Birinci Dekken Seferi (1616-1617)

•ehzade Hürrem, Mevar seferinden sonra Ecmir civar•nda babas• taraf•ndan organize edilen keyifli gezilere ve avlara kat•ld•.⁷² Hürrem’in hakimiyetindeki hizmetli say•s• 15.000’e, süvari say•s• ise 8.000’e ç•kar•ld•.⁷³ Bu s•rada bir süre önce Nizam!ahlar Sultanl••• üzerine gönderilen •ehzade Perviz ve Han-• Hanan Abdurrahim, Melik Anber kar!•s•nda ba!ar•s•z oldular. Ahmednagar dahil bütün Balagihat bölgesi Nizam!ahlar•n

dönemi göz önünde bulunduracak olursak bu paran•n XVII. yüzy•lda da kullan•lmaya devam edildi•i görülmektedir.

70

Bu mebla•,, ihtiyaç sahiplerine da••t•lmak üzere verilmi! olmal•.

71

Muhammed Cihangir, Tüzük-i Cihangiri, 157.

72

Hürrem’in Ecmir’de oldu•u bu dönemde 1 •ubat 1616 Cuma günü 24. ya! günü kutland•. Hürrem bu ya!•na kadar hiç içki içmemi!ti. Cihangir •ah o•luna “o lum! evlat! sahibi! oldun,! "ahlar! ve! "ehzadeler!

"arap!içer.!Bu!gün!senin!do um!günün,!sana!"arap!içirece im.!#enliklerde,!nevruz!bayram$nda!ve!büyük! meclislerde! "arap! içmene! izin! veriyorum.! Fakat! çok! fazla! içmemelisin,! çünkü! alimler! "arab$n! çok! içilmesini! uygun! bulmuyorlar.! #arap! içmekten! sadece! fayda! sa lamak! gerekir.! Biz! ona! $srarla! "arap! verdik”!cümlelerini sarf etti. Bkz. Muhammed Cihangir, Tüzük-i Cihangiri, 174.

73

29

kontrolüne geçti. Cihangir •ah, bu geli•melerden haberdar oldu ve bir süre önce Mevar seferinden ba•ar!yla dönmü• olan Hürrem’i Dekken’e göndermeye karar verdi. Bu s!rada Anber’in liderli"indeki Nizam•ah ordusu Dekken’de Babürlülere kar•! daha da güçlendi. Cihangir •ah, devlet adamlar! ile yapt!"! isti•are sonucunda ordunun Ecmir’den güneye do"ru harekete etmesine hükmetti. Babürlü ordusu Dekken istikametine yöneldi"i s!rada hükümdar!n kendisi Mandu’ya ilerleyecekti. Cihangir •ah, Hürrem’e Dekken’i fethetmesini emretti ve ona “•ah” unvan! verdi. Daha önce hiçbir Babürlü hükümdar! hayattayken o"luna bu unvan! vermemi•ti.⁷⁴ Cihangir •ah, etraf!ndakilere Hürrem’e“•ah Sultan Hürrem” diye hitap edilmesini emretti. Ayr!ca onun 15.000 hizmetli ve 8.000 süvari olan mans!b!n!, 20.000 hizmetli ve 10.000 süvariye ç!kard!.⁷⁵ Perviz ise Dekken’deki ba•ar!s!zl!klar! nedeniyle Allahabad’a gönderildi.⁷⁶

•ehzade Hürrem 31 Ekim 1616 tarihinde ordusuyla birlikte Dekken’e do"ru harekete geçti. Bundan haberdar olan Dekken sultanl!klar! korkuya kap!ld!lar. Burhanpur s!n!r!na kadar bütün Dekken bölgesinde huzursuzluk ba• gösterdi. Babürlü ordusu Çetur ve Mendsur yolundan Dekken bölgesine ilerledi. Hürrem, Mevar s!n!rlar!ndan ilerledi"i s!rada Rana Emir Singe gelerek •ehzadeyi a"!rlad!. O, Rana’dan ayr!ld!ktan sonra maiyetiyle Burhanpur’a do"ru ilerledi ve yolda daha önceden Babürlü topraklar!na gelmi• olan Adil•ahlar Sultanl!"!’n!n elçilerini ülkelerine gönderdi. •ehzade, daha sonra Afzal Han ve Ray Rayan’! Adil•ahlar ba•kenti Bicapur’a⁷⁷, “Mutemed Han” unvan!n! alan Mir Mekki ve Ray Cadu Das’! ise Kutub•ahlar ba•kenti Haydarabad’a gönderdi. O, gönderdi"i adamlar! vas!tas!yla Dekken sultanl!klar!n! itaat etmeleri, haraç ödemeleri ve Melik Anber’in ald!"! yerleri geri vermesi hususunda ona bask! yapmalar!n! emretti. Hürrem, Nerbide Nehri’ne vard!"!nda Dekken bölgesindeki mans!bdarlardan Han-! Hanan Mehabet Han, •ahnevaz Han, Abdullah Han, Raca Surec Singe, Raca Behav Singe, %radet Han, Raca Nerseng Div Bundela onu kar•!lamaya geldiler. Hürrem 3 Mart 1617’de Burhanpur’a vard!. Ayn! tarihte Cihangir •ah da Mandu’ya giri• yapt!.⁷⁸

74

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 81-82.

75

Muhammed Cihangir, Tüzük-i Cihangiri, 193.

76

Saksena, History of Shah Jahan of Dihli, 19.

77

Dekken bölgesinin önemli •ehirlerinden olan Bicapur •ehrinin genel hatlar!, tarihi, öne ç!kan mimari özellikleri, suyollar!, türbeler, mescitleri hakk!nda bilgi edinmek için bkz. Henry Cousens, Bijapur, The

Old Capital of the Adil Shahi Kings: A Guide to Its Ruins wiht Historical Outline, (Poona: Orphanage

Press, 1889).

78

30

•ehzade Burhanpur’a geldikten sonra Dekken sultanl•klar• Babürlü itaatini kabul etmeye ve haraç ödemeye raz! oldular. %lk önce Afzal Han ve Ray Rayan Bicapur’dan Hürrem’in huzuruna geldiler. II. %brahim Adil•ah gönderdi•i mektubunda •ehzade’nin ferman!n! almak için Bicapur’a 5 kuruh mesafe uzakta Babürlü elçilerini kar•!lad!•!n! ve onun taleplerini kabul etti•ini ifade ediyordu. Ayr!ca Melik Anber’in Babürlülerden ald!•! topraklar!n iade edilece•ine söz veriyordu.⁷⁹ Hürrem, vakit kaybetmeden Seyyid Abdullah Bahire vas!tas!yla babas!n! bu geli•meden haberdar etti.⁸⁰ K!sa bir süre sonra Muhammed Kutub•ah’a gönderilmi• olan Mir Mekki ve Ray Cadu Das da •ehzade’nin huzuruna geldiler. Kutub•ahlar sultan! mektubunda Babürlü elçilerinin yakla•makta oldu•unu duyunca ba•kente 5 kuruh mesafe uzakta onlar! kar•!lad!•! bilgisini veriyordu.⁸¹ Adil•ah ve Kutub•ah sultanl!klar! Babürlü itaatini tan!y!nca Melik Anber yaln!z kald!. Nizam•ahlar Sultanl!•! bu durumda hem güneyden, hem de kuzeyden bask! alt!na al!nm!• oldu. Melik Anber, II. %brahim Adil•ah’!n bask!s!yla Babürlülerden alm!• oldu•u Ahmednagar ve Balagihat’a ba•l! pergeneleri⁸² Babürlü görevlilerine terk etti.⁸³

Anla•man!n sa•lanmas!ndan sonra Hürrem, Dekken •ehirlerinin savunmas! ve idaresi için gerekli düzenlemeleri yapt!. Han-! Hanan Abdurrahim Han’! Berar, Handis ve Ahmednagar valisi olarak tayin etti. •ehzade, 30.000 süvari ve 7.000 oklu piyadeyi onun himayesinde görevlendirdi. Ayr!ca Abdurrahim Han’!n o•lu •ahnevaz Han’!n da 12.000 süvariyle Dekken’de kalmas!na karar verdi. Hürrem, daha sonra Han-! Cihan Ludi, Abdullah Han, Mehabet Han ve Darab Han gibi ileri gelen devlet adamlar!n!n yan! s!ra 25.000 süvari ve 2.000 silahl! adam!yla 12 Ekim 1617 tarihinde Mandu’ya vard!.⁸⁴ Cihangir •ah, Hürrem’in mans!b!n! 30.000 zat ve 20.000 süvariye ç!kard!. Ayr!ca ona bu ba•ar!s!ndan dolay! “•ah Cihan” ismiyle hitap etti. Bundan sonra taht!n!n yan!na •ah Cihan’!n oturmas! için özel bir koltuk bulundurulmas!n! emretti. •ah Cihan’!n elde etti•i bu imtiyaz Babürlü tarihinde önemli bir yer tutmaktad!r. Bu ana

79

M. Siraj Anwar, Mughals and The Deccans: Political Relations with Ahmadnagar Kingdom, (Delhi: B. P. Publishing Corporation, 2007), 93-94.

80

Mutemed Han, !kbalname-i Cihangiri, 100.

81

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 88.

82

Pergene (nahiye), Babürlü ta•ra te•kilat! içerisinde serkar!n (kaza) bir alt birimidir. Bkz. A. S. Bazmee Ansar!, “Fevcdâr”, D!A, (%stanbul: TDV Yay!nlar!, 1995), 12: 504.

83

M. Siraj Anwar, The Relations of the Mughal Empire with the Ahmadnagar Kingdom (1526-1636), (Doktora Tezi, Aligarh Muslim University, 1994), 136.

84

Radhey Shyam, The Kingdom of Ahmadnagar, (Delhi: Motilal Banarsidas Press, 1996), 268; Jogindra Nath Chowdhuri, Malik Ambar: A Biography Based on Original Sources, (Calcutta: Usha Press, 1940), 88.

31

kadar hiçbir •ehzade tahta ç!kmadan önce böyle bir ayr!cal!"a sahip olmad!.⁸⁵ Cihangir •ah, o"lu •ah Cihan’a alt!n nak!#l!, yakal!, kollar!n!n ucu 50.000 rupi de"erinde incilerle süslenmi# bir kaftan, mücevher i#lemeli bir kemer, bir k!l!ç ve bir hançer hediye etti.⁸⁶

•ah Cihan’!n Dekken sultanl!klar!na kar#! elde etmi# oldu"u bu ba#ar! neticesinde Babürlü saray!nda büyük bir sevinç ya#and!. O, •ehzade Perviz ve Han-! Hanan Abdurrahim’in Babürlü ordusuyla elde edemedikleri ba#ar!y! antla#ma yoluyla elde etti.⁸⁷ Bu ba#ar!s!n!n kilit noktas! hiç #üphesiz •ehzade’nin Adil#ahlar ve Nizam#ahlar sultanl!klar! ile diplomatik temas kurarak onlar! itaat alt!na almas!yd!. Bu durumda Dekken bölgesinde yaln!z kalan Melik Anber’in Babürlülerden ald!"! yerleri onlara geri vermekten ba#ka çaresi kalmad!. Dolay!s!yla Hürrem’in Dekken sultanl!klar!n! sadece diplomatik yollarla zay!f dü#ürmesi ve bu #ekilde kaybedilen topraklar! kazanmas! onun siyasi kariyerinde önemli bir yer tutmaktad!r.

1.2.3. Di•er Seferleri (1618)

•ah Cihan, 1618 y!l!n!n Ocak ay!nda babas! Cihangir •ah ile keyifli bir seyahat için Mandu’dan Gucerat’a do"ru ilerledi. Cihangir, #ehzadelik döneminde Ekber’den hediye olarak ald!"! bu #ehri •ah Cihan’a câgîr olarak verdi.⁸⁸ Ancak bir süredir bölgede baz! s!k!nt!lar zuhur etmekteydi. Gucerat’ta bulunan zemindarlar⁸⁹ zaman içerisinde Babürlü

85

Muhammed Cihangir, Tüzük-i Cihangiri, 225; Sir Thomas Roe, The Embassy of Sir Thomas Roe to

"ndia!(1615-1619), Vol, II, (London: The Hakluyt Society, 1899), 419.

86

Chowdhuri, Malik Ambar, 89.

87

Chowdhuri, Malik Ambar, 89.

88

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 8.

89

Zemindar, Farsça zemîn (toprak) sözcü"üyle dâr (sahip olan) s!fat!n!n birle#iminden olu#an toprak veya arazi sahibi anlam!na gelmektedir. Baz! sözlükler bu kelimeyi “arazi müfetti#i” olarak aç!klamaktad!r. Terim olarak ise Hindistan’da Delhi Sultanl!"!, Babürlüler ve $ngiliz Sömürgesi devirlerinde bir mülkü babadan o"ula miras yoluyla, köylüler aras!nda sayg!nl!k kazanmakla veya sat!n almak suretiyle elde edenleri ve k!rsal bölgelerde arazi üzerinde geni# haklara sahip olanlar! ifade etmektedir. Zemindar, 16. as!r kaynaklar!nda “bölge hakimi” veya Delhi Sultanl!"! s!n!rlar! içerisinde yahut d!#ar!s!nda “Hindu hâkim veya idareci (raca, ray, rana, mukaddem vb.) anlam!nda kullan!l!rken, 14. asr!n ikinci yar!s!ndan itibaren Kuzey Hindistan’da toprak üzerinde geni# ayr!cal!kl! haklara sahip #ah!slar (mefrûziyân, mâlikân) anlam!nda kullan!lmaya ba#lanm!#t!r. Delhi Sultanl!"! döneminde zemindarlar bulunduklar! bölgenin vergisini toplamak, bu vergiyi devlet görevlilerine teslim etmek ve gerekti"inde devlete askeri yard!m göndermekle sorumluydular. Babürlü hükümdar! Ekber •ah devrine kadar (1556) zemindar terimine pek rastlanmamaktad!r. Ekber •ah’!n düzenlemesiyle birlikte bu kurum önem kazand! ve ta#rada vergilerin toplanmas!n!n yan!s!ra köylüler ile devlet aras!nda önemli bir arac! rolünü üstlenmeye ba#lad!. Zemindarlar Babürlü devlet te#kilat!nda öncelikle vergi ödeyen ve vergi tahsil eden ki#ilerdi. 17. asr!n ikinci yar!s!ndan itibaren kendi vergilerinin yan! s!ra bölgelerindeki taalluklar!n vergilerini de toplarlard!. Asyai# ve adli meseleler ile askeri konularda geni# yetkileri vard!. Çar#! ve pazarlarda güvenli"i ve

32

itaatinden ayr•larak ba•lar•na buyruk hareket etmeye ba•lam••lard•. Hatta Rana Emir Singe, Malva, Handis, Berar ve Dekken’deki baz• zenginler bu zemindarlara itaat etmek zorunda kalm••lard•. Babürlü hükümdar•, o•lu "ah Cihan’• bu vilayetteki sorunlar•n çözümü için görevlendirdi. Cihangir "ah, bunun akabinde Agra’ya do•ru harekete geçti. "ah Cihan da Gucerat vilayetinin güvenli•i ve zemindarlar•n cezaland•r•lmas• için baz• adamlar•n• görevlendirerek babas•yla birlikte harekete geçti. Cihangir "ah ve "ehzade Malva ve Gucerat aras•ndaki Dohad’da konaklad•lar. Cihangir "ah maiyeti ile birlikte 21 Mart 1618 tarihinde burada nevruz •enlikleri icra etti ve etrafta avland•. O, tekrar harekete geçince Agra etraf•nda kolera ve veba hastal••• oldu•u haberini ald•. Babürlü hükümdar• bunun üzerine Ahmedabad’a ilerledi. Ya•mur mevsimi geçinceye kadar burada kal•p k•• mevsimi geldi•inde Agra’ya gitmeyi uygun buldu.⁹⁰

Babürlü maiyeti k•sa süre içerisinde Ahmedabad’a vard•. "ah Cihan buraya var•nca üç ayr• birlik haz•rlad•. Birliklerden birini Ray Rayan kumandanl•••nda Cam ve Pehare zemindarlar•n• cezaland•rmak için sevk etti. $kinci birli•i Rana Emir Singe’nin o•lu Raca Behim kumandas•nda Kante zemindarlar• üzerine sevk etti. Üçüncü birli•i ise Seyyid Seyfettin kumandas•nda Meti Nehri kenar•ndaki zemindarlar• sindirmek üzere sevk etti. Raca Behim ve Seyyid Seyfettin k•sa süre içerisinde giri•tikleri mücadelede ba•ar•l• oldular ve geri döndüler.⁹¹ Bu s•rada Kangire zemindar• Raca Basu’nun o•lu Surec Mol’un isyan etti•i ve Pencap’•n baz• köylerine sald•r•da bulundu•u haberleri geldi. Cihangir "ah, bu geli•me üzerine "ah Cihan’a Kangire Kalesi’ni ele geçirmesini emretti. Bu s•rada Ray Rayan Gucerat bölgesindeki zemindarlara kar•• önemli ba•ar•lar elde etti ve ona “Raca Bekirmacit” unvan• verildi. "ah Cihan, Raca Bekirmacit’e Gucerat’tan harekete geçerek Kangire zemindar•n• cezaland•rmas•n• ve Kangire Kalesi’ni zapt etmesini emretti.⁹²

Raca Bekirmacit, ald••• talimat üzerine harekete geçti. Yolda Surec Mol’un korkudan da•l•k ve ormanl•k bir alanda bulunan Mud Kalesi’ne kaçt•••n• ö•rendi. Bu haberden sonra Mud Kalesi’ne gitti ve buray• ele geçirdi. Meydana gelen mücadelede kaledeki

huzuru sa•lamak, çiftçiler aras•ndaki ihtilaflar•n ortadan kald•r•lmas• için “zemindâri adalet” denilen düzenli mahkemeler kurmak, sefer veya isyan gibi durumlarda orduya ve ta•radaki görevlilere askeri yard•m göndermek zemindar•n as•l görevlerindendi. Bir zemindar askeri imtiyazlar•n• kullanarak himayesinde belli say•da silahl• adam bulundurabilir, istihkâm veya küçük kaleler in•a ettirebilirdi. Bkz. Haluk Kortel, “Zemindar”, D"A, ($stanbul: TDV Yay•nlar•, 2013) 44: 238-239.

90

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 94-96.

91

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 96.

92

33

700 asker öldürüldü. Surec Mol kaçarak Esral Kalesi’ne s!"!nd!. Raca Bekirmacit, vakit kaybetmeden askerleriyle bu kaleyi ku#att!. Babürlü maiyeti iki gün haz!rl!klar yapt! ve ard!ndan sald!r!ya geçti. Kale, 1618 y!l!n!n A"ustos ay!nda Babürlü askerleri taraf!ndan ele geçirildi. Surec Mol, buradan da kaçmay! ba#ard! ve Raca Çenbe’ye ait Bungah Kalesi’ne s!"!nd!. Raca Bekirmacit bunun akabinde askerlerini iki gruba ay!rd!. Grubun birini $brahim Han Mehmend kumandas!nda Nilader yolundan Cemruhi üzerine sevk etti, kendisi ise di"er grupla Nurpur Kalesi’ni almaya gitti. Raca Bekirmacit k!sa sürede Nurpur Kalesi ile birlikte toplam alt! kaleyi daha ele geçirdi. Ard!ndan Kutle Kalesi’ni zapt etti. Bungah Kalesi’ne sald!r! haz!rl!klar! yaparken Surec Mol’un öldü"ünü duydu. Raca Çenbe, Surec Mol’un bütün mallar!n! ve ailesini Raca Bekirmacit’e gönderdi. Raca Bekirmacit ise bunlar! Agra’ya gönderdi.⁹³

Raca Bekirmacit, ya"mur mevsimini Nurpur’da geçirdikten sonra Hevali yolundan Kangire’yi zapt etmek üzere harekete geçti ve buray! ku#att!. Kale kumandan! Teluk Çend, Cihangir •ah’a bir mektup göndererek ondan af diledi. Babürlü hükümdar! kaledekileri affetti. Tulek Çend’in on iki ya#!ndaki o"lu Heri Singe $skender, yan!ndaki Racputlarla birlikte kaleden ayr!ld!. Heri Singe ablas!n! Raca Bekirmacit ile ni#anlad! ve kalenin anahtar!n! ona teslim etti. Raca, daha sonra Kangire Kalesi’ne girdi ve Cihangir •ah’! bu geli#meden haberdar etti. Bir da" üzerinde bulunan bu kaleyi kimin in#a ettirdi"i bilinmemektedir. Müslüman vakanüvisler bu kalenin hicri 725’ten (1324-1325) 1027 (1617-1618) y!l!na kadar elli defa ku#at!ld!"!n!, ancak zapt edilemedi"ini bildirmektedir.⁹⁴

1.2.4. •kinci Dekken Seferi (1620-1621)

Kangire’de bu hadiseler ya#and!"! s!rada Cihangir •ah, Ahmedabad’dan ayr!larak 1620 y!l!n!n bahar!nda Ke#mir’e geldi.⁹⁵ O, Ke#mir’de bir süre kald!ktan sonra Agra’ya do"ru harekete geçti. Bu s!rada Berar, Handis ve Ahmednagar’!n idaresini elinde bulunduran

Han-! Hanan Abdurrahim’den bir mektup geldi. Han-! Hanan mektubunda Babürlü ordusunun ba#kentten uzak olmas!ndan dolay! huzursuzluklar!n ba# gösterdi"inden bahsediyordu. Mektubunda özellikle Dekken sultanl!klar!n!n bu durumu f!rsat bilerek Ahmednagar ve civar!n! ele geçirdiklerini ifade ediyordu. Cihangir •ah, bu habere çok k!zd! ve Lahor’a vard!"!nda o"lu •ah Cihan’! Dekken üzerine göndermeye karar verdi.

93

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 98-100.

94

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 100-101.

95

34

Dekken sultanl•klar• Ekber •ah döneminden beri Babürlüler aleyhinde faaliyet gösteriyor, kendilerine sald•r•ld•••nda ise af talebinde bulunuyorlard•. •ah Cihan’•n Dekken seferinde de bu durum tekrar etmi!ti. Han-• Hanan’•n mektubundan sonra baz• görevliler Burhanpur’un sald•r•ya u•rad••• ve ya•maland••• haberlerini ilettiler. Han-• Hanan da zaman zaman gönderdi•i mektuplarla geli!meler hakk•nda bilgi veriyordu.⁹⁶

O, Lahor’a gönderdi•i mektuplar•n birinde Nizam!ahlar, Adil!ahlar ve Kutub!ahlar sultanl•klar•na ait toplam 50.000 ki!iden olu!an ordunun Balagihat m•nt•kas•n• i!gal etti•inden bahsediyordu.⁹⁷ Mektubunun devam•nda söz konusu m•nt•kadaki emirlerin ve

mans•bdarlar•n Mehger tehanesinde⁹⁸ kurduklar• savunma hatt•nda Dekken

sultanl•klar•n•n ordusuna kar!• üç ay mücadele etti•ini bildiriyordu. Akabinde Dekken sultanl•klar•na mensup askerlerinin daha kalabal•k oldu•unu ve onlar•n Babürlü askerlerine yiyecek ve ihtiyaç malzemesinin ula!t•r•lmas•n• engellemek için yollar• kapatt•klar•n• söylüyordu. Mektubunun sonunda ise Babürlü askerlerinin Mehger’den Burhanpur’a çekilmek zorunda kald•klar•n•, bu durum kar!•s•nda cesaretlenen Dekken ordusunun Handis ve Berar’•n yan• s•ra Burhanpur’u da ku!att•••n• dile getiriyordu.⁹⁹

Cihangir •ah, Han-• Hanan’•n gönderdi•i mektuplar• o•lu •ah Cihan’a gösterdi ve ona tekrar Dekken sultanl•klar• üzerine harekete geçmesini emretti. •ehzade bu vazifeyi kabul etti. Ancak Babürlü idaresinin tutumunu güvenilir bulmuyordu. O, Nur Cihan’•n k•skançl•••n• ve babas•n•n tutars•z tav•rlar•n• fark ediyordu. •ehzade, daha önceleri s•k s•k onore edilmesine ve kendisine sayg• duyulmas•na ra•men bu durumun bir süredir göz ard• edildi•inin fark•ndayd•. Buna ilaveten Hüsrev’in Nur Cihan ile birlikte hükümdar Cihangir’in sa••l•k durumunu bozmaya çal•!t•klar• dedikodusu •ah Cihan’• ihtiyatl• olmaya sevk etti. •ehzade, Dekken istikametinde harekete geçerken babas•ndan Hüsrev’i kendisine teslim etmesini istedi. Hükümdar, onun talebini kabul etti.¹⁰⁰

•ah Cihan, Dekken’e hareket etmeden önce onun otuzuncu ya! günü kutlamalar• yap•ld•. "slami kaideler çizgisinde ya!amaya gayret eden •ehzade, ilk defa 24 ya!•na

96

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 109-111.

97

Saksena, eserinde Melik Anber’in Nizam!ahlar Sultanlu••’n•n presti•ini kurtarmak ve kaybedilen yerleri geri almak amac•yla bu mücadeleyi ba!latt•••n• söyler. Ayr•ca Adil!ahlar•n bu mücadeleye asker göderdi•ini, Kutub!ahlar•n ise maddi yard•mda bulundu•unuifade eder. Bkz. Saksena, History of Shah

Jahan of Dihli, 25.

98

“Tehane” Babürlü Devleti’nde askeri karakol anlam•na gelmektedir. Ayr•nt•l• bilgi için bkz. R. M. Eaton, The Rise of Islam and the Bengal Frontier (1204-1760), (London: University of California Press, 1993), 45.

99

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 111-112.

100

35

girdi•inde babas•n•n bask•s•yla içki içmi•ti.¹⁰¹ •ehzade, otuzuncu ya• günü kutlamalar•nda son kez babas•n• k•rmayarak içki içti. Ard•ndan bir daha içki içmemek üzere tövbe etti. O, bu karar•nda atas• Babürü örnek ald•. Babür, Çitor Racas• Rana Sanga¹⁰² ile sava•madan önce bir daha içki içmeyece•ine yemin etmi• ve giri•ti•i mücadelede ba•ar•l• olmu•tu. !ah Cihan da Babür gibi içki içmeye tövbe ederek giri•ece•i mücadelede ba•ar• elde etmeyi amaçl•yordu.¹⁰³

!ah Cihan, 1620 y•l•n•n Aral•k ay•nda Lahor’dan Dekken istikametinde harekete geçti. Bu günlerde babas•n•n izniyle Zahid Be•’i Safevi •ah• I. Abbas’a elçi olarak gönderdi. !ehzade, elçi arac•l•••yla ona Gucerat •ehirlerinden elde etti•i de•erli e•yalardan ve Dekken ganimetlerinden hediyeler gönderdi. Bu hediyeler 2 lek¹⁰⁴ ve 50.000 rupi de•erinde idi.¹⁰⁵ !ah Cihan, mektubunun ba••nda uzun süredir Safevi •ah•ndan haber alamad•••n• belirtiyordu. !ehzade onunla ileti•ime geçmek istedi•ini, ancak Cihangir !ah’a olan sadakati göz önünde bulunduruldu•unda izin almadan bu ad•m• atamad•••n• ifade etmekteydi. !ah Cihan mektubunun devam•nda kendisinin babas•na olan sadakatinden !ah I. Abbas’•n haberdar oldu•unu $ran’dan gelen Hac• Be•’den ö•rendi•ini, bu sayede cesaretinin artt•••n• ve mektup göndermek için Cihangir !ah’dan izin ald•••n• dile getirmekteydi.¹⁰⁶ !ah Cihan, mektubunda dile getirmemi• olsa da Zahid Be• vas•tas•yla !ah I. Abbas’tan babas•na veya Babürlü idaresine kar•• yard•m talebinde bulundu. Biz onun bu talebini, Safevi •ah•n•n bir süre sonra gönderece•i mektubun içeri•inden anl•yoruz.

!ah Cihan, yap•lan kutlamalardan sonra ordusuyla Dekken istikametinde harekete geçti. Ucin’e vard•••nda Mandu Kalesi’nin kumandan• Muhammed Taki’den bir mektup geldi. Muhammed Taki, mektubunda Dekken ordusuna ait baz• birliklerin kalenin alt taraflar•nda bulunan kasabalar• tahrip edip ya•malad•klar•n• bildirmekteydi. !ah Cihan, bu geli•me üzerine Hace Ebul Hasan’• 5.000 süvariyle bu Dekken birlikleri üzerine sevk

101

Muhammed Cihangir, Tüzük-i Cihangiri, 174.

102

Babür ile Rana Sanga aras•nda Kanva Sava•• vuku bulmu•tur. Söz konusu sava• hakk•nda ayr•nt•l• bilgi için bkz. Bilal Koç, Babürlü Devleti’nin Kurucusu Babür •ah’•n D•• Siyaseti, (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2011), 95-98.

103

Kenbu, Amal-i Salih, C. I, 113-114.

104

1 lek, 100.000 rakam•na kar••l•k gelmektedir. 353. Bkz. Shireen Moosvi, “The World of Labour in Mughal $ndia (c.1500-1750)”, Proceedings of the Indian History Congress, 71 (2010), 353. “Lek” kullan•m•n•n, parasal hususlarda hatalar•n veya kar•••kl•klar•n giderilmesinde önemli bir yere sahip oldu•unu söyleyebiliriz. Çünkü “lek” kullan•m• sayesinde parasal meselelerde daha az s•f•r kullan•lmaktayd•. Buna örenek verecek olursak 5.000.000 rupi, 50 lek rupi •eklinde ifade edilmekteydi.

105

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 9.

106

Riazul Islam, A Calendar of Documents on Indo-Persian Relations (1500-1750), Vol. I, (Tehran: Ripon Printing Press, 1979), 225.

36

etti.¹⁰⁷ Hace, gece boyunca himayesindeki süvarilerle h•zla ilerledi ve sabah oldu•unda Nerbide Nehri’ne vard•. Dekken askerleri nehri geçerek Hace’nin süvarileriyle kar!•la!t•lar. Fakat sava!maya cesaret edemediler ve suya atlayarak nehrin kar!• taraf•na tekrar geri döndüler. Babürlü süvarileri de suyun kar!•s•na geçtiler ve Dekken askerlerini 4 kuruh mesafe takip ederek onlar•n ço•unu öldürdüler. Dekken askerleri Burhapur’a kadar geri çekildiler. •ah Cihan, bu geli•melerden haberdar oldu ve Hace Ebul Hasan’a Nerbide Nehri kenar•nda beklemesi talimat•n• yollad•.¹⁰⁸

Belgede Şah Cihan dönemi Babürlü devletinin dış politikası (sayfa 40-53)