Kamu Görevlilerinin Sendikal Haklarının Kapsam ve İstisnaları

a) Kapsam

Fransa’da kamu görevlilerine sendikal hakların hepsi tanınmıştır. Kamu Görevlilerinin Hak ve Yükümlülükleri Hakkında Kanunun 8 ile 10’uncu maddeleri arasında kamu görevlilerinin sendikal örgütlenme, toplu görüşme yapma ve sözleşme imzalama ile grev hakları düzenlenmektedir.

Sendikal örgütlenme hakkı: Kanunda örgütlenme hakkı kamu görevlileri için güvence altına alınmıştır. Buna göre kamu görevlileri sendikal örgütlerini serbestçe kurabilir, birleştirebilir ve sürdürebilirler (m. 8/1). Kanunda sendikal örgütlerin dava ehliyeti olduğu da ayrıca belirtilmektedir (m. 8/1).

Toplu görüşme yapma hakkı: Kamu görevlilerinin çalışma hayatıyla ilgili hemen her durum toplu görüşmeye konu olabilecektir. Kanuna göre kamu görevlileri sendikaları, maaş zamlarının ve ücretlendirmeye ilişkin diğer konuların belirlenmesinden önce ulusal düzeyde hükümet ile görüşme yapma yetkisine sahiptir.

Yine Kanuna göre bu görüşmelerde başta ücret olmak üzere çalışma hayatına ilişkin tüm soru ve sorunlar tartışılabilecektir (m. 8/3). Görüldüğü üzere toplu görüşme yapma hakkı kollektif olarak kullanılabilecek nitelikte olup, sadece sendikalara tanınmıştır.

Toplu sözleşme imzalama hakkı: Kamu görevlileri sendikaları ile hükümet arasında yürütülen toplu görüşmeler sonucunda tarafların anlaşarak toplu sözleşme imzalaması durumunda, mutabakat metninin hukukî bağlayıcılık kazanabilmesi için hükümet tarafından ayrı bir düzenleyici işlemle yayımlanması gerekir. Bu sürecin

174 sonunda tarafların anlaşamaması durumunda ise hükümete tek taraflı olarak ücret belirleme yetkisi tanınmıştır⁷⁹⁶. Görüldüğü üzere toplu görüşmelerin hükümet üzerinde bir baskı aracı olarak kullanılması oldukça zordur. Bundan dolayı kamu görevlileri taleplerini hükümete kabul ettirebilmek için etkili bir araç olarak grev hakkını kullanmaktadır.

Grev hakkı⁷⁹⁷: Kamu Görevlilerinin Hak ve Yükümlülükleri Hakkında Kanun’da kamu görevlilerinin grev hakkı olduğu, bu hakkın ilgili kanunlar uyarınca kullanılacağı belirtilmektedir (m. 10). Grev konusunda ilgili kanun, Çalışma Kanunu’dur. Çalışma Kanunu’nda grevle ilgili düzenlemeler L2512-2’inci maddede yer almaktadır. Buna göre; ulusal düzeyde, mesleki kategoride veya ilgili işletme, kuruluş veya hizmette temsilci bir sendika, en az beş gün öncesinden ilgili idareye greve gitme sebeplerini de belirterek greve gidileceğini bildirmek zorundadır. Ayrıca grevin yeri, tarihi, başlama saati ile ne kadar süreceği de ilgili idareye ayrıca bildirilmek zorundadır. Grevde bulunan kamu görevlilerinin çalıştığı hizmet ve grev süresine göre maaşlarından “ücretsiz bulunmama” şeklinde bir kesinti yapılmaktadır⁷⁹⁸. Bu kesinti greve gidilen her bir gün için, maaş ve aile yardımlarını⁷⁹⁹ da kapsamaktadır (L2512-5).

Kanundaki düzenlemelerden anlaşılacağı üzere Fransa’da kamu hizmetlerinin sürekliliği ilkesi ile kamu görevlilerinin grev hakkı arasında bir denge kurulması amaçlanmıştır.

b) İstisnalar

Fransa’da tüm kamu görevlilerinin sendikal hakları aynı ölçüde tanınmamıştır. Ancak sınırlandırmalar, Çalışma Kanunu ve Kamu Görevlilerinin Hak ve Yükümlülükleri Hakkında Kanun’da değil, belirli kamu görevlilerinin kendi özel kanunlarında yapılmaktadır.

796 Hakan Cindemir, “Kamu Görevlileri Sendikacılığında İngiltere, Fransa, Almanya ve İsveç Örnekleri”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, c. 2, S. 16, 2017, s. 557.

797 Fransa’da kamu görevlilerinin grev hakkının tanınmasında Fransız Danıştay’ının etkili olduğu ifade edilmektedir. Fransız Danıştay’ı IV. Cumhuriyet (1946) Anayasasında grev hakkının bir temel hak ve hürriyet olarak nitelendirilmesinden hareketle, hakkın kötüye kullanılmaması ve kamu düzenini bozmamak şartıyla kullanılabileceği yönünde bir içtihat geliştirmiştir. İçtihadın tanıdığı bu hak, sonraki yıllarda kanuni düzenlemelerle desteklenmiştir. Atay, s. 597.

798 Sevgili Gençay, s. 236-237.

799 “..concertée du travail entraîne pour chaque journée une retenue du traitement ou du salaire et de ses compléments autres que les suppléments pour charges de famille.” (L2512-5).

175 Fransa’da kamu görevlileri arasında asker, polis, sağlık görevlileri, cezaevi görevlileri, havaalanı uçuş görevlileri ve mülki amirlerin belirli sendikal haklarının farklı düzeyde sınırlandırıldığı ifade edilmektedir⁸⁰⁰.

Askerlerle ilgili temel kanuni düzenleme Savunma Kanunu’dur (code de la défense). Kanunun askeri personelin hak ve yükümlülüklerinin (droits et obligations) düzenlendiği kısmına bakıldığında, askeri personelin sendikal örgütlenme dahil tüm sendikal haklardan kısıtlandığı görülmektedir (L4121-1 à L4121-8)⁸⁰¹.

Fransa’da polislerle ilgili temel kanuni düzenleme 28.9.1948 tarih ve 48-1504 sayılı Polis Personelinin Özel Statüsü Hakkında Kanun’dur (relative au statut spécial des personnels de police). Kanuna göre polislere sendikal örgütlenme hakkı tanımış ancak disiplinin ve kamu hizmetlerinin aksamasına mâni olacağı gerekçesiyle grev hakları yasaklamıştır (m. 2).

Sağlık görevlilerinin ise grev hakkı dahil sendikal hakları tanınmakla beraber, hizmetin hayati önemi göz önünde bulundurularak birtakım önlemler getirilmiştir.

Buna göre hastanelerde greve gidilmesi durumunda sağlık hizmetlerinin aksatılmaması gerekir. Fransız Danıştay’ının verdiği karara göre sağlık hizmetlerinin aksama durumu söz konusu olduğunda grevin derhal durdurulması gerekmektedir⁸⁰². Fransa’da kamu görevlilerinin çoğunluğuna tanınan sendikal haklara karşılık devlete lokavt hakkı tanınmamıştır. Bu durum kamu personel rejimine hâkim olan statü hukukunun doğal bir sonucudur⁸⁰³. Türk hukukunda da geçerli olan bu hukuka

800 Cindemir, s. 556-558; Tuncay ve Savaş Kutsal, s. 472-473; Sevgili Gençay, s. 237-238.

801 Fransa’da bir jandarma personelinin 2008 yılında kurduğu bir derneğin sendikaya benzediği iddiasıyla kurucu ve askeri personel olan üyelerinin dernekten ayrılmaları istenmiş ve Fransız Danıştay’ı idarenin bu yöndeki kararını hukuka uygun bulmuştur. Davanın İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne taşınması üzerine Mahkeme, bu yönde bir uygulamayı İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 11’inci maddesine aykırı bularak hak ihlali kararı vermiştir. Mahkeme kararında askeri personelin sendikal hakları üzerinde mesleğin hassasiyeti gereği önemli kısıtlamaların yapılabilmesinde bir aykırılık görmemekle beraber; sendikal örgütlenme hakkının tamamen yasaklanmasında hak ihlali görmektedir. İHAM, Matelly v. Fransa Davası, Başvuru No:

10609/10, K.T. 2.10.2014. Aynı kararda, benzer şekildeki “Adefdromil v. Fransa Davası, Başvuru No: 32191/09, K.T. 2.10.2014” kararı da sonuçlandırılmıştır. Her iki kararın Türkçe özet metni için bkz. (Erişim)

https://hudoc.echr.coe.int/tur#{"tabview":["document"],"itemid":["001-169112"]}, 9 Mart 2018.

802 Conseil d’Etat, E.N. 92162, K.T. 7.1.1976. Karar için bkz. (Erişim)

https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriAdmin.do?idTexte=CETATEXT000007649915, 9 Mart 2018.

803 Cindemir, s. 558.

176 göre kamu görevlilerinin iş güvenceleri vardır. Sadece kanunla belirlenen özel durumlarda kamu görevlilerinin görevlerine son verilebilir.

B. ALMANYA