İdari Taksimatı

Osmanlı İmparatorluğu Güney Kafkasya’yı ilhak ettikten sonra vergilerin düzenli bir şekilde toplanması için bölgenin tahririni ve taksimini yapmıştır. Yapılan taksimat sonucunda Osmanlı İmparatorluğu tarafından ilhak edilen Güney Kafkasya toprakları Tiflis Eyaleti, Gence-Karabağ Eyaleti ve Revan Eyaleti olmak üzere üçe bölünmüştür. Kahetya bölgesinde ise herhangi bir tahrirat ve taksimat yapılmamıştır.

341 _{Batonişvili, Kartli, s. 624; Çkheidze, Sakartvelo, s.43-44; Soloğaşvili, Kartl-Kakheti, s. 178-179;}

Soloğaşvili, Konstantin-Mahmadkulikhan, s.58; Brose, Sakartvelo, C.II, s.122.

342 _{Brosse, Sakartvelo, C.II, s.124; Soloğaşvili, Kartl-Kakheti, s.178.} 343 _{Soloğaşvili, Kartl-Kakheti, s.178.}

82

İlk olarak tahrirat işlemine 1723 yılında ilhak edilmiş olan Kartli bölgesinden başlanmış, 1728 yılında sona ermiş ve merkezi olan Tiflis şehrine ithafen Tiflis Eyaleti adıyla isimlendirilmiştir. İkinci olarak Çukur Sa’ad vilayetin tahriri yapılmış, 1724 yılında başlanmış 1728 yılında tamamlanmıştır. Çukur Sa’ad vilayeti de Osmanlı tahriratında Revan Eyaleti olarak kaydedilmiştir. Son olarak da Gence-Karabağ Eyaletinin tahriratı yapılmıştır. Tahriratına en son başlanmasına karşın Gence- Karabağ’ın tahriratı diğerlerine göre daha erken tamamlanmıştır. Bu eyaletin tahriratına 1725 yılında başlanmış ve iki yıl süren çalışmalar sonucunda 1727 yılında

tamamlanmıştır344.

Revan Eyaletinin taksimatı yapılırken ona bağlı olarak Nahçivan ve Ordubad sancağı kurulmuştur. Sonradan Ordubad sancağı kaldırılıp ona bağlı olan araziler Ordubad, Bazarçayı ve Ağcakale nahiyelerine dönüştürülerek Nahçivan sancağıyla birleştirilmiştir. Daha sonra yine Ordubad, Bazarçayı ve Ağcakale nahiyeleri de

kaldırılarak Sair Mevazi, Kışlağat ve Dereleyaz nahiyelerine dönüştürülmüştür345_.

Tiflis Eyaleti olarak teşkilatlandırılan Kartli toprakları Tiflis Livası, Somkhit Livası, Ahçakala Livası, Kazak Livası, Gori Livası, Mukhrani Livası, Triyalet Livası ve

Kaygulu Livası olmak üzere toplam 8 livadan oluşmuştur346.

1)Tiflis Livası: 317 köyden oluşan Sabaratiyano Nahiyesi, 28 köy, 13 cemaat ve 3 kışlaktan oluşan Baydar Nahiyesi, 33 cemaat ve 49 kışlaktan ibaret Temürcü Hasanlu

Nahiyesi347ve Dumanisi Nahiyesinden oluşmuştur348. Ancak Gürcü diline tercüme

edilmiş 1728 yılına ait Tiflis Eyaleti Mufassal defterinde Dumanisi Nahiyesi zikredilmemiştir.

2)Somkhiti Livası: 128 köy, 3 kilise, 2 cemaat ve 1 kışlaktan oluşan Somkhiti Nahiyesi, 45 köyden oluşan Taşır Nahiyesi ve 89 köy, bir kilise ve bir boş kışlaktan

ibaret Panbak Nahiyesinden oluşmuştur349.

3)Akhça kale Livası: 38 cemaat, 6 kışlak ve 18 köyden oluşan Akhça kala

Nahiyesinden ve ona bağlı Borçalı göçebelerinden ibaret olmuştur350.

344 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, Azericeye çev. ve yay. haz. Hüsameddin Memmedov,}

Bakı 2000, s.4.

345 _{Nakhçıvan Sancağı Müfessel Defteri, Azericeye çev. ve yay. haz. Ziya Bünyadov-Hüsameddin}

Memmedov, Bakı 2001, s.11.

346 _{Ali Sinan Bilgili, “Osmanlı ve Safevi Hâkimiyetlerinde Tiflis (XVIII. Yüzyıl)”, Türk Kültürü}

İncelemeleri Dergisi, Sayı 21, İstanbul 2009, s.38.

347 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. II, Gürcüceye çev. ve yay. haz. Sergi Cikia-Nodar}

Şengelia, Tbilisi 2010, s.34-259.

348 _{. Bilgili, “Osmanlı ve Safevi Hakimiyetlerinde Tiflis (XVIII. Yüzyıl)”, s.38.} 349 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. II, s.262-389.}

83

4)Kazak Livası: 41 köy ve 7 kışlaktan oluşan Ança Nahiyesi, 63 köyden ibaret Cavad Nahiyesi, 68 köy ve 3 cemaatten oluşan Ahsabad Nahiyesinden ve 32 köyden

ibaret Terkis Nahiyesinden oluşmuştur351.

5) Gori Livası: 126 köy ve köye bağlı bir kiliseden oluşan Satsitsiano Nahiyesi, 41 köyden oluşan Petre Nahiyesi, 157 köyden ibaret Amilakhvari Nahiyesi, 24 köyden oluşan Şanşe Nahiyesi ve 23 köyden ibaret Kara/Şav Aragvi Nahiyesinden meydana gelmiştir352.

6)Mukhrani Livası: 41 köy ve Mtskheta kilisesinden ibaret Mukhrani Nahiyesinden oluşmuştur. Bu nahiyede bulunan köylerden 41 köyden üçü hariç diğerleri boştur353.

7)Trialet Livası/Kazası: 79 köyden oluşan Trialet kazasından, 16 köyden oluşan Gomaret Nahiyesi ve 10 köyden ibaret Gucareti Nahiyesinden oluşmaktadır. Ayrıca bu livaya mahsus Trialet kazasının 79 köyünden 29 köy Tiflis Mirmiranın hassı, 33 köyü Has köyler ve 2 köy ise Somkhiti Mirlivasının hassıdır. Gomaret nahiyesi köylerinden bir köyü Somkhit Mirlivasının hassı, 13 köyü hass ve ikisi ise zeamet olmuştur. Gucaret

nahiyesine bağlı olan 10 köyden onu da zeamet olmuştur354.

8) Kaykulu Livası ise 17 köy ve bir kiliseden ibarettir355.

Revan Eyaleti olarak teşkilatlandırılan Çukur-Sa’ad bölgesi on üç nahiyeden

oluşan Revan livası ve on dört nahiyeden oluşan Nahçivan livasından ibarettir356.

1) Revan Livası 114 köyden oluşan Kırkbulak Nahiyesi, 162 köyden müteşekkil Kerpi Nahiyesi, 39 köyden müteşekkil Dereçiçek Nahiyesi, 60 köyden oluşan Abaran Nahiyesi, 48 köyden oluşan Sürmeli Nahiyesi, 67 köyden meydana gelen Eğdir Nahiyesi, 36 köyden müteşekkil Aralık Nahiyesi, 25 köyden ibaret Sadrak Nahiyesi, 85 köyden oluşan Maku Nahiyesi, 67 köyü bulunan Şerur Nahiyesi, 53 köyden meydana gelen Vadi Nahiyesi, 92 köyden müteşekkil Garni Nahiyesi ve 166 köyden oluşan

Şüregel Nahiyesinden ibarettir357.

351 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. II, Gürcüceye çev. ve yay. haz. Sergi Ciki-Nodar}

Şengelia, Tbilisi 2009, s.412-460.

352 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. I, s.132-438.} 353 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. I, s.450-456.} 354 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. I, s.507-523.} 355 _{1728 Stlis Tbilisis Vilayetis Didi Davtari, C. I, s.527-539.}

356 _{Raif İvecan, Osmanlı Hakimiyetinde Revan (1724-1746), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları}

Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2007, s.47-49.

84

2) Nahçivan Livası: Şehir ile birlikte 8 köy ve 3 mezradan oluşan Nahçivan

Nahiyesi358, 26 köy, elince kalesi ve bir mezradan oluşan Elince Nahiyesi359, 12 köy ve

2 mezradan müteşekkil Sair Mevazi Nahiyesi360, 21 köyden ve köye bağlı iki mezradan

meydana gelen Dere Şahboz Nahiyesi361, 8 köyü bulunan Melek/Mülki Aslan Nahiyesi,

9 köyden meydana gelen Mevaz Hatun Nahiyesi362, 11 köy ve 3 kışlaktan oluşan

Karabağ Nahiyesi363, 18 köy ve 3 mezradan ibaret Kışlağan Nahiyesi, 4 köyden

meydana gelen Dereşam Nahiyesi364, 36 köy ve bir kazadan (Ordubad) oluşan Azad

Çiran Nahiyesi365, 5 köyden ibaret Şerlot Nahiyesi, 5 köyden oluşan Dere Türkan

Nahiyesi366, 41 köy ve bir yaylaktan oluşan Sisyan Nahiyesi367 ve 97 köy ve 3 mezradan

meydana gelen Dereleyaz/Dere Alakes Nahiyesinden oluşmuştur368.

Osmanlı İmparatorluğu tarafından Güney Kafkasya da taksimatı yapılan ve teşkilatlandırılan diğer arazi Gence-Karabağ Eyaleti olmuştur. Gence kazası olmak üzere Khılkhına Livası, Berde Livası, Berküşad Livası, Arasbar Livası, Çülender Livası

ve Lori kazası olmak üzere iki kaza ve beş liva şeklinde teşkilatlandırılmıştır369_.

1) Gence Kazası: 56 köy, 3 cemaat ve 8 mezradan müteşekkil Gencebasan

Nahiyesi370 15 köyden oluşan Sungurabad Nahiyesi371, 66 köy, 6 cemaat ve 2 mezradan

müteşekkil Şemkurbasan Nahiyesi372, 11 köy, 7 mezra ve 4 cemaatten meydana gelen

Kurekbasan Nahiyesinden373, 10 köy, 4 mezra ve 2 cemaatten oluşan Küçük

Kürekbasan Nahiyesi374, 8 köyü ve 2 mezrası bulunan Büyük Kürekbasan Nahiyesi375,

17 köyü 1 cemaati bulunan Şuturbasan Nahiyesi376, 12 köyden ibaret Talış Nahiyesi377,

8 köyden meydana gelen Gülüstan Nahiyesi378, 8 köy ve 1 mezradan oluşan Yevlag

358 _{İvecan, Revan, s.140; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.24.} 359 _{İvecan, Revan, s.143; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.25.} 360 _{İvecan, Revan, s.146-147; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.26.} 361 _{İvecan, Revan, s.148-149; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.26-27.} 362 _{İvecan, Revan, s.150; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.27.} 363 _{İvecan, Revan, s.154-155; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.28.} 364 _{İvecan, Revan, s.156-158; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.29.} 365 _{İvecan, Revan, s.159; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.30.} 366 _{İvecan, Revan, s.161-163; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.31.} 367 _{İvecan, Revan, s.164; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.32-33.} 368 _{İvecan, Revan, s.167-171; Nakhçıvan Sancağının Müfessel Defteri, s.33-36.} 369 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.10.}

370 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.84-72.} 371 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.73-78.} 372 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.79-123.} 373 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.124-141.} 374 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.142-152.} 375 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.152-155.} 376 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.156-170.} 377 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.171-176.} 378 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.177-179.}

85

Karamanlı Nahiyesi379, 15 köyden ibaret Dangı Nahiyesi380 olmak üzere toplam 11

Nahiyeden oluşmuştur.

2)Khılkhına Livası 23 köy, 2 cemaat ve köye bağlı bir mezradan oluşan

Khılkhıla Nahiyesi381, 37 köy ve bir mezradan meydana gelen Hasansuyu Nahiyesi382,

19 köyü, 4 cemaati ve 3 mezrası bulunan Tavus Nahiyesi383, 15 köyden ibaret Akıncı

Nahiyesi384, 15 köy ve 1 cemaati bulunan Esrik Nahiyesi385, 25 köy, 3 mezra ve bir

kiliseden müteşekkil Karakaya Nahiyesi386, 17 köy ve 5 mezradan oluşan Türkenler

Nahiyesi387, bir boş köyden oluşan Yukarı Zeyem Nahiyesi ve 14 köyü bulunan Aşağı

Zeyem Nahiyesi388 olmak üzre toplam 9 nahiyeden oluşmuştur.

3)Berde Livası: 5 mahalleden oluşan şehirle birlikte 38 köyden ibaret Berde

Nahiyesi389, 15 köyden oluşan İncerud Nahiyesi390, 40 köyü bulunan Sir Nahiyesi391 ve

22 köyü, bir yaylak ve kışlağı bulunan Bayat Nahiyesinden oluşmuştur392.

4)Berküşad Livası: 96 köy ve 29 mezradan oluşan Berkuşad Nahiyesinden393_{, 79}

köy, üç kışlağı ve 1 mezrası bulunan Dizak Nahiyesinden394_{, 12 köy ve 2 mezradan}

meydana gelen Zaris Nahiyesinden ve 7 köy ve 2 mezradan müteşekkil Kestasf

Nahiyesinden395 oluşmuştur.

5)Arasbar Livası ise 74 köy ve 1 kışlaktan oluşan Arasbar Nahiyesi/Kazası396 ve

27 köy, 6 mezra ve 1 yaylaktan ibaret Hakari Nahiyesinden oluşmuştur397.

6)Çülendar Livası 49 köy ve 10 mezradan oluşan Çülender Nahiyesinden

meydana gelmiştir398.

379 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.180-192.} 380 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.193-204.} 381 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.205-223.} 382 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.224-237.} 383 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.238-250.} 384 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.251-254.} 385 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.255-259.} 386 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.260-266.} 387 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.267-271.} 388 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.271-276.} 389 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.277-306.} 390 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.307-313.} 391 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.314-333.} 392 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.336-341.} 393 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.489-529.} 394 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.401-428.} 395 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.433- 435.} 396 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.472-484.} 397 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.485-488.} 398 _{Gence-Karabağ Eyaletinin Müfessel Defteri, s.530-541.}

86

7)Lori Kazası da 6 köy, 8 kışlak, 7 mezra ve bir kiliseden müteşekkil bulunan

Kuzey Nahiyesinden399 ve 27 köyü, 2 mezrası ve 1 kışlağı bulunan Güney Nahiyesinden

oluşmuştur400.

Bundan başka Gence-Karabağ Eyaletine bağlı bulunmasına karşın 79 köy ve 10

mezradan oluşan Haçin401, 25 köyü bulunan Çelabert402, 27 köyden meydana gelen

Keştek403, 62 köy ve 33 mezradan müteşekkil Berend404 ve 19 köy, 1 kışlak ve

yaylaktan ibaret Köçez405 nahiyelerin hangi livaya bağlı bulunduğu bilinmemektedir.