgi duymaya başladığı karşılaştırmalı yönetim alanı üzerinde çalışmalarını sonraları da sürdürecek ve bu alanla ilgili görüşlerini çeşitli dönemlerde yazdığı makalelerle ortaya koyacaktır.267
Waldo’ya göre karşılaştırmalı yönetim olgusu yönetsel yöntem ve tekniklerin başka ülkelere aktarılabilmesi konusunda çok önemli tartışmaların doğmasına neden olmuştur.268 Ama Waldo’nun tanımlamasıyla, 1950’li yıllarda kamu yönetimi disiplininin odağına yerleşen karşılaştırmalı yönetim alanı esas olarak disipline egemen olan davranışçı akımın etkisi altında yönetimin “evrensel” ilkelerini temel
______________________________
266 Brack Brown; Richard J. Stillman, a.g.e., s. 73.
267 “Public Administration and Culture”, Roscoe C. Martin, (ed.), Public Administration and Democracy: Essays in Honor of Paul H. Appleby, Syracuse University Press, 1961; “Comparative Public Administration: Prologue, Performance, Problems and Promise”, Comparative Public Administration: The Essential Readings Research in Public Policy Analysis and Management, Vol.
15, 2006; “Reflections on Public Administration and National Development”, International Social Science Journal, Vol. 21, No. 2, 1969. Waldo ayrıca kalkınma yönetimi konusuna eğilen bir kitabın editörlüğünü yapmış ve bölümlerinden birini yazmıştır: “Conclusion: Some Notes on Time, Administration and Development”, Dwight Waldo, (ed.), Temporal Dimensions of Development Administration, Duke University Press, Durham, 1970; “Comparative Public Administration:
Prologue, Performance, Problems and Promise” isimli makale 1964 yılında yazılmıştır.
268 Dwight Waldo, The Study of Public Administration, s. 69.
alarak ilerlemekte269 ve tüm dünyayı kendi “bilimsel” evreni olarak gören bir yaklaşımla karşılaştırmaya temel alınacak kuramsal yapıları oluşturmaya çalışmaktadır. Waldo kamu yönetimi disiplininin bir Amerikan yönetim deneyimi olduğunu hatırlatarak bu eğilime karşı çıkar; insana ilişkin olan ve sosyoloji, antropoloji ve tarih alanlarında ortaya konulan tüm boyutlar göz önüne alınmadan, salt Amerikan POSDCORB deneyiminden yola çıkarak yönetim olgusunu sosyal psikoloji ve ekonomi alanlarından ödünç alınan birkaç matematiksel formüle sığdırma çabaları sonuçsuz kalmaya mahkûmdur.270 Waldo karşılaştırmalı yönetim alanına kültür ve tarih pencerelerinden bakar. Öncelikli amaç farklı kültür ve ülkelerdeki kamu yönetimi olgusunu anlamak olmalıdır.271 Kültür kavramını sosyal bilimin en temel kavramı olarak gören Waldo karşılaştırmalı yönetim alanında kültür etkeninin göz ardı edilmemesi gerektiğinin altını çizer. Her ülke ve toplum farklı kültürel koşullar tarafından biçimlendirilir.272 O ülkenin değerleri, felsefesi, ideolojisi, ahlak sistemi, sınıfsal yapısı ve ekonomik koşulları gibi farklılıkları göz önüne alınmadan POSDCORB’la özetlenebilecek ve çok sınırlı bir alan için geçerli olabilecek Amerikan yönetsel uygulama ve kurumlarının bir başka ülkeye olduğu gibi aktarılması olası değildir.273
______________________________
269 Dwight Waldo, “Comparative Public Administration: Prologue, Performance, Problems and Promise”, s. 141.
270 Dwight Waldo, Perspectives on Administration, s. 116.
271 George Frederickson and Frank Marini, “Modern Comparative Administration: Essays in Honor of Dwight Waldo”, Public Administration Review, Vol. 57, No. 4, July-August 1997, s. 323.
272 Waldo daha 1953 yılında “karşılaştırmalı siyaset” alanında düzenlenen bir seminerin sonuç raporu için yazdığı yorumda bu tür çalışmaların bilginin aktarılacağı ülkelerin ülkenin “ulusal” niteliğini göz ardı etmemesi gerektiğini söylemektedir. Dwight Waldo; Carl J. Friedrich; Harold D. Lasswell;
Herbert A. Simon; Ralph J. D. Braibanti; G. Lowell Field, “Research in Comparative Politics:
Comments on the Seminar Report”, The American Political Science Review, Vol. 47, No. 3, s. 674.
Waldo sonraki yıllarda da karşılaştırmalı yönetim alanını “kültür” kavramıyla ilişkilendirmeyi sürdürür. Yönetim kültürle doğrudan ilgilidir. Üstelik yönetsel araçlar hiçbir zaman “nötr” olamazlar. Ama karşılaştırmalı yönetim alanında yapılan tüm çalışmalar belirli bir deneyime ilişkin verilerin farklı kültürlere olduğu gibi aktarılmasıyla sınırlı kalmaktadır. Hâlbuki söz konusu deneyim tümüyle Amerika’ya ve Batı’ya aittir. Waldo bu anlamda geleneksel kamu yönetimi yaklaşımının
“yönetim her yerde yönetimdir” bakış açısını karşılaştırmalı yönetim çalışmalarının önündeki en önemli engel olarak görür.274
1960’lı yıllar da davranışçı yaklaşımın karşılaştırmalı yönetim alanı üzerinde etkisinin sürdüğü yıllardır. Kuramsal yapıyı oluşturmak adına yapısal-işlevci yaklaşımın formülasyonlarından başlayarak karar verme modelleri ve sistem teorisi gibi çeşitli teori ve modeller ödünç alınmakta ve kullanılmaktadır. Bu arada en sık başvurulan modellerden biri de Weber’in bürokrasi modelidir. Waldo bürokrasi modelinin o dönemdeki çekiciliğini onun evrensel olduğuna inanılan geçerliliğine bağlar.275 Waldo bürokrasi ile ilgili bu evrensellik savını tıpkı klasik kamu yönetimi yaklaşımının evrensel geçerliliği olan “ilkeler” savı kapsamında ele alır. Waldo’nun Weber’e ve onun bürokrasi kuramı ile ilgili düşünceleri bellidir; Waldo, bürokrasiyi tarih, ekonomik yaşam, teknolojik gelişmeler, siyaset felsefesi ve toplumsal yapı gibi etkenlerle ilişkilendiren ve bürokrasinin gelişimini uygarlığın gelişimine bağlayan Weber’in kuramını çağlar ve kültürler boyunca süregelen yönetim olgusunu kavrayabilmek açısından evrensel bir dil olarak tanımlamaktadır. Ama yine de
______________________________
274 Dwight Waldo, “The Administrative State Revisited”, s. 23-24.
275 Dwight Waldo, “Public Administration”, Journal of Politics, s. 472.
“söz konusu kuram tarihte olanları veri olarak alan ve sonuçta geriye doğru giderek yaşananı meşrulaştıran bir kuramdır.”276