YAPILAR VE ÇÖZÜMLEMELERİ Mustafa KOCALAN
Görsel 18: K Sugihara, Impossible Motions (1995) Magnet-Like Slope
İsveçli sanatçı Erik Johansson da gerçeküstü görüntüleri ve imkânsız mekânları dijital ortamda tasarlamıştır. İlham aldığı sanatçılar arasında Escher’in de olduğunu söyleyen sanatçının amacı, imkânsız unsurlar içeriyor olsa bile tasarımlarında mümkün olduğunca gerçekçi görüntüler kullanmak ve sağlamaktır. Örneğin, Nightmare Perspective (2010), The Architect (2015), Deviation (Görsel 19) ve Under the Corner (2017) (Görsel 20) gibi çalışmaları Escher’in imkânsız yapılarına benzemektedir. Bilgisayarda çektiği fotoğraflarla oynarken fotoğraf manipülasyonlarını keşfeden sanatçı için gerçekçilik daima önemli olmuştur.
66 Görsel 19: E. Johansson, Deviation (2017) Görsel 20: E. Johansson, Under the Corner (2017) Görsellerle örnekleri verilen ve benzer tasarımlara bakan izleyici, kısır bir döngü ve illüzyon ile karşı karşıyadır. Araştırma kapsamında ele anına sanatçılar dışında yanıltıcı unsurlar ve imkânsız yapılarla illüzyon yaratan Salvador Dali, Marcel Duchamp, Jos de Mey gibi birçok sanatçı ve bilim adamı az veya çok bu fenomenler ve kavramlarla ilgili sorgulamalar yapmıştır.
Sonuç
Görsel sanatlarda simülasyon, paradoks, yanılsama ve gerçeklik farklı açılardan ele alınmıştır. Bu kapsamda yanılsama ve uzam betimlemesi hakkında çok fazla sorgulamalar yapılmış ve algılanan fenomenler günlük yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Gombrich’in de ifade ettiği gibi modern çağın sanatçıları düşünülmesi imkânsız dünyaların görüntülerine izleyiciyi alıştırmıştır. Günümüz sanatında ise ilginç fakat alışılmış olan fenomenlerin altında yatan temel dayanaklar ve bağlamları daha çok merak edildiği de aşikârdır. Sonsuzluğun göreceli bir kavram olması ve irdelendiğinde kimi zaman paradoksal durumun gerçekleştiği Escher’in eserlerinde net bir şekilde görülmektedir. Escher’in resimlerinde, derinlik ipuçlarından faydalanarak oluşturduğu mekânlar gerçek olmasına rağmen bir bütün olarak değerlendirildiğinde imkânsız unsurlar kullandığı görülür. Multidisipliner anlamda farklı yorumlamaların ürünü olan imkânsız yapıların üç boyutlu versiyonları işlevsel özelliklerini tam karşılamasa da ilginç yapıyı bütünsel anlamda algılamak için bize ipuçları verir. Dolayısıyla sanatçını eserlerindeki yanılsama ve paradokslar bu üç boyutlu tasarımlarda daha çok açığa çıkmakta ve daha net çözümlenebilmektedir.
20. yüzyılın ilk yarısından günümüze yapılan tüm araştırmalar gösteriyor ki, bu tuhaf yapıların içinde barındırdığı imkânsız şekillerin temel dayanağı matematik ve benzeri bilimsel yaklaşımlardır. Ancak örneğin, Reutersvärd ve Penrose’un keşfettiği imkânsız form ve nesneler sadece matematiksel bir yaklaşımın ürünleri iken; Escher bunları aynı zamanda sanatsal ifade unsuru olarak kullanır. “Escher’in dehası, izleyenleri sanki içlerine davet ettiği yarı gerçek, yarı mitik, düzinelerce dünyayı, Garip Döngülerle doldurulmuş dünyaları yalnızca icat etmekle kalmayıp gerçekten resmedebilmesidir” (Hofstadter, 2011, s.68). Bu sebepten dolayı sanatçı, gerek yorumlama biçiminde gerekse geometri, sanat ve estetiği içinde barındıran çalışmalarında oluşturduğu illüzyonları ile şaşırtıp, fikirleri ve felsefesi ile pek çok matematikçiyi etkilemiştir.
Sanatçının imkânsız yapılar grubundaki çalışmalarının gerek geçmişteki temel referanslarıyla gerekse günümüz teknolojisi kullanılarak yapılan dijital ve üç boyutlu tasarımlarla ilişkilendirerek incelenmesi sonucunda, resimlerdeki her bir elemanın hesaplanarak yerleştirildiği görülür. 3D yazıcılarla üretilen çalışmalardan da anlaşılacağı gibi, aslında imkânsız olan yapının tuhaf biçiminden ziyade, içinde garip döngünün yani eylemin gerçekleşmesidir. Dolayısıyla üçboyutlu tasarımlara da belirli bir açıdan bakıldığında ilginç yapı algılanmaktadır. Birçoğu matematiksel işlem gücüne dayanan eserlerde yapıları imkânsız kılan faktörlerin tıpkı anamorfik görüntüler gibi bakış noktası ve açısına bağlı olduğu söylenebilir. Bu ilginç yapıların imkânsız hareket ve döngü gibi işlevselliği hala gizemini korumuş olsa da, bahsi geçen alternatif yöntemler sayesinde biçimsel yapısı çözümlenmiş olarak kabul edilebilir.
Kaynakça
And, M. (2000). Sanat ve Yanılsama, Sanat Dünyamız, İstanbul: Yapıkredi Yayınları 75, 53-67
Demir S., Sezer H.K. ve Özdemir, V. (2018), “Topolojik Nesnelerin FDM (E.B.Modelleme) Yöntemiyle Üretimi:
Klein Şişesi Örneği”, International Journal Of 3d Printing Technologies And Digital Industry 2:2 (2018) 76-87 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/502716 (adresinden 10.09.2019 tarihinde erişildi)
Elber, G. Escher for Real, http://gershonelber.org/EscherForReal/ adresinden 10.10.2019 tarihinde alınmıştır.
Ernst, B.(1985-86), Adventures with Impossible Figures, Impossible World,https://impossible.info/english/articles/awif/chapter1.htm adresinden 10.09.2019 tarihinde alınmıştır.
67 Escher, M.C. (2005) Grafik Yapıtları. (1.Baskı). (Çev. Z. Kalkandelen). İstanbul: TASCHEN/ Remzi Kitabevi.
Gombrich, E. H. (2015). Sanat ve Yanılsama. (2. Baskı). (Çev. A. Cemal). İstanbul: Remzi Kitabevi Gombrich, E. H. (2015). İmge ve Göz. (1. Baskı). (Çev. K. Atakay). İstanbul: Yapı kredi Yayınları.
Groh, J. M. (2016). Mekân Yaratmak, (Beyin Neyin Nerede Olduğunu Nasıl Biliyor?). (1.Baskı). (Çev. G. Koca). İstanbul: Metis. (Eserin orijinali 2014’de yayımlandı).
Hofstadter, D. R. (2011) Gödel, Escher, Bach: bir Ebedi Gökçe Belik. (1. Basım). (Çev. E. Akça ve H. Koyukan). İstanbul: Pinhan (Eserin orijinali 1979’da yayımlandı).
Nebula, (2018), Necker cube, New World Encyclopedia, https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Necker_cube (adresinden 01.09.2019 tarihinde erişildi)
Özdemir, C. (2007), “Bir Mühendisin Sayısal Notları” Optik yanılsamalar, http://cihandan.blogspot.com/2007/12/optik- yanlsamalar.html adresinden 10.09.2019 tarihinde alınmıştır.
Gregory, R. "Perceptual illusions and brain models" Proc. Royal Society B 171 179-296. Retrieved January 3, 2008. http://www.richardgregory.org/papers/brainmodels/illusions-and-brain-models_p1.htm adresinden 21.09.2019 Sugihra, Kokichi. http://www.isc.meiji.ac.jp/~kokichis/Welcomee.html (adresinden 19.09.2019 tarihinde erişildi)
The Editors of Encyclopaedia Britannica Möbius strip Mathematıcs https://www.britannica.com/science/Mobius-strip (adresinden 13.09. 2019 tarihinde alınmıştır).
Timur, Sibel. (2016)Tasarımda Mekân Öğesi: Escher’in Paradoks’larında Mekân Kurgusu Afyon Kocatepe Üniversitesi BYHİM, ISSN: 2149 - 9225 Yıl: 2, Sayı: 4, Haziran 2016, s. 312-321
Yüce, S. (2014) Penrose Üçgeni (İmkânsız Üçgen), http://sinanyuce.net/2017/12/29/penrose-ucgeni-imkansiz- ucgen/adresinden 10.09.2019 tarihinde alınmıştır.
Görsel Kaynakça
Görsel 1: Escher, M.C. (2005) Grafik Yapıtları. (1.Baskı). (Çev. Z. Kalkandelen). İstanbul: TASCHEN/ Remzi Kitabevi. Görsel 2: Escher, M.C. (2005) Grafik Yapıtları. (1.Baskı). (Çev. Z. Kalkandelen). İstanbul: TASCHEN/ Remzi Kitabevi. Görsel 3: https://im-possible.info/english/articles/awif/chapter1.html 10. 09. 2019
Görsel 4: https://copaseticflow.blogspot.com/2014/07/nine-notes-about-penrose-and-escher.html 10. 09. 2019 Görsel 5: http://gershonelber.org/EscherForReal/ 12. 09. 2019
Görsel 6: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:M%C3%B6bius_strip.jpg 12. 09. 2019
Görsel 7: Escher, M.C. (2005) Grafik Yapıtları. (1.Baskı). (Çev. Z. Kalkandelen). İstanbul: TASCHEN/ Remzi Kitabevi. Görsel 8: http://totallyhistory.com/ascending-and-descending/ 12. 09. 2019
Görsel 9: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/e/e8/Escher_Waterfall.jpg 12. 09. 2019 Görsel 10: http://gershonelber.org/EscherForReal/ 13. 09. 2019
Görsel 11: http://gershonelber.org/EscherForReal/ 13. 09. 2019
Görsel 12: Escher, M.C. (2005) Grafik Yapıtları. (1.Baskı). (Çev. Z. Kalkandelen). İstanbul: TASCHEN/ Remzi Kitabevi. Görsel 13: http://gershonelber.org/EscherForReal/ 14. 09. 2019 Görsel 14: https://www.amazon.co.uk/Escher-Print-Relativity-Prints-Posters/dp/B01MTMAL6L14. 09. 2019 Görsel 15: http://gershonelber.org/EscherForReal/ 14. 09. 2019 Görsel 16: http://www.isc.meiji.ac.jp/~kokichis/ambiguousc/ambiguouscylindere.html 19. 09. 2019 Görsel 17: http://www.isc.meiji.ac.jp/~kokichis/hobby/hobbye.html 19. 09. 2019 Görsel 18: http://www.isc.meiji.ac.jp/~kokichis/hobby/hobbye.html 19. 09. 2019 Görsel 19: https://www.erikjo.com/work 21. 09. 2019 Görsel 20: https://www.erikjo.com/work 21. 09. 2019
68