Han•i Kalesi Mücadelesi (1639)

Büst valisi %zzet Han, Kandahar bölgesinde K•z•lba•lar•n bir k•sm•n•n lideri olan Abdul ad•nda birini Büst ve Sistan s•n•rlar•nda bulunan Han•i Kalesi’nin sorumlulu•una tayin etmi•ti. %zzet Han, ayr•ca bu kalenin korunmas• için küçük bir garnizon birli•ini buraya b•rakm••t•. Ancak Abdul’un baz• menfi faaliyetler içerisinde oldu•undan habersizdi. Abdul, Safevilerin Sistan meliki Melik Hamza⁶¹⁹ ile gizlice mektup ve mesaj yoluyla haberle•mekteydi. O, bu gizli görü•meler vas•tas•yla Sistan melikine bir askeri birlik

616

Islam, Indo-Persian Relations, 106.

617

Islam, Indo-Persian Relations, 106-107.

618

Islam, Indo-Persian Relations, 107; Islam, A Calendar of Documents, I, 289-290.

619

Melik Hamza’n•n babas• Melik Celaleddin, dedesi ise Melik Mahmud Sistani’dir. Bu görev, onun ailesinden ald••• bir mirast•r. Bu ailenin kökeni 10. as•rda do•u %ran’da varl•••n• devam ettiren Saffarid Hanedan•’na kadar uzanmaktad•r. Bkz. Islam, A Calendar of Documents, I, 265.

178

göndermesi durumunda kaleyi ona teslim edece•ini, böylece kalenin hakimiyeti Büst valisinden tamamen ç"kaca•"n" bildiriyordu. Bu s"rada Kandahar valisi K"l"ç Han, Kabil bölgesinde bulunan %ah Cihan’"n ça•r"s"yla onun huzuruna gitmi•ti. Bu geli•meden haberdar olan Abdul, Sistan melikine tekrar bir mektup göndererek Kandahar’!n valisinin •ehirde bulunmad•••n•, bu nedenle Büst Kalesi’nin güveli•inde zafiyet söz konusu oldu•unu ve buran•n zapt edilmesinin kolay olabilece•ini bildirerek teklifini yeniledi. Abdul, Sistan melikini bu elveri•li ortamdan istifade etmesi ve kaleyi ele geçirmesi için te•vik etti.⁶²⁰

Sistan meliki Melik Hamza, Abdul’un önerilerini kabul etmedi. Bu s•rada K•l•ç Han, Kabil’den Kandahar’a döndü. Sistan meliki, %ah Safi’nin hizmetinde görev yapan güvenilir arkada•lar•n•n birinden mektup ald•. Bu •ah•s, mektubunda Safevi saray•nda Sistan Meliki’nin Kandahar valisiyle ittifak halinde oldu•u söylentilerinin yay•ld•••, bu durumun %ah Safi’nin melike kar•• güvenini sarst•••n• ve onu görevinden alabilece•i hususunda endi•elendi•ini bildiriyordu. Mektupta, Sistan melikinin Kandahar ve Büst s•n•rlar•na sald•rmad•kça •ah•n onunla ilgili dü•üncelerinin de•i•meyece•ini bildiriyordu. Melik Hamza, ald••• bu haber üzerine endi•eye kap•ld• ve Piyale adl• bir adam• komutas•ndaki askeri birli•i bölgeye sald•rmak için görevlendirdi.⁶²¹ Piyale, komutas•ndaki orduyla Han•i civar•na eri•ince Abdul onu ve maiyetini kale içerisine ald•. Sitan askerleri, daha sonra Büst valisi $zzet Han’•n buran•n savunmas• için daha önceden görevlendirmi• oldu•u askerler öldürdüler. Bunu ö•renen K"l"ç Han, Latif Han’" çok say"da ahadi askeri ve baz" birliklerin liderli•inde Sitan melikinin adamlar"nn eline geçen Han•i Kalesi’ni geri almak için sevk etti. Bu birliklere destek olmak için $zzet Han da Büst’ten 300 adam!n! gönderdi.⁶²²

Çok geçmeden Babürlü askerleri kaleye yakla•!nca Melik Hamza’n!n yakla•!k 500 askeri hemen sald!r!ya geçti. Bu askerler büyük kay!plar verdikten sonra geri kaçt!lar. Babürlü askerleri kaleyi ku•att!lar ve siperler olu•turdular. Bundan haberdar olan Sistan Melik’i ku•atmaya engel olmak için bir askeri birlik gönderdi. Babürlü birlikleri, bulunduklar• Han•i civar•nda ordu a••rl•klar•n• b•rak•p daha sonra sald•r•ya geçebilecekleri bir kale yoktu. Bununla birlikte Sistan melikinin askerlerine göre say•lar• da daha azd•. Babürlüler kalenin yak•n•nda bir mücadeleye girme riskine hesaba

620

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 262-263.

621

Lahori, Padi•ahname, C. II, 171-172.

622

179

katmam••lard•. Dolay•s•yla ku•atmay• kald•rd•lar ve Han•i’den 5 kuruh mesafe uzakta bulunan Helmend Nehri’nin kenar•nda bir mevkiye çekildiler. Babürlü birlikleri ordunun a#•rl•klar•n• burada b•rakt•lar ve daha sonra sava• için haz•rl•k yapt•lar. Han•i’ye eri•en Sistan askerleri Babürlülerin geri çekili•ini ba•ka sebeplere ba#lad•lar ve Helmend Nehri’ni geçerek sald•r•ya geçtiler. Bu s•rada Babürlü birlikleri mücadele için haz•rd•, hemen harekete geçtiler ve Sistan askerleriyle mücadeleye giri•tiler.⁶²³

Bu mücadelede Melik Hamza’n•n yakla••k 300 adam• hayat•n• kaybetti, baz•lar• ise yaral• bir halde geri kaçt•lar. Onun askerlerinin say•s• oldukça fazla olmas•na ra#men Han•i’yi terk ettiler ve Sistan’a geri döndüler. K•l•ç Han, bu ba•ar• haberlerini duyunca damad• Hançer Han’a Kandahar •ehrinde görevli olan birliklerden 15.000 süvari ve bir miktar askerle Han•i Kalesi’ndeki Babürlü birliklerine dâhil olmas• emrini verdi. Ayr•ca Hançer Han’a Melik Hamza’n•n askerlerinin pe•ine dü•tükten sonra Sistan bölgesinin merkezini ya#malanmas•n• emretti. Hançer Han’•n kumandas•ndaki birlikler, Safevi Devleti’nin buradaki m•nt•kalar•n•n ço#unu tahrip ettikten sonra ülkenin zirai faaliyetleri için oldukça önemli olan bir baraj• y•kt•lar ve geri döndüler. Daha sonra sa# olarak ele geçirdikleri Abdul’u "ah Cihan’dan gelen emir do•rultusunda öldürdüler.⁶²⁴

3.1.7.3. Safevilerin Kandahar’• Geri Alma Giri•imi (1642)

Ali Merdan Han, Kandahar valisiyken "ah Safi’nin kendisine kar•• tutumundan dolay• Kandahar’• Babürlü idaresine b•rakm•• ve "ah Cihan’a itaatini bildirmi•ti. "ah Safi, Kandahar’•n bu •ekilde elden ç•kmas•na oldukça içerlemi•ti ve buray• geri almak niyetindeydi.⁶²⁵ Bir süre önce Ba•dat’a gelen Osmanl• hükümdar• IV. Murat ile Safevi •ah• "ah Safi aras•nda meydana gelen sava•ta Osmanl•lar Ba•dat’• ele geçirmi•ti. Osmanl•lar Ba•dat’• al•nca "ah Safi de bir süre önce kaybetti•i Kandahar’• Babürlülerden almak için haz•rl•k yapt•. $ki sene süren bu haz•rl•klardan sonra kumandanlar•ndan Rüstem Han’a önden harekete geçmesini ve kendisi gelinceye kadar Ni•abur’da beklemesini emretti. Bu geli•me, ilk önce Kandahar valisi Safder Han, daha sonra da Büst kale kumandan• Azizullah Han taraflar•ndan "ah Cihan’a iletildi. Bu

623

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 263-264.

624

Lahori, Padi•ahname, C. II, 172-173.

625

Muhammed Yusuf Vâleh Kazvinî $sfahanî, Iran der Zâmân-• "ah Safi ve "ah Abbas-• Dövvom

(H.K.1038-1071): Huld-i Berin, Ed. Muhammed R•za Nas•ri, (Tehran: Encümen-i Âsâr ve Mefâhir-i

180

s•rada Lahor’da bulunan Babürlü hükümdar•, •ehzade Dara •ükuh’u büyük bir orduyla Safeviler üzerine göndermeye karar verdi.⁶²⁶

•ah Cihan, 50.000 süvari, bir miktar fil, topçu birlikler ve büyük bir hazine ile •ehzade Dara •ükuh’u Safevi ordusunu geri püskürtmek için görevlendirdi. •ah Cihan, o!luna de!erli hediyeler arma!an etti. Hükümdar, ayr•ca •ehzadeye 12 lek rupi verdi ve onun mans•b•n• 5.000 süvari ve 20.000 hizmetli derecesine ç•kard•.⁶²⁷ Dara •ükuh vakit kaybetmeden ordusuyla harekete geçti. Seyyid Han Cihan, Raca Cesunet Singe, Raca Ci Singe, K•l•ç Han, Rüstem Han, Bahad•r Han gibi devletin önemli emirleri de bu orduda •ehzadeye e•lik etmektelerdi.⁶²⁸ Ordudaki emirlere ve mans•bdarlara her yüz süvari için hazineden 10.000 rupi ödenmesi talimat• verildi. Ayr•ca piyadelere, ahadilere, topçulara, tüfekçi ve di!er ate•li silah kullanan askerlere üç ayl•k pe•in ödeme yap•lmas• talimat• verildi.⁶²⁹

Bu günlerde •ehzade Murad Bah•, yelekli 1 kaftan, mücevher i•lemeli 1 k•l•ç ve 1 hançer, üzerinde gümü• i•lemeli örtü bulunan 1 erkek fil ve ona e•lik eden 1 di•i fil ile ödüllendirildi. •ah Cihan daha sonra •ehzade Murad Bah•’a emir ve mans•bdarlar ile birlikte Nilab Nehri’nin kenar•nda beklemesini emretti. •ah Cihan, bu mevkinin bir sava• an•nda Murad Bah•’•n Dara •ükuh’a yard•m için hemen haz•rl•k yap•p harekete geçebilece!i bir yer oldu!unu dü•ünüyordu. Bu s•rada Said Han yerine Kabil valisi olarak atanan Ali Merdan Han’a bir mektup gönderilerek Özbeklerin herhangi bir sald•r• yapma ihtimaline kar•• Kabil’de her türlü haz•rl•!• yapmas• emredildi. Ayr•ca Malva valisi Nasiri Han da •ehzadeye yard•ma gelmi•ti. Nilab Nehri’ni kar••ya geçmi• olan •ehzade Dara •ükuh, •ah Safi’nin vefat haberini ald•.⁶³⁰

•ah Safi’nin vefat haberini babas•na bildiren •ehzade Dara •ükuh’a büyük bir dikkat içerisinde Gazne’ye ilerlemesi ve bir süre orada kalmas• emredildi. Buna ilaveten Nasiri Han’• ve Said Han’• 30.000 askerle Kandahar’a göndermesini, •ah Safi’nin vefat•n•n as•ls•z olmas• halinde kendisinin de Kandahar’a ilerlemesini emretti. Dara •ükuh, ald•!• emir üzerine Gazne’ye ilerledi, Nasiri Han ve Said Han’• da 30.000 askerle Kandahar’a gönderdi. O, •ah Safi’nin vefat•n• do!rulayan haberleri ald• ve bu durumu •ah Cihan’a

626

Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 302.

627

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 293-294.; Zat ve Suvar hakk•nda H. Hilal Ça!layan, Ekber •ah Döneminde Hindistan. s. 75.

628

Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 303.

629

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 294.

630

181

iletti. •ah Cihan, bunun üzerine Dara •ükuh’a bir mektup göndererek orduyu Kandahar’dan geri ça••rmas•n• ve kendisinin de Lahor’a gelmesini emretti. Dara •ükuh, ald••• talimat üzerine Lahor’a döndü. •ah Cihan, •ehzadeyi de•erli hediyeler ile ödüllendirdi ve ona “Bülend •kbal” unvan• verdi. •ehzade Murad Bah• da çe•itli hediyelerle Multan idaresine geri yolland•.⁶³¹

3.2. •ah II. Abbas Döneminde (1642-1666) Babürlü Safevi !li"kileri 3.2.1. Diplomatik !li"kiler (1646-1647)

Babürlü hükümdar• •ah Cihan, bir süre önce o•lu •ehzade Murat Bah•’• Özbekler üzerine göndermi•ti. Babürlü ordusu Belh ve Bedeh•an bölgesinde ba•ar•l• fetihler yapm••t•. •ehzade Kunduz’u ele geçirdikten sonra babas• •ah Cihan’•n Nezir Muhammed’e yazm•! oldu•u mektubu bir elçiyle ona göndermi!ti. Nezir Muhammed, mektupta yazanlara sevinir gibi görünmekle birlikte •ehzade Belh’e geldi•inde buray• ona b•rak•p Kabil’e gidece•ini, orada •ah Cihan ile görü!tükten sonra Hacca gidece•ini söylüyordu. Ancak •ehzade Belh’e var•nca Nezir Muhammed, gizlice buradan •ibergan istikametine kaçm•!t•.⁶³² Murad Bah!’•n talimat•yla Asalet Han ve Bahad•r Han, onu takip ederek •ibergan civar•nda ma•lup etmi!lerdi. Nezir Muhammed, bu yenilgiden sonra •ah II. Abbas’•n yard•m•na ba!vurmak maksad•yla o•lu Kutluk Muhammed Sultan, torunu Muhammed Kas•m Sultan ve 3.000 civar•nda Özbek ilk önce Endhud’a, oradan da Merv ve Me!hed’den geçerek Safevilerin ba!kenti %sfahan’a gitmi!ti.⁶³³

•ah Cihan bu geli!meden haberdar olunca oldukça endi!elenmi!ti. O, Cannisar Han’• 26 Mart 1646 tarihinde bir mektubun yan• s•ra çe!itli hediyelerle Safevi saray•na gönderdi.⁶³⁴ Mektupta sab•k hükümdar •ah Safi dönemi üzerine baz• konulara de•iniyor ve •ah II. Abbas’•n cülusunu tebrik ediyordu. Mektubun devam•nda ise iki hanedan aras•nda uzun y•llard•r süren ili!kileri hat•rlatarak yeni hükümdara ö•ütler veriyor, •ah II. Abbas’•n idaresini güçlendirmek için yard•m teklifinde bulunuyordu.⁶³⁵ Ayr•ca

631

Inayat Khan, The Shah Jahan Nama, 294-297.

632

Bayur, Hindistan Tarihi, C. II, 210.

633

Kenbu eserinde Nezir Muhammed’in o•lu Kutluk Muhammed ve torunu Kas•m ile Safevi topraklar•na ilerleyi!i, onlar•n •ah II. Abbas’•n saray•nda nas•l a••rland••• ve Nezir Muhammed Han’•n umdu•u yard•m• alamadan nas•l geri döndü•ü hakk•nda ayr•nt•l• bilgiler vermektedir. Bkz. Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 437-438.

634

Gazvinî, Abbasname, 84.

635

182

Buhara Hanl••• ile olan ili•kilerinde •ah II. Abbas’•n tarafs•zl•••n• güvence alt•na almak istiyordu, çünkü Maveraünnehir bölgesindeki hedeflerine tam olarak ula•mam••t•.⁶³⁶

•ah Cihan, Cannisar Han’• Safevi saray•na gönderdikten k•sa bir süre sonra Mir Aziz ile Nezir Muhammed’e merhamet içeren mektubunu gönderdi. Mir Aziz, oldukça h•zl• hareket etti ve Ferah yak•nlar•nda Cannisar Han’a yeti•ti. O, Cannisar Han’•n yan•na var•nca Nezir Muhammed’in •sfahan’a gitti•ini duydu. Bunun üzerine Cannisar Han’dan önce Tun ve Tabes yolundan !sfahan’a vard•. Mir Aziz burada Nezir Muhammed’in Safevi •ah•n•n deste•ini alamay•nca Meymene’ye geri döndü•ünü ö•rendi. O, Nezir Muhammed’in arkas•ndan gidip ona •ah Cihan’•n mektubunu vermeyi dü•ündü. Safevi •ah•, elçiyi bu dü•üncesinden vaz geçirdi ve mektubu Nezir Muhammed’e vermenin Babürlülerin prestijini zedeleyebilece•ini ifade etti.⁶³⁷ Mir Aziz onun söylediklerini kabul etti ve bir mektupla durumu •ah Cihan’a bildirdi. •ah Cihan,

“E•er o mutlulu•a eri•mek isteseydi bu mektubu almaktan mahrum olmazd•, •imdi onun pe•inden gitmenin hiçbir faydas• yok.” cevab•n• verdi ve Safevi saray•nda bulunan Mir

Aziz’e geri dönmesini emretti.⁶³⁸

•ah Cihan, Cannisar Han’•n ard•ndan Arslan Be•’i 1647 Eylül’ünde bir mektupla Safevi saray•na gönderdi.⁶³⁹ Babürlü hükümdar• mektubunda Belh seferinde en ba••ndan beri hakl• oldu•unu, buradaki Özbeklerin kendi liderlerine kar•• itaatten ayr•ld•••n• ve seyyidleri öldürdüklerini bildiriyordu. Mektubun devam•nda Nezir Muhammed’in Kunduz hâkimi olan o•lu Hüsrev Sultan’•n kendisinin maiyetine dâhil oldu•unu, Nezir Muhammed’in ise iki o•lu vas•tas•yla •ehzade Murad Bah•’a Mekke’ye gitme talebini bildirerek yola ç•kt•••n•, ancak !ran’a gitti•ini yaz•yordu. •ah Cihan, mektubunda ayr•ca •ah II. Abbas’tan Nezir Muhammed’in Mekke’ye gitmesi için müsaade tan•mas•n• isterken, onun Maveraünnehir’e dönmesine izin verilmemesini

636 Saksena, History of Shah Jahan of Dihli, 221. 637

Muhammed Salih Kenbu, eserinde •ah II. Abbas’•n Mir Aziz’e kurban bayram• günü Cannisar Han ile beraber huzuruna gelmelerini ve Nezir Muhammed’in durumunu bir mektup vas•tas•yla •ah Cihan’a anlatmalar•n• istedi•ini ifade ediyor. Burada verilen bilgiler do•rultusunda Mir Aziz’in onun söylediklerini kabul etti•i ve Nezir Muhamed Han’•n durumunu detayli bir •ekilde yazd••• bir mektupla •ah Cihan’a arz etti•ini görüyoruz. Ancak Mir Aziz’in Cannisar Han ile Kurban bayram• günü •ah Abbas’•n huzuruna gitmi• oldu•u hususu •üphelidir. Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 415-416; Çünkü Kazvini, Abbasnamesi’nde Cannisar Han’•n kendisinden sonra gönderilmi• olan Arslan Be•’i Tabes’te bekledi•i ve onunla birlikte Safevi hükümdar•n•n huzuruna gitti•i bilgisini aç•kça ifade etmektedir. Bkz. Gazvinî,

Abbasname, 123.

638

Kenbu, Amal-i Salih, C. II, 416.

639

183

ima ediliyordu. •ah Cihan son olarak ordusunun bir süredir Bedeh•an’da elde etmi• oldu•u ba•ar•lardan bahsederek Buhara ve Semerkand’•n zapt• için de dua ediyordu.⁶⁴⁰

•ah Cihan, Safevi hükümdar•na göndermi• oldu•u bu ikinci mektupta Belh ve Bedeh•an bölgesinde yapm•• oldu•u fetihleri özellikle seyyidlerin öldürülmesi hadisesine dayand•rarak me•rula•t•rmaya çal••m••t•r. Babürlü hükümdar• ayr•ca Semerkand ve Buhara’n•n fethi için dua ederek asl•nda Safevi •ah•na bundan sonraki planlar• hakk•nda bilgi veriyor, onu bu amaçlar•ndan haberdar ediyordu. Ancak bu iki mektubun hiçbirinde Belh ve Bedeh•an bölgesi ele geçirildikten sonra buralarda Babürlü birliklerinin Özbek ve Alaman kabileleri ile giri•tikleri mücadelelerden bahsetmiyordu. Çünkü Babürlü birlikleri, Belh ve Bedeh•an bölgesine girmi• olmalar•na ra•men Özbek ve Alaman kabileleri ile giri•tikleri sava•larda tam manas•yla üstünlük sa•lam•• de•illerdi.

Bu iki elçi, Nezir Muhammed •sfahan’dan ayr•ld•ktan sonra Safevi topraklar•na gelmi•lerdi. •ah II. Abbas, Mirza Muhsin •sfahani’yi Cannisar Han’• a••rlamak için görevlendirmi•ti. Mirza Muhsin, Tabes’te Cannisar Han’• kar••lad•ktan sonra ikisi birlikte Arslan Be•’i beklediler ve birkaç gün sonra Arslan Be• ile beraber •sfahan’a girdiler. Babürlü elçileri Safevi •ah•n•n huzuruna ç•karak hükümdarlar•n•n gönderdi•i mektup ve hediyeleri sundular. Bu görü•mede elçiler, iki devlet aras•ndaki dostlu•a dikkat çekerek Babürlü hükümdarlar•n•n her zaman bu dostlu•u devam ettirmek niyetinde olduklar•n•, Safevi saray•na kar•• iyi niyet beslediklerini dile getirdiler. •ah II. Abbas, Babürlü elçilerine hediyeler verdi ve onlar• lay•k•yla a••rlad•. Onlara Babürlü ülkesine kar•• herhangi bir sald•r•da bulunmayaca••n• ifade etti.⁶⁴¹

•lk önce Cannisar Han Safevi topraklar•ndan ayr•ld•. Safevi •ah•, ona refakat etmesi için Evtar Han’• görevlendirdi. Evtar Han, baz• sebeplerden dolay• ona bütün yol boyunca refakat edemedi ve geri döndü. Cannisar Han’•n ard•ndan Arslan Be• de Safevi topraklar•ndan ayr•ld•. •ah II. Abbas, Arslan Be• arac•l•••yla 1647 y•l•nda •ah Cihan’a bir mektup gönderdi. Safevi •ah• mektubunda Özbeklerin içinde bulundu•u karga•an•n •ran’da bilindi•ini, onlar•n zay•f durumlar• dikkate al•nd•••nda bu karga•aya müdahale

640

Islam, A Calendar of Documents, I, 293.; M. Athar Ali, “The Objectives Behind the Mughal Expedition into Balkh and Badakhshan 1646-1647”, Proceedings of the Indian History Congress, 29, (1967), 166.

641

184

etmeyi uygun görmedi•ini bildirdi. Ayr•ca Nezir Muhammed Han’•n Mekke’ye gitme niyeti olmad•••n• ve onun Maveraünnehir s•n•rlar•nda bulundu•unu bildirdi.⁶⁴²

3.2.2. Kandahar ve Civar•n•n Safevi Kontrolüne Geçmesi (1649) 3.2.2.1. Sava• Öncesinde Ya•anan Geli•meler

Babürlülerin Kandahar’• ele geçirmi• olmas• Safevi Hanedan•’n• derinden etkilemi•ti. Çocuk ya•ta Safevi taht•na ç•km•• olan %ah II. Abbas için Kandahar’• geri almak mümkün görünmüyordu. Vezir Saru Taki, onun saltanat•n•n ilk devirlerinde Kandahar üzerine sefer gerçekle•tirmek için baz• haz•rl•klar ba•latm••, daha sonra bundan vazgeçmi•ti. Onun bütün gücü ele geçirmeye çal••mas•, rakipleri taraf•ndan suikasta u•ramas•na neden olmu•tu. %ah II. Abbas döneminde vezir olan Halife Sultan, bu dönemde ba• vezir oldu. Bu kar•••kl•klar ve devam•nda gelen entrikalar Safevi Hanedan•’n• iç sorunlarla me•gul etmek için yeterliydi.⁶⁴³ Babürlülerin Belh bölgesinde giri•mi• olduklar• mücadelelerde ba•ar•s•z olmalar•, onlar•n askeri prestijine zarar vermi•ti. Birbiri ard•na yürütülen askeri seferler Babürlü ordusunu oldukça yormu•, mücadele azmini k•rm••t•. Di•er taraftan 1648 y•l•na gelindi•inde %ah II. Abbas olgunluk ça••na gelmi•, devlet idaresini kendi kontrolünde tutabilecek yetkinli•e eri•mi•ti. O, Babürlü ordusuna büyük bir darbe vurarak %ah Safi döneminde kaybedilen Kandahar’• geri almak istiyordu. %ah II. Abbas, casuslar• vas•tas•yla Kandahar kale savunmas•n•n zay•fl••• hakk•nda baz• bilgiler elde etti ve bu bilgiler onu cesaretlendirdi. Safevi •ah•, alm•• oldu•u bu bilgilerden sonra Safevi topraklar•nda bulunan iki Babürlü elçisini memleketlerine gönderdi. Bunun akabinde büyük bir gizlilik içerisinde sefer haz•rl•klar•n• yürüttü.⁶⁴⁴

Safevi •ah•, daha sonra kendisini bat• ve kuzey do•u s•n•rlar•ndan gelebilecek tehlikelere kar•• garantiye ald•. %ah II. Abbas, 1648 Nisan’•nda #sfahan’dan harekete geçmi•, Horasan’a do•ru ilerlemi•ti. Nezir Muhammed, bu esnada elçisi Mehdi Hace arac•l•••yla onun Kanadahar’• alma giri•iminde tarafs•z kalaca•• güvencesini verdi. Bistam’a eri•ti•inde Hive han• Ebul Gazi Han ve Osmanl• hükümdar• Sultan #brahim de göndermi• olduklar• elçileri vas•tas•yla tarafs•zl•klar•n• bildirmi•lerdi.⁶⁴⁵ %ah II. Abbas,

642

Islam, Indo-Persian Relations, 109-110; Gazvinî, Abbasname, 85; Bizim elimizdeki kaynaklari Mir Aziz’in Safevi saray•ndan ne zaman ayr•ld••• hakk•nda malumat vermemektedir.

643

Islam, Indo-Persian Relations, 110.

644

Saksena, History of Shah Jahan of Dihli, 223.

645

185

Kandahar üzerine sald•r•ya geçmeden önce buray• Babürlü hükümdar•ndan sulh yoluyla almay• denedi. Maksut Be•’in o•lu •ah Kulu arac•l•••yla göndermi• oldu•u mektubunda •ah Cihan’•n Türkistan’da giri•mi• oldu•u mücadelelerden sonra Belh’i Nezir Muhammed’e geri vermi• olmas•n• onun cömertlik özelli•ine dayand•r•yordu. •ah II. Abbas mektubunun devam•nda •ah Cihan ile aras•ndaki baba o•ul ili•kisini göz önünde bulundurdu•unda onun Kandahar’• kendisine geri vermesi halinde iki hanedan aras•ndaki ili•kilerin daha da güçlenece•ini ve iki ülkenin insanlar•n•n da bar•• içerisinde ya•ayaca••n• vurguluyordu. Safevi •ah•, •ah Cihan’•n bu talep kar••s•nda verece•i cevab•n olumsuz olaca••n• bildi•i için askeri haz•rl•klar•n• çok önceden ba•latm••t•.⁶⁴⁶

•ah Cihan, bir süre önce avlanmak için gitti•i Sefidun’dan 10 Ekim 1648 tarihinde döndü ve özel av alan•nda konu•land•. Bu esnada Kandahar Kalesi kumandan• Devlet Han (M. Salih Kenbu’ya göre Havas Han) ve Büst kale kumandan• Purdil Han’•n adamlar• vas•tas•yla •ah II. Abbas’•n yaz• Bestam düzlüklerinde geçirdi•ini, ard•ndan Me•hed’e ilerledi•ini ve büyük bir orduyla Kandahar Kalesi’ni almaya geldi•ini bildirdiler. Onlar, •ah II. Abbas’•n Babürlü birliklerinin k•• •artlar•nda Kabil ve Multan yolundan yard•ma gelmelerinin zor olaca••n•n fark•nda oldu•unu, bu yüzden sefer için büyük bir gayret gösterdi•ini ifade ettiler.⁶⁴⁷

Bir süre sonra Safevi görevlilerin Ferah, Sistan ve di•er baz• yerlere tah•l toplamak için gönderilmi• oldu•u haberleri geldi. Safevi •ah•n•n Babürlü saray•na gönderdi•i elçisi •ah Kulu’nun Kandahar’a geldi•i, üç gün burada kald•ktan sonra tekrar harekete geçti•i de gelen bilgiler aras•ndayd•.⁶⁴⁸ Bu durumdan haberdar olan •ah Cihan, Sadullah Han’a