46
Bu çalışma kapsamında bir yeni medya mecrası olarak webloglar; feminist karşıt kamu modeline uygunluğu bağlamında ele alınacaktır. Bu nedenle weblogların yapısal özellikleri daha detaylı incelenerek, feminist karşı kamuların yukarıda sıralanan özelliklerine uyumluluğu ölçüsünde değerlendirilecektir.
47
Blogların içerik oluşturma ve paylaşım konusundaki avantajlarını Okur (2013) şöyle özetlemektedir;
“Blog hizmeti veren servis ya da Web siteleri, kullanıcıların ücretsiz olarak blog oluşturmalarını sağlar. Bu ortamlarda (Örneğin WordPress.org, Blogger.com) kullanıcılara hazır şablonlar içinden kendi ortamlarını yaratmaları sağlanır.
Tasarım kullanıcıya aittir, şablon üzerinde istenilen düzenlemeler yapılarak anında yayına açılabilir. Bir kullanıcı kişisel hobisi olan fotoğrafçılıkla ilgili kendi web günlüğünü oluşturabilir. Çektiği fotoğrafları paylaşarak yorumlara açabilir.
Hobisiyle ilgili haberlere yer vererek kendisi gibi bu alana merak duyanlara bilgi paylaşır” (akt. Erben, 2014: 52).
Ortaya konulan bütün bu olumlu özellikler blogların en önemli özelliği olan kullanıcılar arasındaki etkileşim ağını sağlamasına ortam yaratmaktadır. Sağladığı bu etkileşim ağıyla bloglar bireylere ait verilerin birlikte bulunduğu bir ortamda yaratılmış bir kültürü vurgulamakta ve bu kültürün ortaya çıkardığı bir kamusal alana gönderme yapmaktadır..
Bununla birlikte bloggerlar, blog içi arama motoru veya başka bir siteden bağlantı linkiyle geçmiş içeriklere erişebilir. Aynı zamanda içeriğin herhangi bir kısmından okumaya başlayabilirler. Önemli başka bir özelliği de kullanıcılara bloglar arası iletişimi takip olanağı sağlayabilmektedir. İçerikler tarihsel, tematik olarak sıralanabilir.
Bununla birlikte anahtar kelimeler için arama yapılarak veya içerikler arası bağlantıları takip ederek blog içerikleri bir düzene koyulabilir. Birçok blog, başka blogların bağlantı listesi veya blog içeriklerinin ilişkili olduğu için referans verdiği diğer Web sitelerinin listesini içermektedir (Erben, 2014: 53).
Murugesan’a (2007) göre blog sitelerinin içinde yer aldığı bu alan, “blog alemi” ya da
“blog küre” olarak Türkçeye çevrilebilecek “blogosfer” olarak adlandırılabilir. Bu blog alemi içerisinde bloglara erişimi sağlayarak etkileşimli ortamı oluşturan yapılar ise blog sağlayıcılardır. Blog sağlayıcılar özellikle kullanıcıya sunduğu araçlar ve tasarım kolaylıkları ile görsel özelleştirme eksikliğini ortadan kaldırmaktadır.
48
Blog yazarları için blog sağlayıcının görsel ve teknik yapısı ayrıca bir öneme sahiptir.
“Blog sağlayıcılar, blog yazarlarına içerikleri çevrimiçi ve anında düzenleme ve güncelleme imkânı veren Web tabanlı araçlar sunarken blog yazarlarıyla birtakım alışverişte bulunmaktadır. Blog yazarları kişisel bilgi karşılığında hizmet almakta, fark yaratan hizmeti ve desteği ise aylık bir ücret karşılığında almaktadır. Blog yazarı kolayca içerik ekleyebileceği, bağlantı ekleyebileceği, blog ziyaretçilerine hitap eden tasarımı düzenleyebileceği blog sağlayıcısı tercih etmektedir” (Erben, 2014: 53).
Günümüzde geniş kitlelerce kullanılan blog sağlayıcılardan bazıları; Blogger.com, WordPress, Blogcu.com.Türkiye özelinde düşünüldüğünde özellikle yerli blogcu.com firmasının Türkçe yönergeyle hizmete girmesi, ülkemizde blog sahiplerinin sayısında kayda değer bir artışa sebep olmuştur. “Blog sahiplerinin bir bölümü, bu alanda şöhret ve deneyim kazandıktan, profesyonelleşip ticari bağlantılar da kurduktan sonra, blog uzantılı sayfalarını terk edip, daha fazla teknolojik bilgi ve beceri isteyen ama daha fazla imkân sunan com uzantılı sayfalarda blog faaliyetini sürdürmektedirler”(Şenol Cantek, 2011: 12). Türkiye’de kadınların çalışma yaşamından sistematik olarak dışlandığı varsayımından hareketle böyle profesyonel bir alana adım atabilme olasılığı önem arz etmektedir.
Özellikle feminist karşı kamu modeli ekseninde düşünüldüğünde kadınların sözlerinin kesilmeden, eylemleri itibarsızlaştırılmadan kendilerine maddi olanaklar yaratabildiği ölçüde değerlendirilmelidir.
Web 2. 0 tabanlı bir internet hizmeti olarak blogların farklı çeşitleri ve kullanım amaçları vardır. Belirleyici olarak konu/temayı ele alırsak; çeşitli ürünlerin reklamlarından kişisel gelişim sayfalarına, bitki-hayvan yetiştiriciliğinden moda sayfalarına, dekorasyon fikirlerinden bilimsel içeriklere, felsefi/spiritüel konulardan ders içeriklerine kadar farklı amaçlarla kullanılan birçok blog bulunmaktadır. Bunlara ek olarak Google arama motorundan “blog” anahtar kelimesiyle yapılan ön araştırmada son dönemde organik yaşam üzerine ve anne-çocuk temalı blogların yaygınlaştığı
49
görülmektedir. Sosyal bilimciler arasında bu konuda çalışan bazı araştırmacılar tarafından bloglar sayıca az olmayan alt kategorilere ayrılmıştır. Rettberg (2008) ise bu çeşitlilik içinden başlıca üç ana blog tarzından söz etmektedir; kişisel veya günlük tarzında bloglar, filtre bloglar ve konu güdümlü bloglar.
Bayraktutan ise blog türlerini şu şekilde aktarmaktadır:
[...] blog hazırlayan kişinin ziyaret ettiği web sayfalarını listelediği filtre bloglardan, savaş ve şöhret bloglarına, eğitim, iş ve porno bloglarına kadar pek çok tür olduğu görülmektedir (Hookway: 2008: 93). „A-liste‟ bloglar, ki bunlar en çok okunan (Du ve Wagner, 791), geleneksel medyada başvurulan ve diğer bloglardan en çok bağlantı alan bloglardır, çoğunlukla filtre blog türünden ve politik odağı olan bloglardan oluşur. Li ve Walejko‟nun (2008:279) yaptığı bir diğer sınıflandırmada ise bloglar; spam bloglar, terkedilmiş (abandoned) bloglar, erişim sınırlı bloglar ve geleneksel olmayan bloglar olarak ayrılmaktadırlar. Spam bloglar, splogs diye de adlandırılmaktadırlar ve bir veya iki aydan daha fazla süredir güncellenmeyen bloglar da terkedilmiş blog kategorisinde değerlendirilmektedirler (Li ve Walejko, 2008: 282) (akt. Bayraktutan, 2010:
110).
En yaygın olarak kullanılan ücretsiz blog sağlayıcısı Wordpress ise blogları şu şekilde türlerine ayırmıştır:
Kişisel: Politika, müzik, gezi, sağlık gibi kişisel başlıklar altında yazılan en yaygın blog türüdür.
İş: Farklı meslek dallarından uzman kişilerin profesyonelleştiği konular hakkında yazdığı bloglardır. Şirketler, müşterileriyle direkt ilişki kurmak için bu blogları kullanabilir.
Okul: Eğiticilerle öğrencilerin iş birliği içinde sınıf projeleri üretmesini sağlayan bloglardır.
Kâr amacı taşımayan: Yardım örgütleri, insan hakları grupları, vakıfların farkındalığı artırma ve bağış toplama amaçlı oluşturduğu bloglardır.
Politik: Siyasi kimliğe sahip kişilerin seçmenlerle bağlantı kurduğu bloglardır
50
Askeri: Ordu üyelerinin, dünyanın farklı yerlerinde gördüklerini bir muhabir gibi anlattığı ve aileleriyle iletişim kurmak için yazdığı bloglardır.
Özel: Kişilerin aileleri, iş yerleri, okulları veya sosyal çevreleriyle ilgili bilgi ve görselleri paylaştığı bloglardır.
Spor: Takımların, sporcuların, tarafların sporla ilgili paylaşımlarını aktardığı bloglardır.
Nasıl yapılır (How-to): Oyunlar, yemekler, kitaplar, filmler gibi çeşitli konularda ipuçları, görüşler, paylaşılan bloglardır.4
Çalışma kapsamında blogosfer denilen çeşitlilik dolu bu yeni dünyada farklı konu/temalar içinden seçim yaparken sadece kadınların kullandığı bloglara odaklanmanın, kadın deneyimini esas alma amacına hizmet edeceği düşünülmektedir.
Söz konusu kadınlar olduğunda araştırma alanı olarak seçilen yeni medya mecrasının neden bloglar olduğu mevzusuna giriş bölümünde blog özellikleri bağlamında detaylı olarak değinilmiştir. Bu özelliklerin en başında gelen günlük yazma edimiyle benzerliği ve teknolojik anlamdaki pratikliğinin yanı sıra kullanıcıyı daha aktif hale getirmesi meselesi de önem arz etmektedir.
Özgün adı weblog olan web uzantılı bu güncel internet mecrası, kullanıcıyı iletişim sürecine dâhil ederek aktif hale getiren web 2.0 uygulamasının bir ürünüdür. Okur veya izleyicinin geleneksel medyadan farklı olarak üretici aktör halinde konumlanmasını sağlayan bu esnek yapının temelinde yeni medyanın gösterdiği dönüşüm gösterilebilir.
Kaye(2005) blogları, yeni nesil bir elektronik iletişim aracı olmalarıyla birlikte, kullanıcılarına güncel olaylar ve diğer pek çok konu hakkında yorum ve analizlerini paylaşmak için sanal ortamda bir araya gelme imkânı sunan, çevrimiçi e-günlükler olarak tanımlamaktadır(aktaran Cantek, 2011: 12).
4 (http://wordpress.com/types-of-blogs/ Erişim tarihi: 27.01.2017)
51
Geleneksel anlamda yazılan günlüklerle sanal günlükler olarak blogları karşılaştırdığı çalışmasında Jose Van Dijk (2007), aralarında bşr fark olmadığını ortaya koymaktadır.
Van Dijk, kâğıt üzerindeki günlükleri de mahrem ve yazan kişiye özel olduğuna inanmamaktadır. Çünkü ona göre gizlenmek istenen bir bilgi, yazıyla ifade edilmez. Bu haliyle de, günlüklerin başkaları tarafından okunma potansiyeline sahip olduklarını belirtmektedir. Bu noktadan hareketle bloglar özel ve kamusal alanların sınırında farklı bir alan olarak durmaktadır.
Genel olarak yeni medya ve özel olarak bloglar bu tez çalışması kapsamında; kadın bloggerların kendini bireysel düzeyde çeşitli alanlarda ifade etmesinin, diğer kadınlarla ve toplumsal hayatla iletişim alanı içinde var olmasının, bu alanla bütünleşmesinin ve tüm bu süreçlerle bağlantılı olarak da kimlik inşasının bir aracı ve alanı olarak değerlendirilmekte ve ele alınmaktadır.
Bloglar bütün bu sayılan avantajlarıyla birlikte toplumsal yaşamın her alanında olduğu gibi devletin müdahalesinden muaf değildir. Güvenlik tehdidi kisvesi altında internetin diğer mecralarına benzer şekilde kullanıcıların devlet gözetimi altında olmalarına neden olmuştur. Bu haliyle bir ihbar kaynağı potansiyeliyle karşımızda durmaktadır.
Diğer yandan blog dünyası birçok alanda olduğu gibi hala nicelik olarak ve takipçilerin profili göz önünde bulundurulduğunda erkeklerin tahakkümü altındadır. Ancak, bu alanda kadın kullanıcıların sayısının gün geçtikçe arttığı görülmektedir. Bu artışı etkileyen birçok faktör bulunmakla birlikte blogların özelliklerinin büyük etkisi bulunmaktadır. Blogların dikkat çekici özelliği, erkeklere ait olduğu varsayılanteknolojik bilgi ile kadınlarla özdeşleştirilen günlük yazma ediminin kesişim noktası olmalarıdır.
“Ataerkil kültürde ev ve aile “kutsal” sayılır, emeğin karşılığı hane halkının yüzlerinden, sözlerinden ve tavırlarından izi sürülerek alınmaya çalışılır. Kadının evin boğucu atmosferinden ve ev işlerinin rutininden çıkmak için çok fazla imkânı
52
olmaz genelde. Alışveriş, sağlık sorunları, hane halkının çözülmesi gereken problemleri ve özel günler dışında çıkılamayan kamusal alan ve bir parçası olunamayan daha geniş sosyal ilişkiler ağı, giderek ucuzlayan, yaygınlaşan, kullanımı pratikleşen iletişim teknolojileri aracılığıyla özel alana taşınmıştır günümüzde. Dışarıdaki dünyanın bilinmezliği, tekinsizliğine rağmen ve aynı zamanda bundan dolayı vaat ettiği hazlara, yeniliklere, heyecanlara evin koruyucu güvenlikli zarına sarınarak dalmak benzersiz bir deneyimdir.”( Şenol Cantek, 2011: 16)
3. KADINLARIN BLOGALANDA ALTERNATİF KAMUSAL ALAN