Kahetiya Prensliğ

Safevilerin hâkimiyeti altında olan diğer bir Gürcü prensliği Kahetiya Krallığı olmuştur. XVIII. yüzyılın başlangıcında Kahetiya Krallığı yaklaşık otuz yıl Gürcü Kraliyet neslinden olmayan ve Şah tarafından tayin edilmiş valiler tarafından yönetilmiştir. 1703 yılında Şah Sultan Hüseyin Kahetiya Krallığı’na Kartli Kralı Erekle’yi atayarak yanında alıkoymuş ve canişinliğine de onun Müslüman olan oğlu II.

Davit İmam Kulu Han’ı atamıştır178_{. Neredeyse VI. Vakhtang’la ayni tarihlerde}

174 _{Georgi Paçadze, Ruset Sakartvelos Urtiertobis İstoriisadtvis ( XVIII s. I Meotkhedi), Tbilisi 1960,}

s.100.

175 _{Lang, Samepo, s. 126; Dumbadze(Red.), Sakartvelos İstoriis Narkvevebi, s.417.} 176 _{Solağaşvili, Kartl-Kakheti, s.126; Lengi, Samepo, s.127.}

177 _{Solağaşvili, Kartl-Kakheti, s.141-143.}

41

Kahetiya canişinliğine atanmış olan II. Davit, Vakhtang’dan farklı olarak Safevi sarayında doğmuş ve büyümüştür. Bundan dolayıdır ki, onun Kahetya’ya canişinliğine tayininden sonra Kartlideki gibi önemli değişiklikler yaşanmamış ve ülkeyi daha çok Şii

İslam adetlerine göre yönetmiştir179.

XVII. yüzyılın ikinci yarısından sonra Kahetiya’ya Şah tarafından tayin edilmiş olan beceriksiz Fars idareciler sayesinde Kahetiya Güney Kafkasya’da gün geçtikçe daha da güçlenen Lezgi-Avarların at oynattığı meydana dönmüş ve onların baskınları sonucu ülke harabeleşmiştir. II. Davit canişinliğne geldikten sonra ilk iş olarak Lezgi- Avarların baskınlarını önlemeye çalışmıştır. Onlar üzerine yaptığı birkaç yürüyüşle bazı başarılar elde etmiş, hatta bir süreliğine de olsa onları vergiye bile bağlamıştır. Ancak 1706 yılında II. Davit’in Lezgi-Avarlar üzerine yürüyüşü tam bir hezimetle sonuçlanmış, kendisi de esirlikten zar-zor kaçarak kurtulmuştur. II. Davit bu başarısızlıktan sonra Kahetiya’nın doğu kısmını kaybetmiştir. Bundan başka II. Davit Lezgi-Avar akınlarından korunmak için krallığın merkezini Karaağac’dan Telav’a taşımıştır180.

1709 yılında Kahetiya Kralı Erekle’nin İsfahan’da ölmesi üzerine II. Davit İmam Kulu Han Kahetiya krallık postunu almak için 1712 yılında İsfahan’a gitmiş ve 1715 yılına kadar orada kalmıştır. Bu zaman zarfında Kahetiya Krallığı’nı II. Davit tarafından

tayin edilmiş çocuk yaştaki kardeşi Teymuraz ve annesi Kraliçe Ana idare etmiştir181.

Başka bir Gürcü kaynakta ise o dönem Kahetiya’nın hakikatte Nikoloz Alaverdeli

tarafından idare edildiği belirtilmiştir182. II. Davit’in Safevi sarayında bulunduğu zaman

Lezgi-Avarların baskınları daha da artarak çekilmez bir hal almıştır. Lezgi-Avarların bu baskınlarından dolayı Teymuraz ve Kraliçe Anna sık sık yerlerini değiştirerek bazen

Telav, bazen Manav, bazen de Mağaro’da ikamet etmişlerdir183. II. Davit’in İsfahan’da

bulunduğu sırada Kahetiya’da baş gösteren önemli hadiselerden biri de Kahetiya’nın doğu kısmında yaşayan köylülerin Lezgi-Avarların tarafına geçmesi ve onların Gürcistan’ın daha da içerilerine doğru baskınlarına yol açması ve yardım etmesi olmuştur184.

179 _{D. Megreladze, “Masalebi XVIII S. Otsiani Stlebis Kartl-Kakhetis İstorisatvis”, Masalebi}

Sakartvelosa da Kavkasiis İstoriisatvis, C. 33, Tbilisi 1960, s.111; Solağaşvili, Kartl-Kakhet, s.72.

180 _{Solağaşvili, Kartl-Kaheti, s.77-79; Dumbadze(Red.), Sakartvelos İstoriis Narkvevebi, s.409.} 181 _{Solağaşvili, Kartl-Kakheti, s.87.}

182 _{Dumbadze(Red.), Sakartvelos İstoriis Narkveveb, s.409.} 183 _{Solağaşvili, Kartl-Kakheti, s.95.}

42

Hem VI. Vakhtang’ın, hem de II. Davit’in İsfahan’da bulunmasından yararlanan Lezgi-Avar akıncıları Gürcü topraklarına baskınlarını artırmışlardır. Onlar Gürcü köy ve kentlerini yağmalayarak insanları kaçırmış ve köle olarak satmışlardı. Artık kendisi içinde büyük bir tehlike haline gelmiş olan Lezgi-Avarların Gürcistan topraklarına hücumlarını önlemek için Şah Sultan Hüseyin 1715 yılında II. Davit’in vatanına dönmesine izin vermiştir. Kahetiya’ya yani vatanına dönen II. Davit Lezgi-Avarların yağmalarını önlemek konusuna büyük önem vermiş ve bu amaçla bazı tedbirler almıştır. Bu maksatla 1716 yılında II. Davit Lezgi-Avar akıncılarıyla savaşmak için babası Erekle’nin hizmetinde bulunmuş olan Vezir Kiasa’yı Kahetiya ordusu serdarlığına getirmiş ve Kizik Mouravı olarak tayin etmiştir. Vezir Kiasa kısa süre içerisinde Lezgi- Avarlara karşı başarılar elde etmişse de belli bir zaman sonra Lezgi-Avarların akınları

yeniden başlamıştır185. II. Davit İmam Kulu Han Lezgi-Avarlara karşı bazı önemli

askeri tedbirler almış, buna rağmen sonuç alamamış, onların Kahetiya topraklarına akınlarını ve yağmalarını önleyememiştir. Bunun üzerine II. Davit Nikoloz Alaverdeli’nin tavsiyesiyle Lezgi-Avarlarla anlaşma yoluna gitmekle bunu önlemeye çalışmıştır. Lezgi-Avarlarla anlaşma yapmış olan II. Davit, Kahetya topraklarına akın

yapmamak karşılığında yıllık 100 tümen haraç vermeyi kabul etmiştir186. Ancak Gürcü

kaynakları bu anlaşmada herhangi bir haraçtan bahsetmemekte, Kahetiyalıların Lezgi- Avarların Kartli topraklarına akınlar yapmasına dair hiçbir mani çıkarmamak ve bu

akınlarda kılavuzluk yapacaklarına dair şartlarda anlaşma yaptığını belirtmektedirler187.

Bu anlaşmadan sonra Kahetiya topraklarında Lezgi-Avarların akınları kısmen azaldığı görülse de Güney Kafkasya’nın diğer bölgelerinde daha da çoğalmış ve genişlemiştir. Şah bu tehlikeyi önlemek için Safevi sarayında alıkoyduğu VI. Vakhtang’ı Tiflis’e göndermeye karar vermiştir. VI. Vaktang 1719 yılında Tiflis’e döndükten sonra aynı yılın aralık ayında Saptsle köyünde II. Davit’le buluşmuş ve Lezgi-Avar akıncılarına karşı birlikte hareket etmek konusunda anlaşmışlardır. Bu maksatla 1720 yılın ilkbaharında VI. Vakhtang Erasti Kaplanişvili’nin komutasında Kartli ordusunun ön birliklerini Lezgi-Avarlarla savaşmak için Kahetiya’ya

185 _{Solağaşvili, Kartl-Kakheti, s.102-103; Tengiz Papuaşvili, Çar-Belakani İstoriuli Narkvevi, Tbilisi}

1972, s.35.

186 _{Papuaşvili, Çar-Belakani, s.35; Solağaşvili, Kartl-Kakheti, s.106; Molla Mehemmed el-Cari, Car}

Salnamesi, çev. Sevda Süleymanova, Bakü 1997, s.36.

43

göndermiştir. Ancak II. Davit Lezgi-Avarlara karşı savaşmaya cesaret edemediğinden

Kartli ordusu yaklaşık 3 ay Kahetiya’da kaldıktan sonra geri dönmüştür188.

II. Davit’in hâkimiyetinin son yıllarında Kahetiya lezgileşme tehlikesiyle yüz yüze kalmıştır. 1719-1722 yıllarında Kahetiya’nın doğu köyleri Lezgi-Avarların akınlarından kurtulmak için onların tarafına geçmiş ve onların Güney Kafkasya’nın diğer bölgelerine akınlarında iştirak etmeye başlamışlardır. 1722 yılında II. Davit İmam Kulu Han’ın ölümünden sonra Kahetiya’nın idareciliğine onun kardeşi II. Konstantin Muhammet Kulu Han atanmıştır. Onun hâkimiyeti döneminde Lezgi-Avarların

Kahetiya topraklarına akınları en üst düzeye çıkmıştır189. Kardeşi II. Davit gibi Lezgi-

Avarların akınlarına son vermek isteyen II. Konstantin VI. Vakhtang’la anlaşmak için çaba göstermişse de, o buna yanaşmamış hatta II. Konstantin’in elçilerini hapsettirmiştir. Bunun üzerine II. Konstantin kendi kardeşi gibi Lezgi-Avar akıncılarıyla anlaşma yoluna gitmiştir. 1723 yılında II. Konstantin Lezgi-Avarlarla

anlaşarak Tiflis’e saldırmış ve şehri ele geçirmiştir190_.