Kandahar’•n Babürlü Egemenli•ine Girmesi (1638)

Kandahar, en ba••ndan beri Babürlüler ve Safeviler aras•ndaki anla•mazl•klar•n temelini olu•turmaktayd•.⁵⁵⁰ 16. asr•n ba•lar•nda •ah !smail’in !ran’da Safevi Devleti’ni, Babür’ün ise Delhi’yi ele geçirerek Hindistan’da Babürlü Devleti’ni kurmas•yla bu iki devlet zaman zaman Kandahar hâkimiyeti için birbirleriyle sorun ya•ad•lar. Babür, Kandahar’• Herat idaresi alt•nda elinde bulunduran Argun ailesinden alm••t•. Babür’ün vefat•yla Kandahar, onun o•lu •ehzade Kamran’a miras olarak kald•. Hümayun, Hindistan’daki egemenli•ini •ir •ah’a kaybettikten sonra !ran’a kaçm••, daha sonra da •ah Tahmasb’•n askeri birliklerinin yard•m•yla 1545 y•l•nda Kandahar’• Kamran Mirza ad•na yöneten karde•i Askeri’den alm••t•. Ancak, Kandahar’• •ah Tahmasb’a b•rakaca••na söz vermi• olmas•na ra•men bunu yapmam••t•.⁵⁵¹ Hümayun’un vefat•n• izleyen iç kar•••kl•klar ve onun yerine tahta ç•kan Ekber’in ya•ça küçük olmas•ndan yararlanan •ah Tahmasb, 1558 senesinde Kandahar’• ele geçirdi ve buray• erkek ye•eni Sultan Hüseyin Mirza’ya vermi•ti. Sultan Hüseyin Mirza vefat ettikten sonra Kandahar, onun o•lu Mirza Muzaffer Hüseyin’e kalm••t•. Mirza Muzaffer Hüseyin, Ekber’in egemenli•ini kabul edince Kandahar yeniden Babürlülerin eline geçmi•ti.⁵⁵²

Bundan sonraki yirmi dokuz sene boyunca Kandahar, Babürlü Devleti himayesinde kalm••t•. Safeviler, Ekber’in vefat•ndan hemen sonra 1606’da buraya ba•ar•s•z bir sald•r• gerçekle•tirmi•lerdi. Kalenin kar••l•kl• müzakereler sonucunda teslim edilmesi için Cihangir ile yap•lan görü•meler sonuç vermemi•ti. •ah I. Abbas, kaleyi k•rk be• gün boyunca ku•atm•• ve buray• Babürlüler ad•na yöneten Abdulaziz Han Nah•ibendi’den alm••t•.⁵⁵³ •ah I. Abbas, Kandahar’• ele geçirdikten sonra buran•n idaresini Genc Ali Han Zik’in o•lu Ali Merdan Han’a b•rakm••t•.⁵⁵⁴ •ah Cihan, Babürlü

549

Lahori, Padi•ahname, C. I, Böl. I, 420-421.

550

F. Bernier, Travels in The Mogul Empire: 1656-1668, Translator: Archibald Constable Bombay, Ed. V. A. Smith, (London: Oxford University Press, 1916), 184.

551

Sarkar, History of Aurangzib, Vol. I, 130.

552

Bayur, Hindistan Tarihi, C. II, 149-150.

553

Hafi Han, Müntehab’ül Lübab, C. I, 553-554.

554

161

taht•na ç•kt•ktan sonra Kandahar’• ele geçirmek için uygun zaman• bekliyordu. Ancak Han-• Cihan Ludi isyan•, Dekken bölgesindeki sultanl•klarla mücadeleler ve Cechar Singe Bundela isyan• gibi baz• engellerden dolay• Kandahar’• geri almak için bir ad•m atamam•!t•.⁵⁵⁵ Kandahar’•n teslimi hususunda ilk defa Babürlü devlet adamlar•ndan Multan valisi K•l•ç Han’•n Ali Merdan Han ile ileti!ime geçti. K•l•ç Han’•n göndermi! oldu•u mektuptan onun Ali Merdan Han’• Babürlü Devleti taraf•na çekmeye çal•!t•••n• görüyoruz. Dolay•s•yla bu mektup, Ali Merdan Han’•n Babürlü itaatini kabul etmesiyle ilgili gizli görü!meleri ba!latan ilk ad•m niteli•indeydi.⁵⁵⁶

Babürlü hükümdar•, bu meseleleri yoluna koyduktan sonra Kabil valisi Said Han’a baz• talimatlar yollad•. Hükümdar, ona Kabil’deki muhalif sesleri sindirmesini, Kandahar’•n fethi için gerekli askeri haz•rl•klar yapmas•n•, buran•n fethi için görevlendirilecek olan $ehzade’nin harekete geçmesi esnas•nda onun maiyetine dâhil olmas• talimat•n• verdi. #ah Cihan, ona güvenilir adamlar•ndan birisini Kandahar’a göndererek kalenin güvenli•i, buradaki askeri birlikler hakk•nda bilgi toplamas• ve kendisinin kudretini Ali Merdan Han’a anlatmas•n• istedi. Said Han, Kabil’deki muhalifleri ortadan kald•rd•ktan sonra Zülkadir adl• bir adam•n• Ali Merdan Han’a gönderdi. Zülkadir Kandahar’a geldi ve Ali Merdan Han’a Babürlü hükümdar•n•n kudretinden, ordular•n•n büyüklü•ünden bahsederek onu etkilemeye çal•!t•. Ayr•ca Ali Merdan Han’a #ah Cihan’•n buray• ele geçirecek her türlü askeri teçhizata sahip oldu•unu bildirdi. Bu yüzden Kandahar’• kendi eliyle teslim etmesi ve Babürlü Devleti’nin otoritesini tan•mas•n• tavsiye etti.⁵⁵⁷

Kandahar valisi Ali Merdan Han, Zülkadir Han’• bir süre misafir ettikten sonra onu yolcu etti, cevab•n• ise emin adamlar•ndan biri ile Said Han’a gönderece•ini bildirdi. Ayr•ca Cihangir #ah’•n döneminde babas• Hace Ebul Hasan’•n yerine naip s•fat•yla Kabil’i yöneten Zafer Han, bu dönemde Ali Merdan Han’a baz• hediyeler göndermi!, ancak Ali Merdan Han ona kar!•l•k vermemi!ti. O, Kabil’in !imdiki valisi Said Han’•n Zülfikar Han’• elçi olarak göndermesine kar!•l•k olarak Ali Be•’i baz• hediyelerle yollad•. Böylece hem Zafer Han’•n hediyesine kar!•l•k vermi! oldu, hem de Said Han’a cevap vermi! oldu. ⁵⁵⁸ Ali Merdan Han, mektubunu çok fazla uzatmadan #ah Cihan’•n

555

Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 227.

556

Islam, A Calendar of Documents, I, 251.

557

Lahori, Padi•ahname, C. II, 27-28.

558

162

Kandahar’•n kendisine teslim edilmesi talebini ima ederek, bu gibi isteklerin öne sürülmemesi gerekti#ini dile getirdi.⁵⁵⁹

%ah Cihan, Ali Merdan Han’•n bu cevab•ndan sonra cülusunun on üçüncü y•l•nda Pencap civar•ndaki baz• bölgeleri ele geçirmek için Kandahar’• almaya karar• vermi•ti. Fakat Pencap valisi Vezir Han, bir mektup göndererek hükümdar•n ele geçirmek istedi#i bu yerlerde k•tl•k ba• gösterdi!inden Babürlü ordusunun baz• zorluklarla kar••la•abilece!ini, bu yüzden Kandahar’•n fethinin bir sonraki y•la b•rak•lmas•n•n daha iyi olaca!•n• bildirdi. Ali Merdan Han, bunu ö!rendi!inde Kandahar’•n güvenli!ini artt•r•c• önlemler almaya karar verdi. O, Kandahar civar•nda bulunan Leke da!•n üzerine büyük bir kale yapt•. Daha sonra da Safevi hükümdar• "ah Safi’ye bir mektup göndererek Babürlülerin Kandahar üzerine sefer yapmak için haz•rl•k içerisinde oldu•unu bildirdikten sonra Babürlü sald•r•lar•na kar#• baz• önlemler ald•#•n• ifade etti ve askeri yard•m talebinde bulundu.⁵⁶⁰

%ah Safi, mektubu okuduktan sonra Ali Merdan Han’•n kendisinin önemsenmesini istedi#i ve itibar•n• artt•rmak için bu talepte bulundu!unu dü•ündü. "ah içkili oldu!u s•rada yan•ndakilere “Ali Merdan Han’•n serveti artt•••ndan dolay• akl•na kütü

dü•ünceler geliyor, onu ve ailesini cazaland•r•p mal•n•, mülkünü elinden almam•z gerekiyor” ifadelerine yer verdi. Ali Merdan Han, Safevi saray•nda ona yak•n olan baz•

•ah•slar vas•tas•yla "ah Safi’nin bu sözünden haberdar oldu. O, Babürlü hükümdar•n•n Kandahar’• ele geçirmeyi planlad•!• ve bunun için f•rsat kollad•!• bir dönemde Safevi •ah•n•n onun ve babas•n•n hizmetlerini görmezden gelmi• olmas•na çok üzüldü. O, art•k can ve mal güvenli!inin olmad•!•n• dü•ündü. Bu sebeple Babürlü idaresine boyun e!me!i uygun buldu. Ancak bunun için acele etmemesi gerekti!inin fark•ndayd•.⁵⁶¹

Ali Merdan Han bir süre daha "ah Safi’ye olan itaatini devam ettirmeyi, bir taraftan da gizlice Kabil valisi ve Babürlü saray•yla mektupla•ma yoluyla ili•kilerini güçlendirmeyi hedefliyordu. "ah Safi, Ali Merdan Han’•n niyetinden haberdar oldu ve onun on yedi ya••ndaki o!lu Muhammed Ali Be!’i yan•na ça!•rd•. Ali Merdan Han o!lunu hediyeler ve pahal• e•yalarla •sfahan’a gönderdi. Fakat Safevi •ah•n•n endi•eleri devam etti. O, bu s•rada Me•hed’de bulunan Siyavu• Kullara!as•na Kandahar’a gitmesini, buraya

559

Hafi Han, Müntehab’ül Lübab, C. I, 555.

560

Lahori, Padi•ahname, C. II, 29.

561

163

varmadan önce de Ali Merdan Han’a Babürlü birliklerinin Kandahar üzerine harekete geçmi• olmas• nedeniyle kendisine destek olmak için gönderildi•i haberini iletmesini istedi. Buna ilaveten kaleye girip, bütün önlemleri ald•ktan sonra Ali Merdan Han’• tutsak ederek ailesi ile birlikte saraya göndermesini veya orada öldürmesini emretti.⁵⁶²

Siyavu• Kullara•as•, bu talimat do•rultusunda Ali Merdan Han’a Kandahar üzerine yönelmi• olan Babürlü birliklerine kar•• •ehri korumak için harekete geçti•i haberini yollad•. Ayr•ca ona çe•itli hediyeler yollayarak güvenini kazanmaya çal•••yordu. Ali Merdan Han, Siyavu•’un maksad•n• anlad• ve ona Kandahar’a •imdi gelmesinin uygun olmad•••n•, buraya gelmesi durumunda Babürlü ordusuyla kar•• kar••ya gelmesinin kaç•n•lmaz oldu•unu ve bu ordu kar••s•nda hezimete u•rayaca••ndan endi•e etti•ini bildirdi. Siyavu•, onun bu iste•ini kabul etmedi ve Ferah’a geldi. Daha sonra da Kandahar Kalesi’ne girmek için Ali Merdan Han’a tekrar mektup yazd•. Ali Merdan Han da ona Horasan yolundan geri dönmesini, aksi takdirde Kandahar Kalesi’ne girmesine asla müsaade etmeyece•ini belirtti.⁵⁶³

•ah Safi, Ali Merdan Han’•n bu tutumundan haberdar olunca Siyavu•’a Kandahar’a girmesi hususunda bask• yapt•. Siyavu•, Büst Kalesi’ne eri•ti ve Ali Merdan Han’•n Safevi •ah•na yüz çevirip, Babürlülere tabi olmaya meyilli oldu•undan emin olduktan sonra Kü•knuhud m•nt•kas•nda konu•land•. Siyavu•, burada Kandahar Kalesi’ndeki baz• K•z•lba• askerlerini kendi taraf•na çekti. Bu •ekilde Ali Merdan Han’•n kaledeki maiyeti aras•nda ihtilaf yaratt•. Ali Merdan Han, kaledeki Siyavu• taraftarlar• ile tutars•z baz• K•z•lba• gruplar•n• öldürdü. Onlardan baz•lar•n• da kaleden uzakla•t•rd•.⁵⁶⁴ Kandahar valisi, yan•nda bulunan ileri gelen merzbanlar•ndan⁵⁶⁵ Melek Mevdud’a kendi yan•nda kalmas•n•, onun karde•i Kamran’a ise Gazne hâkimi "vaz Han Kak•al ve Kabil valisi Said Han’a geli•meler hakk•nda bilgi vermesini emretti. Ayr•ca Kamran arac•l•••yla onlara Kabil ve Gazne’den asker toplay•p beklemelerini, haber gönderildi•inde ise h•zla harekete geçmeleri mesaj•n• iletti.⁵⁶⁶

562

Hafi Han, Müntehab’ül Lübab, C. I, 555-556.

563

Lahori, Padi!ahname, C. II, 31.

564

Lahori, Padi!ahname, C. II, 31-32.

565

Merzban kelimesinin birinci anlam• ülke sahibi ve toprak sahibidir. Bu kelime eski devirlerde ise s•n•r muhaf•z• ve serhat valisi gibi anlamlarda kullan•lm••t•r. Bkz; Kanar, Farsça-Türkçe Sözlük, 1450. Söz konusu kelime burada s•n•r muhaf•z• anlam•nda kullan•lm••t•r.

565

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 227.

566

164

Ali Merdan Han, Pe•aver’de bulunan Kabil valisi Said Han’a Babürlü hükümdar!na iletilmesini istedi•i bir de mektup gönderdi. Kandahar Valisi, mektubunda Safevi •ah!n!n baz! kötü niyetli adamlar!n!n tahrikiyle onun ve babas!n!n hizmetlerini görmezden geldi•ini bildirdi. Ayr!ca Siyavu• taraf!ndan öldürülme tehlikesinin oldu•unu bildirdikten sonra Kandahar’! Babürlü Devleti’ne vermeye kararl! oldu•unu, kendisinin de bu devletin menfaatleri için hizmet etmek istedi•ini, kaleyi almak için büyük bir ordu göndermesini ümit etti•ini vurguluyordu. Buna ilaveten Said Han’dan •ah Cihan’•n talimat•n• beklemeden ordusunu göndermesini istiyordu. Ali Merdan Han, $vaz Han Kak•al ve Multan valisi K!l!ç Han’a da mektup göndererek •ah Cihan’•n emrini beklemeden ordular•yla Kandahar istikametine gelmelerini talep etti. Said Han, daha önceden Gazne’de $vaz Han ve Kabil’de o•lu Muhammed $eyh ile görü•erek onlardan Ali Merdan Han’!n yard!m talebinde bulundu•u mektubu geldi•inde Kandahar istikametinde ilerlemelerini ve kendisi gelinceye kadar kaleyi ve Ali Merdan Han’! korumalar!n! istemi•ti.⁵⁶⁷

Gazne valisi $vaz Han, Ali Merdan Han’!n talebi üzerine yakla•!k 1.000 süvariyle Gazne’den Kandahar’a hareket etti. Muhammed $eyh de ayn! •ekilde 1.000 süvarisiyle Kabil’den yola ç!kt!. $vaz Han, Makar Kalesi’ne geldi•inde buran!n idaresini elinde bulunduran Ali Merdan Han’!n adamlar!ndan Nakdi Be•, daha önceden kendisine verilen talimat do•rultusunda bu kaleyi $vaz Han’a teslim etti. $vaz Han, bir grup askerini kalenin savunmas! için b!rakt! ve Kandahar’a ilerledi. Ali Merdan Han, $vaz Han’! hürmetle kar•!lad! ve 9 Mart 1638 tarihinde $ah Cihan ad!na hutbe okuttu, para bast!rd!. Daha sonra bu paralardan dokuz tane numune ve Gazne valisinin geldi•ini bildirdi•i bir mektubu Ahmet Be• ile $ah Cihan’a gönderdi. Çok geçmeden Said Han’!n o•lu Muhammed #eyh Kandahar’•n 5 menzil uza••ndaki Kelat’a vard•. Kelat Kalesi ise Ali Merdan Han’•n vermi• oldu•u talimat do•rultusunda Muhammed #eyh’e verildi. Muhammed #eyh, bir grup adam•n• bu kalede b•rakarak Kandahar’a do•ru ilerledi.⁵⁶⁸

Ali Merdan Han, $vaz Han ve Muhammed #eyh’in geli•iyle moral bulmu•, onlar• a••rlamak için çe•itli haz•rl•klar yapt•rarak ziyafet vermi•ti. O, Kandahar kad•s• Muhammed Emin’in Siyavu• ile mektupla•ma yoluyla irtibat halinde olmas•ndan dolay• öldürttü. Daha sonra da Kandahar Kalesi’ni #ah Cihan’•n adamlar•na teslim etti ve Said Han’•n gelmesini bekledi. Said Han, Ali Merdan Han’•n #ah Cihan’a iletmesini istedi•i

567

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 222-223.

568

165

mektup ile kendisinin de baz• isteklerinin oldu•u mektubunu adamlar•ndan Ahmet Be• vas•tas•yla saraya gönderdi. Said Han, Babürlü hükümdar•n•n cevab•n• beklemeden 5.000 süvariyle Kandahar’a hareket etti. Ahmet Be•, bu mektuplar• Babürlü hükümdar•na sundu. •ah Cihan, mektubu okuduktan sonra Multan valisi K•l•ç Han’• Kandahar valili•ine tayin etti. Behkar hakimi Yusuf Muhammed Han Ta•kendi ve Sivestan hakimi Cannisar Han’a da Kandahar’a gitmeleri talimat•nda bulundu.⁵⁶⁹

Çok geçmeden Babürlü hükümdar•n•n Kabil valisi Said Han’•n mektubuna cevab• geldi. Hükümdar mektubunda “Ali Merdan Han’•n talebi do•rultusunda Kandahar’a hareket

etmi• oldu•unu dü•ünüyorum, e•er benim emrimi beklediysen vakit kaybetmeden Kandahar istikametine harekete geç. Ben yard•m için buradan Muhammed •ah •uca ile bir ordu tayin edece•im. K•l•ç Han Kandahar’a gelince Siyavu•’a kar•• kalenin güvenli•inden ve erzak ihtiyac•ndan emin olduktan sonra oray• K•l•ç Han’•n kontrolüne b•rak. Daha sonra Ali Merdan Han’• yak•nlar• ve adamlar•yla Kabil’e getir. Ali Merdan Han’• Kabil’e getirdikten sonra onu o•lun Muhammed •eyh ile beraber saraya yolla. Sen Kabil’de askeri birliklerle bekle, Safevi ordusu harekete geçti•inde K•l•ç Han’a yard•mc• olmak için harekete geç” talimat•nda bulundu.⁵⁷⁰

•ah Cihan, •ah Safi’nin Kandahar’dan Babürlü birliklerini ç•karmak için ordusuyla harekete geçebilece•i dü•üncesiyle •ah •uca’y• 20.000 süvariyle sevk etti.⁵⁷¹ Hükümdar, daha sonra Bahad•r Han ve Mübariz Han’a birlikleriyle harekete geçmeleri ve •ehzadeye dâhil olmalar• talimat•nda bulundu. Buna ilaveten Pencab valisi Vezir Han’a da bu ordunun g•da ihtiyac• için tah•l haz•rlay•p, Kabil’e göndermesini emretti. Bahad•r Han ve Mübariz Han, birlikleriyle kendi bölgelerinden ç•kt•lar ve •ehzadeyle birle•tiler. Kabil valisi Said Han ise ordusuyla Pe•aver’den hareket etti ve be• gün içeresinde Kabil’e vard•. O, Kabil’e 1.5 fersah⁵⁷² mesafe uzakl•kta Ali Merdan Han’•n mektubunu getiren Nakdi Be• ile kar••la•t•. Ali Merdan Han, mektubunda Said Han’dan

569

Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 228.

570

Lahori, Padi•ahname, C. II, 35-36

571

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 224.

572

Fersah, Asya toplumlar•nda kentlere ve bölgelere göre farkl•l•k gösteren bir uzunluk ölçü birimidir. 1 fersah, ortalam 6 kilometrelik bir mesafeye kar••l•k gelmektedir. Bkz. Kanar, Farsça-Türkçe Sözlük, 1126.; A. Houtum-Schindler, “On the Length of the Persian Farsakh”, Proceedings of the Royal

Geographical Society and Monthly Record of Geography, 10/9 (Sep., 1888), 585. Bu uzunluk ölçü birimi

hakk•nda ayr•nt•l• bilgi için Bkz. Yusuf Hallaço•lu, “Fersah” D!A, ($stabul: TDV Yay•nlar•, 1995), 12: 412.

166

Zülkadir Han’ ! Nakdi! Be"! ile beraber Babürlü! saray na! göndermesini ve onun arac•l•"•yla!kendisinin!samimiyet!ve!ba"l•l•"•n•!#ah!Cihan’a!bildirmesini!istedi.⁵⁷³

Said Han, Zülkadir!Han’• Nakdi Be"!ile!beraber!#ah!Cihan’•n!huzuruna gönderdi.!Ertesi! gün! Ali Merdan Han’•n! #ah!Cihan!ad•na!bast•rm••! oldu"u!sikkeleri! gönderdi"i!Ahmet Be" ad•ndaki!elçisi!Said!Han’•n!huzuruna!geldi.!Said!Han,!ona!Zülkadir Han ve Nakdi Be"’e yeti•mesini,! onlarla! beraber saraya! gitmesini! söyledi. Said Han daha sonra Gazne’ye!gitti!ve!dört!gün Raca Ciget Singe ve onun maiyetindeki askerlerin gelmesini bekledi. Raca Ciget Singe ve askerleri geldikden sonra vakit kaybetmeden Kandahar’a do"ru!hareket ettiler.⁵⁷⁴ Onlar, Kelat yak•nlar•na!vard•klar•nda!Muhammed!#eyh!ve!%vaz Han’•n! göndermi•! olduklar•! mektuplar! geldi. Mektuplarda Siyavu•’un! kendisine! yard•ma! gelen! baz•! Horasan birlikleriyle beraber! Kandahar’•n! yar•m! fersah! uza"•ndaki Senceri denilen yerde konu•land•klar•n•! ifade! ediyordu.! Ayr•ca! mektupta! garnizonun! görünü•te! Ali! Merdan! Han’•! destekledi"i,! ancak! gizlice! Siyavu•! ile! görü•erek! onu! Kandahar’a do"ru!ilerlemeye!te•vik!ettikleri!yaz•yordu.⁵⁷⁵

Said Han, vakit kaybetmeden Kandahar’a!geldi. O, burada Ali Merdan Han taraf•ndan! oldukça!gösteri•li!bir!törenle!kar••lanm••t•.!#ah!Cihan!bu!s•rada Said!Han’a!bir!ferman! gönderdi.! Kandahar! savunmas•! hakk•nda! talimatlar bulunan bu fermanda ayr•ca! Muhammed! #ah! #uca’n•n! harekete! geçti"i! hakk•nda! malumatlar! vard•. Buna ilaveten Said! Han’a! Siyavu•’un! Kü•knuhud’dan Ferah’a! geri! dönmesi! durumunda yerinden ayr•lmamas•,! Kandahar’a! do"ru! harekete! geçmesi! durumunda! ise! K•l•ç! Han’• kalede b•rak•p! askerleriyle! Siyavu•’un! üzerine! yürümesini emrediyordu. Babürlü! hükümdar•! ona! erzak! ve! asker! ihtiyac•! hususunda! endi•e! etmemesini,! sava•! için! bütün! bu! zaruri! ihtiyaçlar•n! fazlas•yla! bulundu"unu! bildiriyordu. Son olarak #ehzade’nin 20.000 süvariyle! ilerledi"ini,! K•z•lba•! askerlerinin! hezimetinin! kaç•n•lmaz! oldu"unu! ifade! ederek ona cesaret veriyordu.⁵⁷⁶ Bu! ferman! Kandahar! yak•nlar•na! varm••! olan! Siyavu•’un! eline! geçti.! O,!ferman•! okuyunca!korkuya!kap•ld• ve hemen bir haberci ile durumu #ah! Safi’ye bildirdi. Safevi! •ah• bu durumdan haberdar olunca asker göndermekten ve Kandahar!mücadelesi!için!harekete!geçmekten!vazgeçti.⁵⁷⁷

573

Lahori, Padi•ahname, C. II, 37-38.

574

Lahori, Padi•ahname, C. II, 38-39.

575

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 225.

576

Lahori, Padi•ahname, C. II. 41-42.

577

167

3.1.4. Kabil Valisi Said Han ve Siyavu• Aras•nda Meydana Gelen Sava• (1638)

Said Han, Kandahar’a eri•tikten sonra civardaki ahalinin Babürlü idaresini tan!mak hususunda çekimser oldu•unu gördü. O, Siyavu• Han’!n uzun süredir bu civarda bulunuyor olmas!ndan dolay! ahaliyi asla güvenilir bulmuyordu. K!l!ç Han, Ali Merdan Han’!n tavsiyelerine uyarak Behkar hakimi Yusuf Muhammed Han ile Sivestan hakimi Cannisar Han’!n gelmesini beklemedi ve K!z!lba•lar ile sava•a girmeye karar verdi.⁵⁷⁸ Kabil valisi, o•lunu 2.000 ki•ilik süvari ile kaleyi korumas! için görevlendirdi. Ali Merdan Han’! da kalede b!rakarak onun 3.000 civar!ndaki askerini kendi yan!na ald!. Ali Merdan Han, Said Han’la birlikte Safevi ordusuna kar•! sava•mak istedi. Said Han onun en yak!n adamlar!n! güvenilir bulmad!•!ndan bu teklifi kabul etmedi ve zarar görmemesi için Kandahar’da kalmas!n! uygun gördü. Çünkü bu •ah!slar!n sava• esnas!nda Ali Merdan Han’a yüz çevirip ona zarar verebileceklerini dü•ünüyordu. Said Han, ço•u Ali Merdan Han’!n adam! olan 8.000 süvariyle Senceri bölgesinde konu•lanm!• olan Siyavu• ile kar•!la•mak maksad!yla harekete geçti. Bu s!rada Siyavu• Han da birliklerine hareket emri verdi ve yakla•!k 5.000-6.000 süvariyle Babürlü ordusuna do•ru harekete geçti.⁵⁷⁹

Said Han, Safevi ordusuyla kar•! kar•! kar•!ya gelmeden önce ordusunu düzenledi. Ordunun merkezinde ba•ta Said Han’!n kendisi olmak üzere karde•i Ebul Beka, ye•eni Arde•ir, o•ullar! Sadullah ve Abdullah’!n yan! s!ra Ray Kasidas, Hasan Türkmen, Cemal Benge•i gibi üst düzey kumandanlar ile Kabil ahadi birlikleri bulunuyordu. Ordunun öncü kanad! Raca Ciget Singe, Muhkem Singe, Gupal Singe, Uger Singe ile karde•i Ram Singe, Cegram, Genc Singe Veled Beharidas, Himmet Singe, Midinmil Behdurye, #nderbi Han gibi önemli isimlerin yan! s!ra çok say!da Racput ve takviye olarak da 400 okçu bulunmaktayd!. Raca Ciget Singe, öncü birliklerin komutan! tayin edildi. Ordunun sol cenah!n! Barihe, Buhara, Emruhe gibi önde gelen isimlerin yan! s!ra Seyyid Veli, Seyyid Abdul Vahid ve Seyyid Muhammed gibi seyyidlerle kuvvetlendirildi.⁵⁸⁰

Said Han, ordunun sa• cenah!n! Salet Purdil Han, #zzet Han, Adil Terin, Hayat terin, Hasan Be• gibi önde gelen kumandanlar!n yans!ra 300 ahadi birli•i ile kuvvetlendirdi. Ali Merdan Han’!n birliklerini Hasan Be• ve onun hizmetçisi Ali Be•’in komutas!nda

578

Lahori, Padi•ahname, C. II, 42.

579

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 226.

580

168

sa• cenahta görevlendirdi. Gazne valisi •vaz Han Ka•kal ile karde•leri, Yusuf Be• Kabili ve ileri gelen güvenilir kumandanlar, 300 ahadi askeriyle sol cenaha dâhil etti. Pehlivan Bahaaddin’i 300 tüfekli birlikle önden hareket ettirdi. Ordu, yeterince teçhizat ve erzak malzemesi ile hareke geçmi•ti. Di•er taraftan Siyavu•, Ni•abur valisi Bayram Ali Han, Ferah valisi Handan Kulu Han, Haf valisi Ali Sultan Han, Çemi•gezek valisi Yusuf Sultan, Büst kale kumandan• Safi Kulu Sultan’•n askerlerinden olu•an 5.000-6.000 civar•ndaki süvariyle sava• için haz•rl•klar•n• tamamlam••t•. !ki ordu Kandahar’•n 1 fersah mesafe uza••nda sald•r• pozisyonu ald•.⁵⁸¹

Siyavu• Han’•n emriyle K•z•lba• öncü, sa• ve sol kanatlar• Babürlü ordusuna do•ru harekete geçti. Bu cenahlar, ilk önce Babürlü ordusunun kar••lar•na ç•kan cenahlar•yla sald•rd•lar, daha sonra ise Babürlü sa• cenah•na, son olarak da Ali Merdan Han’•n