BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI
I.2. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, kapasiteleri, proses akım şeması, düzenli depolama ve rehabilitasyon tesisinin tasarımı ve drenaj sistemi, her faaliyet düzenli depolama ve rehabilitasyon tesisinin tasarımı ve drenaj sistemi, her faaliyet
için her bir ünitede gerçekleştirilecek işlemler ile faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler,
Kül Depolama Sahası:
Cenal Enerji Santralinde oluşan uçucu ve yatak küllerinin depolanması için kül depolama sahası tasarlamıştır. Tasarlanan kül depolama sahasının 3 boyutlu tasarımı yapılmış olup, görünümü aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Şekil 2 Kül depolama sahasının 3 boyutlu görünümü
Planlanan kül depolama sahasının karakteristik özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 4Kül depolama tesisi hacim detayları KÜL DEPOLAMA SAHASI HACİM DETAYLARI SEDDE GÖVDESİ DOLGU MİKTARI 1.420.883 m3
REZERVUAR BRÜT DEPOLAMA KAPASİTESİ 3.602.160 m3 TABAN GEÇİRİMSİZLİK SİSTEMİ HACMİ 158.442 m3 NET ATIK DEPOLAMA KAPASİTESİ 2.903.718 m3
Kül depolama sahası sedde gövdesi kret kotu 110 m’dir. Kret kotu topografik koşullar dikkate alınaraktan atık depolama sahasında maksimum atık depolayabilecek şekilde belirlenmiştir. Kül depolama tesisinde sedde yüksekliği talvegten itibaren 60 m’dir. Sedde gövdesi memba ve mansap şevleri 3:1 (Y:D) olacak şekilde projelendirilmiştir. Sedde kret genişliği ise 8 m’dir.
Kül depolama sahasının çevresinde genişliği 6 m olan bir ring yolu ile çevrelenecektir.
Ring yolu ile depolama sahası arasında jeomembran ankrajlanması için 3 m’lik bir platform bulunacaktır.
Kül depolama barajının gövdesi jeomembranlı toprak dolgu gövdeli olarak planlanmıştır. Baraj gövdesinde 2.50mm Yüksek yoğunlukta polietilen (HDPE)jeomembran kullanılacaktır.Kullanılacak olan jeomembrana ait teknik özellikler Bölüm IV.8’de Tablo 57’de verilmiştir.
Cenal Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yaptırılan proje kapsamında hazırlanan avan proje raporunda kül depolama sahasının sedde gövde dolgusu 1.420.883 m3 olarak, brüt atık depolama kapasitesi 3.062.160 m3 olarak hesaplanmıştır (Bkz. Ek-5) Hesaplanan brüt depolama kapasitesi taban geçirimsizlik sistemi ile oluşacak hacim kayıplarını kapsamaktadır. Taban geçirimsizlik sisteminden kaynaklanan hacim kaybı ise 158.442 m3 olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla net kül depolama kapasitesi 2.903.718 m3’tür.
Kül depolama sahasında planlanan rezervuar kazı projeleri ilgili yönetmelikleri hükümlerine göre hazırlanmıştır. Rezervuar kazı şevleri azami 3:1 (Y:D) olacak şekilde tasarlanmıştır. Rezervuar kazı projeleri hazırlanırken her 10 m kazı yüksekliğinde 4 m genişliğinde palye yapılmıştır. Bu palyeler hem inşaat kolaylığı sağlamak amacıyla hem de rezervuar geçirimsizlik sistemi için ankrajlama platformu oluşturmak maksadıyla yapılmıştır.
Kül depolama sahasında 109 m kotuna kadar kül depolanması planlanmaktadır ve güvenlik amacıyla 1 m’lik hava payı düşünülmüştür. Kül depolama tesisinin atık dolumu sonrası 3 boyutlu görünümü aşağıda verilmiştir:
Şekil 3 Cenal Kül Depolama Sahası atık dolum sonrası 3 boyutlu görünüm
Alçıtaşı Depolama Sahası:
Cenal Enerji Santralinde oluşan alçıtaşının depolanması için alçıtaşı depolama sahası tasarlamıştır. Tasarlanan alçıtaşı depolama sahasının 3 boyutlu tasarımı yapılmış olup, görünümü aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Şekil 4 Alçıtaşı depolama sahasının 3 boyutlu görünümü
Alçıtaşı depolama sahasının sedde gövdesi kret kotu 90 m’dir. Kret kotu topografik koşullar dikkate alınarak atık depolama sahasında maksimum atık depolayabilecek şekilde belirlenmiş olup, alçıtaşı depolama tesisi sedde yüksekliği talvegten itibaren 37 m’dir. Sedde gövdesi memba ve mansap şevleri 3:1 (Y:D) olacak şekilde projelendirilmiştir. Sedde kret genişliği ise 8 m olarak tasarlanmıştır.
Alçıtaşı depolama sahası , genişliği 6m olan ring yolu ile çevrilecektir, ring yolu ile depolama alanı arasında ise jeomembran ankrajlaması için 3 m’lik bir platform bulunacaktır.
Sedde gövdesi jeomembranlı toprak dolgu gövde tipinde tasarlanmıştır. Sedde gövdesinde HDPE jeomembran kullanılacaktır. Kullanılması planlanan HDPE jeomembranın teknik özellikleri Bölüm IV.8’de Tablo 57’de verilmiştir.
Cenal Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yaptırılan proje kapsamında hazırlanan avan proje raporunda alçıtaşı depolama sahasının sedde gövde dolgusu 459.098 m3 olarak, brüt atık depolama kapasitesi 729.269 m3 olarak hesaplanmıştır (Bkz.Ek-5). Hesaplanan brüt depolama kapasitesi taban geçirimsizlik sistemi ile oluşacak hacim kayıplarını kapsamaktadır. Taban geçirimsizlik sisteminden kaynaklanan hacim kaybı ise 57.651 m3 olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla net alçıtaşı depolama kapasitesi 671.618 m3’tür.
Planlanan alçıtaşı depolama sahasının karakteristik özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 5 Alçıtaşı depolama sahası hacim detayları
Alçıtaşı depolama sahasında planlanan rezervuar kazı projeleri ilgili yönetmelikleri hükümlerine göre hazırlanmıştır. Rezervuar kazı şevleri azami 2,2:1 (Y:D) olacak şekilde tasarlanmıştır. Rezervuar kazı projeleri hazırlanırken her 10m kazı yüksekliğinde 4 m genişliğinde palye yapılmıştır. Bu palyeler hem inşaat kolaylığı sağlamak amacıyla hem de rezervuar geçirimsizlik sistemi için ankrajlama platformu oluşturmak maksadıyla yapılmıştır.
Alçıtaşı depolama sahasında 89 m kotuna kadar alçıtaşı depolanması planlanmaktadır ve güvenlik amacıyla 1m’lik hava payı düşünülmüştür. Alçıtaşı depolama tesisinin atık dolumu sonrası 3 boyutlu görünümü aşağıda verilmiştir:
Düzenli Depolama ve Rehabilitasyon Tesisinin Tasarımı
Enerji santralinden kaynaklı atıkların çevreye zarar vermeden bertarafı amacıyla yürürlükte olan Yönetmelik ve Standartlara uygun şekilde kül depolama tesisi ve alçıtaşı depolama tesisi için projeler hazırlanmıştır. Kül depolama tesisi ve alçıtaşı depolama tesisi projeleri hazırlanırken aşağıdaki unsurlar göz önünde bulundurulmuştur:
Yürürlükte olan yasal hükümler,
Atık karakteristiği,
Çevresel koşullar,
ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI HACİM DETAYLARI SEDDE GÖVDESİ DOLGU MİKTARI 459.098 m3
REZERVUAR BRÜT DEPOLAMA KAPASİTESİ 729.269 m3 TABAN GEÇİRİMSİZLİK SİSTEMİ HACMİ 57.651 m3 NET ATIK DEPOLAMA KAPASİTESİ 671.618 m3
Şekil 5 Cenal Alçıtaşı Depolama Sahası atık depolama sonrası 3 boyutlu görünümü
Sahanın topografik, jeolojik, jeoteknik ve hidrojeolojik durumu,
Depolanacak atık miktarı,
İnşaat koşulları,
Deprem durumu.
Bütün bu unsurlar dikkate alınarak hem çevresel hem de teknik açıdan en uygun atık depolama tesisleri tasarlanmıştır:
Cenal Enerji Santrali’nden kaynaklı atıklar için Cenal atık depolama sahasında hem kül depolama tesisi hem de alçıtaşı depolama tesisini kapsayacak şekilde planlanmıştır.
Cenal atık depolama sahasının 3 boyutlu görünümü aşağıda verilmiştir:
Şekil 6 Cenal atık depolama sahası üç boyutlu görünümü.
Projenin inşaat ve işletme sırasında kullanılacak arazinin toplam alanı 136 hektardır.
Şekil 7 Cenal Kül ve Alçıtaşı Depolama Tesisleri üç boyutlu görünümü
Çanakkale İli, Biga İlçesi H18-B1 paftasında bulunan proje konusu faaliyet alanının büyük bir kısmı Karabiga Gümüşçay 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planına göre orman alanı içerisinde kalmakla birlikte güneyde az bir kısım makilik fundalık alan içerisinde kalmaktadır (Bkz. Ek- 6).
Cenal Atık Depolama Tesisinin (Kül ve Alçıtaşı) tabanı ve yan yüzeylerinde, yeraltısuyuna olabilecek herhangi bir sızıntıyı önleyecek şekilde ve Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik kapsamında bir geçirimsizlik sistemi oluşturulacaktır.
Cenal Enerji Santrali’nde ki prosesler sonucu olan atıkların karakteristiğinin belirlenmesi amacıyla yapılan analiz sonuçlarına göre oluşacak atıkların tehlikesiz atık olduğu belirlenmiştir (Bkz.Ek-7). Bu sebeple Cenal Kül Depolama Sahası II. Sınıf düzenli depolama tesisi olarak sınıflandırılmıştır.
Taban geçirimsizlik sisteminin belirlenmesinde 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” kapsamında Madde 16’nın 2. Bendinde verilen II. Sınıf düzenli depolama tesisleri depo tabanı geçirimsizlik sistemi için ifade edilmiş hükümler dikkate alınmıştır.
“Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” Madde 16’nın 2. Bendi gereğince II.sınıf düzenli depolama tesisleri için geçirimsizlik tabakasının doğal yollardan sağlanması durumunda, geçirimsizlik katsayısı (K) ≤ 1,0 x x10-9 m/sn koşulunu ve geçirimsizlik tabakasının kalınlığı ise ≥ 1m veya eşdeğeri koşulunu sağlamalıdır, ve geçirimsizlik tabakasının doğal yollardan teşkil edilememesi durumunda, yapay olarak teşkil edilmelidir.
Yine bu bendde geçirimsizlik tabakasının doğal olarak sağlanamaması durumunda, “Bu tabaka yapay olarak oluşturulur ve jeomembran ile güçlendirilir. Geçirimsiz mineral malzeme ile yapay olarak oluşturulacak geçirimsizlik tabakasının toplam kalınlığı 0,5m’den az olamaz”
ifadesi yer almaktadır. Atık depolama sahasının tasarımında bu hususta dikkate alınarak geçirimsizlik tabakasının fiziksel, kimyasal, mekanik ve hidrolik özellikleri depolama tesisinin toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı potansiyel riskleri önleyecek nitelikte olacaktır.
Buna göre Cenal Atık Depolama Sahası için taban geçirimsizlik sisteminin alttan üste doğru; yastık dolgu, jeosentetik kil kaplama, plastik örtü, jeotekstil koruyucu örtü, drenaj tabakası olarak teşkil edilmesi planlanmaktadır.
Kazı Fazlası Malzeme Depolama
İnşa edilecek depolama alanları için yapılacak olan kazı çalışmalarına bağlı olarak kazı fazlası malzeme açığa çıkacaktır.
Açığa çıkacak kazı fazlası malzemenin temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapımı işlemlerinde ve çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. Kullanılmayan kazı fazlası malzemenin depolanması amacıyla belirlenen kazı fazlası malzeme döküm alanı 1/25.000 ölçekli topografya haritası üzerine işlenmiştir (Bkz.Ek-4).
Şantiye Sahası
Proje kapsamında çalışacak personelin yemekhane, mutfak, tuvalet v.b. her türlü sosyal ihtiyaçlarını toplamda 2 adet şantiyeden karşılamaları planlanmaktadır. Bu şantiyelerden 1 tanesinin Cenal Enerji Santralinin ÇED alanı içerisinde bulunan merkez şantiye, diğerinin ise yardımcı şantiye olarak Cenal Atık Depolama Sahası içerisinde yapılması planlanmaktadır. Yardımcı olarak düşünülen şantiyenin yeri 1/25.000 ölçekli topografya haritasında işaretlenmiş ve koordinatlarıda verilmiştir (Bk.Ek-4).
Personel yeme, içme, konaklama ve sosyal ihtiyaçlarını Cenal Enerji Santralinde bulunan merkez şantiyeden karşılayacaktır, diğer günlük ihtiyaçlarını ise Cenal Atık Depolama Sahası içerisinde kurulacak olan yardımcı şantiyeden karşılayacaklardır.
I.3.Tesise kabul edilecek atıkların kaynağı, fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, miktarları , kompozisyonları, analizleri , atık kodları
Depolanacak olan kül ve alçıtaşının kaynağı
Kömüre dayalı termik santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan Enerji Santrali’nde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanır. Cenal Enerji Santralinde Süperkritik Pulverize Kömür Kazan teknolojisi kullanılacaktır. Günümüzde pulverize kömür yakma, bütünüyle kanıtlanmış ve ticari olarak da kabul gören, gelişmiş bir teknoloji olarak değerlendirilir. Santralde kullanılan kömür kırılarak çapı 5 ile 400 µm boyutuna getirilecektir.
Yakma havasının bir bölümü ile beraber bu pulverize kömür, yakıcılar aracılığıyla kazana gönderilecektir. Kazanlardan elde edilen sıcaklık, bir ısı dönüştürücü (eşanjör) aracılığıyla transfer edilecek ve kızgın buhar üretmek için kullanılacaktır. Bu yüksek sıcaklık ve yüksek basınçtaki buhar, buhar türbininde kullanılarak elektrik enerjisi elde edilecektir3.
Kömür ve hava, düşük NOx yakıcılar aracılığıyla kazana beslenir. Ek yakma havası, emiş gücü yüksek fanlar tarafından sağlanır. Kazanda yanma sonucu oluşan bu gaz NOx için SCR (Seçici Katalitik İndirgeme) Reaktörüne yönlendirilir ve 177 0C’ye kadar soğutulan hava ön ısıtıcılarından geçmeden önce bez filtrelerden geçirilerek partiküllerin giderilmesi sağlanır.
Fan aracılığıyla 188 0C’ye kadar ısıtılan gaz, sağlanan bu itici kuvvet aracılığıyla Bacagazı Desülfürizasyon (BGD) ünitesine gönderilir. BGD ünitesi giriş ve çıkışında, tamamlama suyu, oksidasyon havası, kireçtaşı bulamacı ve gypsum (alçı taşı) ürünü içerir. BGD’den geçen temiz, doymuş gaz daha sonra atmosfere verilir4.
Santralde, yanma işlemi sırasında oluşacak atık gazın içerisinde SO2, NOx ve toz gibi kirleticiler bulunacaktır. Yanma gazları BGD sisteminden ve elektrostatik filtrelerden geçirilip arıtıldıktan sonra atılacaktır. Ayrıca yanma odasında düşük NOx yakıcı olarak isimlendirilen özel tasarlanmış ve düşük NOx emisyonu yaratan brülörlerle azot oksit oluşumu minimize edilecektir5.
Cenal Enerji Santrali kullanılması planlanan kömürün laboratuar ortamında yanmasından elde edilen kül numunesine “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Ek II”e göre analizi yaptırılmış olup 09.04.2013 tarihinde raporlanmıştır. Raporda çıkan analiz sonuçlarına göre 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” kapsamında aşağıdaki yorumlar yapılmıştır (Bkz.Ek-7):
- Arsenik, Baryum, Kadmiyum, Bakır, Civa, Nikel, Çinko, Klorür, Çözünmüş Organik Karbon, Fenol İndeksi, BTEX, PCB ve mineral yağ parametreleri inert atık sınıfına girmektedir.
- Toplam Krom, Molibden, Kurşun, Antimon, Selenyum, Florür, Sülfat, Toplam Çözünen Katı ve Toplam Organik Karbon parametreleri tehlikesiz atık sınıfına girmektedir.
- Tehlikeli atık sınıfına giren parametre bulunmamaktadır.
3Cenal Enerji Santrali, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz Deşarjı projesi ÇED raporu.
4Cenal Enerji Santrali, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz Deşarjı projesi ÇED raporu.
5Cenal Enerji Santrali, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz Deşarjı projesi ÇED raporu.
Yukarıda belirtilen analiz sonuçlarına göre oluşacak atıkların tehlikesiz atık olduğu görülmektedir (Bkz.Ek-7). Bu sebeple Cenal Kül Depolama Sahası II. Sınıf düzenli depolama tesisi olarak sınıflandırılmıştır.
Enerji santralinde oluşacak külün 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürülüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” kapsamında belirlenen kodu 10.01.01’dir.
Enerji santralinde oluşacak alçıtaşının 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürülüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”
kapsamında belirlenen kodu 10.13.07’dir.
Atıkların miktarının belirlenmesi için CENALES’nin yılda 4000 saat %100 verimle ve 3000 saat %65 verimle çalıştırıldığı düşünülerek planlama yapılmıştır. Bu yaklaşımla tesisin yıllık eşdeğer çalışma saati 5950 saat olarak hesaplanmıştır:
Yıllık Eşdeğer Çalışma Saati = 4000 + 3000 * 0,65 = 5.950 saat
Cenal Enerji Santrali yıllık eşdeğer çalışma saati esas alınarak, santralin işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan uçucu ve kazan altı külü ile BGD ünitesinden kaynaklı alçıtaşı miktarları 1 yıllık süre için aşağıdaki gibi hesaplanmıştır:
Tablo 6 Cenal Enerji Santralinde oluşacak kül ve alçıtaşı miktarları
Cenal Enerji Santrali’nde elektrik üretimi için yapılan prosesler sonucunda oluşacak olan uçucu kül miktarı 45,00 t/sa (160.521,58 m3/yıl) , yatak kulu 10,00 t/sa (31.852,25 m3/yıl)ve alçıtaşı miktarı 31,50 t/sa (80.786,64 m3/yıl )olarak alınmıştır; ve buna istinaden yıllık atık miktarları uçucu kül miktarı 160.521,58 m3/yıl, yatak kulu 31.852,25 m3/yıl ve alçıtaşı miktarı 80.786,64 m3/yıl olarak hesaplanmıştır.
CENAL ENERJİ SANTRALİ ATIK MİKTARLARI
UÇUCU KÜL 45,00 t/sa
YATAK KULU 10,00 t/sa
ALÇITAŞI 31,50 t/sa
YILLIK EŞDEĞER ÇALIŞMA SAATİ 5.950 sa
DEPOLAMA SÜRESİ 1,00 yıl
TESİS YILLIK ATIK MİKTARLARI
VUÇUCU KÜL 160.521,58 m3
VYATAK KÜLÜ 31.852,25 m3
VALÇITAŞI 80.786,64 m3
TOPLAM HACİM (∑V) 273.160,47 m3
I.4.Tesiste (Atık Depolama Sahasında) kullanılacak katı atıklara uygulanacak geri