Kadının Eğitimi

A grubu katılımcılar ile B grubu katılımcıların kadının eğitimi konusundaki düşünceleri ve ailelerinin eğitime yaklaşımları benzer görünse de eğitimi önemseme ve eğitimden faydalanma düzeyleri farklıdır. Bu ayrımın her iki grubun toplumsal cinsiyet eşitliği tutumlarının farklı olmasına neden olduğu düşünülmektedir.

A grubu katılımcılar kız ve erkek çocukların eğitim olanaklarından faydalandırılma düzeylerini farklı bulmuşlardır. Bunun nedenini ailelerin ve toplumun toplumsal cinsiyet ayrımcılığına, ailelerin sosyo ekonomik ve kültürel düzeylerinin farklılığına bağlamışlardır.

A grubu katılımcıların okula devam etmelerinin toplumdaki eğitim alanında yaşanan kadın erkek eşitsizliğini görebilmelerinde en önemli etken olduğu düşünülmüştür. Erkekle eşit yaşam olanaklarına sahip olmak için okuluna devam etmeleri eşitlikçi toplumsal cinsiyet tutumlarına sahip olduklarının göstergesidir. Bu gruptakiler ailelerinin ayrımcılığına maruz kalmadıklarını ve yeteri kadar desteklendiklerini belirtmişlerdir.

K1: “Eğitimde kız ve erkek çocuğa eşit davranılmıyor. Çoğu kişi doğu tarafını düşünüyor ama İzmir İstanbul bile insanlar çoğu kızın babası lise bitene kadar izin veriyorlar. Kendi arkadaşımdan biliyorum. Üniversite de şey diyorlar. Okuyunca ne olacak. Sen okursan bu ülkede nereye kadar bir şey olabilirsin. Her sektörde erkekler var. Sana gerek yok gibisinden. Kadın işi azdır. Otur oturduğun yerde. Ben en yakınımdan duyduğum için biliyorum benim çok şükür annem babam hiçbir şey demiyor, sürekli arkamdalar. Benim ailem ve akrabalarımda böyle bir sorun yok” [B-K1-18-0-Ortaokul]

K6: “Eğitimde kız ve erkek çocuğa eşit davranılmıyor. Bu ülkemizin coğrafi konumu ile de alakalı. Ben burada eşit olmadıklarını düşünüyorum. Bizim geleneksel kültürümüzde kız çocukları okumaz çünkü evde yemek yapar, evlenir çocuk yapar. Kendisini asla düşünmez eşine bakar ki devletin de bu yönle yayınladıkları kitaplar da vardır. Kadının eşinin gönlünü yapması gerektiğine yönelik. Yani eşit olmadıklarını düşünüyorum Doğuda değil batıda da böyle. Bu çevreye ve aileye bağlı. Ya ortaokulda ya da lisede bırakıyorlar okumayı, sonrada okumadığı için evleniyorlar. Aileler namusumuza laf gelmesin diye bir an önce evlendiriyorlar kız çocuklarını. Ben bu namus kavramının ne demek olduğunu anlamıyorum. Sadece kadınlar için var. Benim annem 18 yaşında evlenmiş. Babam annemden sadece beş yaş

büyük ama babama kimse evde kalırsın şu yaşta evlen diye bir diretme olmamış ama annem okumuyorsan ne yapacaksın diyerek evlendirilmiş. Oysaki evlenmek değil okumak istiyormuş. Bizim evde öyle değil. Babam ben paltomu bile satarım yine sizi okuturum diyor.” [B-K6-17-0-Ortaokul]

Ailelerin bu çabalarının sonuçsuz bırakmayarak eğitimlerine devam etmeleri A grubu katılımcıların toplumsal cinsiyet eşitlikçi tutuma sahip olduklarını göstermiştir.

B grubu katılımcılar kadının eğitimden faydalandırılma konusunda A grubundakiler kadar ayrıntılı değerlendiremeseler de benzer sebepler belirtmişlerdir. Ailelerinin kendilerini okula gönderdiklerini söyleyerek aile baskısı yerine “bireysel nedenler” ve kendi istekleri ile okullarını terk ettiklerini söylemişlerdir. B grubundaki bu katılımcıların “bireysel neden” olarak gösterdiği okul bırakma gerekçelerinin, görüşmeler derinleştirildiğinde aile ve çevre ile ilgili sosyal kültürel ve ekonomik sorunları ile okul, öğretmen, arkadaş ve öğrenme durumla ilgili sorunların olduğu görülmüştür.

K15: “Şöyle söyleyeyim. Benim o zamanlar üvey babamla problemlerim oldu. Benim ergenlik hallerim onun psikolojisinin bozuk olması, şey değil kanıtlanmış bir bozukluk değil normal bir bozukluk. Biz köye gitmiştik, anneannemlerim yanına ben geri gelmek istemedim bu sebeplerden, orda kaldım. Sonra kaydım donduruldu. Sonra da ara verince soğudum ve dönmek istemedim. Amcalarım beni okutmak istedi, ben istemedim.” [E-K15-18-1-Ortaokul]

K18: “Annem beni çok okutmak istedi. Ben cahillik yaptım erken evlendim sen oku diyordu. Çok çabaladı ama bilmiyorum okulu sevemedim ben. Sekizinci sınıfa kadar sevdim ama lise ortamı beni sarmadı, kafamı sarmadı. Uyamadım yani hep dışlanıyordum. Ondan sevemedim, gitmek istemiyordum.” [E-K18-17-1-Ortaokul]

Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi çocukların okulu bırakma gerekçelerinin tümü yaşadıkları gelişim döneminde ihtiyaç duydukları psikososyal destekten mahrum oluşları ile ilişkilidir. Ailelerin, çocukların eğitim hayatlarının sürmesini istedikleri, ancak yeteri kadar onları destekleyemedikleri açıkça görülmektedir. Bu kararı kendi özgür iradeleri ile aldıklarına inanmaktadırlar. Bu durum ergenin bağımsız kararlar aldığı ve ailesini dinlemediği ergenlik dönemi özellikleri ile de örtüşmektedir. Özerk davranışların arttığı bu dönemde kendi kararlarını alma çabası sık görülür (Özdemir

ve Çok 2011). Örneğin K20 bir arkadaşının kendisini çalışma ortamına çektiğini, çalışmayı daha cazip bularak bu şekilde okulu bıraktığını belirtmiştir

Her iki grup katılımcı da çalışma yaşamı farklı süreler ve gerekçelerle yer almış olsalar da temelde B grubundakilerden eğitim hayatlarını bırakma nedeni olarak K20 hariç “çalışmak zorunda kalmayı” göstermemişlerdir. Çocukların eğitim hayatından ayrılma ile çalışma yaşamına katılma gerekçeleri arasındaki ilişkiye bakıldığında şu unsurlar öne çıkmaktadır:

-İş deneyimi kazanmak ve yaz tatillerini değerlendirmek K4, K6, K8,

-Maddi sorun yaşamak istemedikleri için tatil dönemlerini değerlendirmek K3, K12,

-Para kazanmak ve ev ekonomisine destek olma arzusu K10 ve K11.

Katılımcılardan elde edilen bulgular ışığında, eğitim hayatından uzaklaşma nedenlerinin çalışma zorunluluğu olduğu söylenememektedir. Çünkü çocuklar her ne kadar çoğunluğu ekonomik sıkıntı içinde olsalar da aileleri tarafından çalışmaya, okullarından ayrılmaya zorlanmamıştır. Yaşadıkları sıkıntıların çözümü olarak çocuklar çalışma arzusu duymuşlardır. Ancak söz koşunu sıkıntıların birçoğu ekonomi ile doğrudan bağlantılı değil, çocukların ergenlik döneminde olmaları ile ilişkilidir. Çocuklar ergenlik dönemi özellikleri olan; 1) Yetişkin hayatına duyulan merak sonucunda iş yaşamını deneyimleme arzusu, 2) Ekonomik özgürlüğe kavuşma isteği, 3) Çalışan arkadaşlarına özenme, 4) Ailesinin onayını almak için ekonomik olarak onları destekleme gibi nedenlerle çalışma hayatına atılmışlardır. Bu nedenle adölesan evlilik ve gebeliklerinin nedenleri arasında çalışma yaşamları gösterilemez. Bu alanda yürütülecek sosyal hizmet müdahalesinde çocukların ailelerine yönelik ekonomik desteğin yerine, ergenlik dönemi sorunları ile baş etme mekanizmalarını güçlendirecek psiko sosyal desteğin ön plana çıkarılması gerekmektedir.

Her iki grubun katılımcıları kız çocuklarının eğitimi için bir sınır olamayacağını belirtmiş olmakla birlikte B grubu katılımcıların eğitimi iş ve meslek amaçlı düşündükleri, A grubu katılımcıların ise kadının kendisini yetiştirmesi açısından değerlendirme yaptıkları görülmüştür. B grubu katılımcıların özellikle kız çocuklarının okutulması konusunda kendileri okumasa da kızlarını mutlaka okutacakları yönünde vurgu yapmaları, kendileri gibi kızlarının da okula gitmeyi

istememeleri halinde ikna etme için çaba sarf edeceklerini belirtmeleri kadının eğitimini önemsediklerini göstermektedir.

Araştırmacı: " Okumadığın için pişman mısın? "

K20:“ Hayır, çünkü okuldayken okulu sevmiyordum. Okulla aram iyi değildi, okuma yazmayı dördüncü sınıfa kadar çözmedim. Dördüncü sınıfta bir hoca geldi başıma alfabeyi ondan öğrendim. Sonra o öğretmen okuldan ayrıldı ben de okula gitmek istemedim." [E-K20-19-1-İlkokul]

Araştırmacı: " Eşin, ailen kızını okula göndermezse ne yaparsın?" K20:"Kendi bildiğimi okurum. Hiçbir şekilde onları dinlemem. Bu konuları konuşuyoruz, elimizden geldiği yere kadar o okumamak istemese de okutalım diyoruz. Elimizden geldiğinde iyi yollarla, iyi sözlerle okutmaya çalışırız." [E-K20-19-1-İlkokul]

Yasemin Gezer Tuğrul Erken yaşta evlendirilen kadınların evlilik süreçleri deneyimleri ve sonraki yaşamları üzerine nitel bir çalışma isimli araştırmasında erken yaşta evlendirilmiş kadınların kendi evliliklerini daha çok kader veya mecburiyet şeklinde belirttikleri, geldikleri nokta da bunları asla tasvip etmedikleri ve kız çocuklarının aynı şeyleri yaşamamaları için onların eğitimlerine ağırlık vereceklerini belirttiğini anlatmaktadır (Gezer Tuğrul 2018). Bu araştırmada B grubunda olan katılımcılar kendi istekleri okullarını bıraktıklarını ve yine kendi özgür iradeleri ile evlendiklerini belirtmiş olsalar da kendilerinin yaptıklarını kızları için düşünmemeleri, kızlarını bir şekilde ikna ederek okula göndereceklerini söylemeleri belirtilen araştırmayla benzerlik göstermektedir.

Evli veya gebe katılımcıların bu söylemlerinden düşünsel olarak toplumsal cinsiyet eşitliği tutumuna sahip olsalar bile kendi yaşamlarında bunu uygulayamadıkları için bu tutumu geliştiremedikleri söylenebilir.