• Sonuç bulunamadı

Kıbrıs Sorununun Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Dönüştürücü Etkisi

Bu arada altını çizmek gerekir ki, Kıbrıs sorununun Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini, yalnızca “maliyetler” bağlamında düşünmek çok doğru olmayacaktır. Yukarıda sıralanan ve dört başlık altında sınıflandırılan maliyetlerin yanı sıra, bir de dönüştürücü etki olarak adlandırma eğiliminde olduğumuz etki de göz ardı edilemeyecek kadar önemli gözükmektedir. Bu etkiyi, bir temel örnek olarak gördüğümüz 24 Ocak Kararları kapsamında ele almak doğru olacaktır.

1980 yılı Türkiye tarihinin önemli dönüşüm noktalarından birine işaret eder ve genelde de “12 Eylül” hareketiyle özdeşleştirilir. Kuşkusuz 12 Eylül’ün Türkiye tarihinde önemli bir yeri vardır ve Türkiye’nin 1980 yılını izleyen dönemini çok büyük ölçüde belirlemiştir. Ancak 12 Eylül’den kopuk düşünülememekle birlikte 24 Ocak da, 1980 yılına temel karakterini veren ve bu yılın Türkiye tarihinin önemli dönüşüm noktalarından biri olarak anılmasına zemin hazırlayan gelişmelerin merkezinde yer almaktadır. Bu biçimiyle 24 Ocak, Türkiye ekonomisi tarihinin önemli kırılma noktalarından birine işaret eder.

Türkiye ekonomisini baştan sona değiştirebilecek unsurları içinde barındıran ve 1980 yılının 24 Ocak’ında açıklanan, “24 Ocak Kararları” liberal ekonomi anlayışını egemen kılmasıyla ve yine liberal bakış açısı içinde Türkiye’yi dış dünyaya entegre etmeye çalışmasıyla dikkat çekmektedir. Kararların içerdiği ekonomik ilkeler izleyen yıllarda uygulamaya konacak ve özellikle kararların mimarı Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde tam anlamıyla egemen olacaktır. Kararların egemen olması, Türkiye ekonomi tarihi içinde büyük bir önem taşır; çünkü bu kararların uygulanmaya yansımasıyla birlikte Türkiye ekonomisi, liberal ekonomi anlayışı çerçevesinde dış dünyaya entegre olarak büyük bir dönüşüme uğramıştır. Bu bakımdan söz konusu kararlar Türkiye ekonomi tarihi içindeki bir kaç dönüm noktasından biri olarak gösterilmektedir (Kazgan, 2001: 74 – 75). 24 Ocak Kararları, yalnızca Türkiye ekonomisini liberal ekonomi anlayışı çerçevesinde dış dünyaya entegre ederek dönüştürmesiyle değil, özellikle Türkiye’deki gelir dağılımı bozukluğu kapsamında, Türkiye ekonomisinin yaşamakta olduğu sorunların çıkış noktasını temsil etme boyutuyla da önemli ve belirleyici gözükmektedir.

Kuşkusuz bu kararlar, takvimler 1980 yılının Ocak ayına geldiği için alınmamıştır. Bu kararların alınmasının ardından bir dizi ciddi nesnel neden bulunmaktadır. Bu nedenler arasında en fazla ön plana çıkanı ve bir anlamda söz

konusu kararları tetikleyeni de Türkiye ekonomisinin 1970’li yılların sonunda içine düştüğü bunalım olmuştur. Türkiye ekonomisinin 1970’li yılların sonunda içine düştüğü bunalım da birkaç temel kaynaktan beslenmektedir. Türkiye ekonomisini 1970’li yılların ikinci yarısında bunalıma sürükleyen temel nedenlerden biri, tüm dünyada egemen olan petrol krizidir. Türkiye, doğaldır ki, petrol krizinin tüm dünyayı etkileyen olumsuz sonuçlarından payına düşeni alır. Bu anlamdaki ikinci önemli neden, Türkiye’nin ekonomik anlamda ilişki içinde bulunduğu ülkelerin içine düştükleri krizdir. Başta işsizlik ve enflasyon olmak üzere çeşitli olumsuzluklar, Türkiye’nin yoğun ekonomik ilişki içinde bulunduğu bu ülkelerin ekonomisini son derece ciddi biçimlerde etkilemektedir. Bu ülkelerin ekonomileri işsizlik ve enflasyondan olumsuz etkilendiği için de Türkiye de olumsuz kimi ekonomik etkiler yaşar. Türkiye’yi 1970’li yılların ikinci yarısında bunalıma sürükleyen üçüncü bir neden de Kıbrıs sorunu nedeniyle yaşanan müdahale ve ambargoyla ilgilidir (Kepenek ve Yentürk, 2004: 193 – 195). Gerek müdahalenin maliyeti, gerekse müdahalenin ardından ortaya çıkan ambargonun maliyeti, Türkiye ekonomisini zora sokar. Bu çerçeve içinde, Kıbrıs sorunu, Türkiye ekonomisini dönüştürücü bir etkiye de neden olmuş gözükmektedir ki bu etkiyi dönüştürücü etki olarak ele almak hatalı olmayacaktır.

Sonuç

Buraya kadar ele aldıklarımız kapsamında Kıbrıs sorunun Türkiye’ye olan etkisini iki ana başlık altında toplayabiliriz: maliyetlerin yarattığı etki ve (24 Ocak Kararları kapsamında örneklendirilen) dönüştürücü etki.

Bu tebliğde, Kıbrıs sorunun Türkiye’ye olan etkilerinden biri olarak ele alınan maliyetleri de dört ana başlık altında göstermek mümkündür.

a- (Resmi yardım, kredi ve borçlardan doğan) doğrudan maliyetler

b- (Resmi yardım, kredi ve borçların ortaya çıkardığı) yarı – doğrudan maliyetler

c- (Ambargo kapsamında örneklendirilen) dolaylı maliyetler d- (AB üyeliği kapsamında örneklendirilen) hipotetik maliyetler

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, maliyetler arasında saydığımız resmi yardım, kredi ve borçlardan doğan doğrudan maliyetlerin somut olduklarından dolayı ölçülebilirliğinden söz edebiliyoruz. Ancak resmi yardım, kredi ve borçların ortaya çıkardığı yarı-doğrudan maliyetlerle ambargo kapsamında örneklendirilen dolaylı maliyetlerin ölçülebilirliğinden söz etmek güç olmaktadır. AB üyeliği kapsamında örneklendirilen hipotetik maliyetler de ölçülememektedir. Benzer bir biçimde 24 Ocak Kararları kapsamında örneklendiğimiz dönüştürücü etkiye ilişkin de somut kimi veriler ortaya koymak mümkün olmamaktadır.

Ancak yapı itibariyle zaten sorunlu olan Türkiye ekonomisinin, ekonomik anlamda da, Kıbrıs sorunu kapsamında ciddi bir maliyet yüklendiği açıktır.

Türkiye ekonomisinin, en azından şu anda olduğu biçimiyle, ciddi sorunları bulunmasa, kuşkusuz, Kıbrıs sorunu kapsamında Türkiye açısından Kıbrıs sorununun kimi olumsuz ekonomik etkilerinden söz etmek için çok da ciddi bir nesnel temel olmayacaktı. Ancak Türkiye ekonomisinin sorunları Türkiye’nin bir başka devletin ekonomisine “yardım” etmekten aciz olduğunu gösterip, bir anlamda Türkiye ekonomisinin yardıma muhtaç olduğuna işaret ettiğinden, Kıbrıs sorununun kimi olumsuz ekonomik etkileri de konuya ilişkin tartışmalarda yer almaktadır. Bu tebliğde, bu türden tartışmalara konu olan Kıbrıs sorununun ekonomik etkileri gösterilmeye çalışılmıştır.

Kaynaklar

Bağcı, H. (1990). Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, Ankara: İmge Kitabevi. Karal, E. Z. (1995). Osmanlı Tarihi, 8. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Kazgan, G. (2002). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (2004). Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi. Meray, S. L. (Çev.) (1993). Lozan Barış Konferansı Tutanaklar – Belgeler, 8. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Oran, B. (Ed.) (2003). Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler,

Yorumlar (1919 – 1980). 1. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları.

Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı Tarihi, 3/1. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Serbest Bölge ve İşletmelerinin Temel