KÜRESEL DÜNYADA LĠDERLĠK

Küresel boyutta baĢarı elde edebilen organizasyonlar, dünyanın değiĢik bölgeleri arasında önemli farklılıkların olduğunu göz önüne alarak etkin bir yönetim için iliĢkide oldukları kültürleri tanıyabilmiĢ ve bu kültürler arasındaki farlılıklara göre örgüt yapılarını uyarlayabilmiĢlerdir. Bu örgütler kuĢkusuz örgüt yapılarının ürettiği küresel düĢünce yapısı ve sınırların ötesine bakabilme kabiliyetlerinden faydalanmıĢlardır (Bassiry, 1993: 47)

Küresel dünyanın liderleri; beyin gücünün örgüt içerisinde yaygın olarak bulunduğu ve iĢlevsel olarak kullanıldığı, sürekli değiĢimin yaĢanabildiği, bu değiĢimin Ģirketin en üst düzeyinden en alt düzeyine her öğesinden kaynaklanabildiği, organizasyon yapısının her seviyesinde örgütsel liderlik kavramının yer aldığı kültürler yaratabilmelidir. Yaratılan bu kültür zaman içerisinde kendi kendini yenileyerek küresel değiĢime ayak uydurabilecek Ģekilde dizayn edilebilmedir. Global dünyada ayakta kalacak olan Ģirketler, sadece en tepedeki kiĢinin uzmanlığı, yeteneği ve liderliği ile baĢarıyı yakalayamazlar (Kırım, 1998:112)

Global dünyada liderler, örgütün kurulma aĢamasından baĢlayarak her dönemde giriĢimciliğin gereklerini yerine getirmekten kaçınmamalıdır. GiriĢimciliğin

XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya

niversitesi

özellikleri arasında; hızlı düĢünme, belirsizlik altında hızlı karar alma, kararlı ve azimli olma, güçlü sezgi sahibi olma, iyi gözlemci olma, yüksek hayal gücüne ve kaynaklara ulaĢabilecek iliĢkiler ağına sahip olma, bu kaynaklar arasında özellikle insan kaynaklarını iyi yönetebilme, düĢünme ve muhakeme yetenekleri güçlü olma, çok yönlü düĢünebilme, yeninin kabul edilmesini sağlayacak ikna gücüne sahip olma, iyi iletiĢim kurabilme, bağımsız düĢünebilme, esnek, yaratıcı, kendine güvenen, dayanıklı ve ısrarcı olma yatar (Aktoprak, 1998). ARAġTIRMA

Sorunsalı:

KüreselleĢme sürecinin örgüt liderliği üzerine olan etkileri nelerdir? KüreselleĢmenin örgüt liderliği üzerine olan etkileri; yani bu sürecin liderlerin ve örgütlerin özelliklerini, baĢarı için gereken temel liderlik ilkelerini, çevre koĢullarını ve örgüt çalıĢanlarını nasıl etkilediği sorusu, bu çalıĢmanın temel sorunsalını teĢkil etmektedir

Yöntemi:

AraĢtırma anket yöntemi kullanılarak gerçekleĢtirilmiĢtir. Anketin uygulandığı ana kütleyi, Türkiye‘de sanayinin ve uluslararası ticaretin en geliĢmiĢ olduğu bölgelerden birisi olan Trakya Bölgesi‘ndeki kar amaçlı özel Ģirketler oluĢturmaktadır. Anket basit tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen 60 adet Ģirketteki yöneticilere sorulan toplam 50 adet sorudan oluĢmaktadır. Uygulanan anketlerde, deneklerden demografik bir takım bilgilerin yanı sıra 40 adet soruyu Likert ölçeğine uygun olarak cevaplandırmaları istenmiĢtir. Anketler, söz konusu yöneticiler ile birebir yüz yüze görüĢme yolu ile gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırmanın bulguları değerlendirmeye alınan 60 adet anket ile sınırlıdır. Daha önce tespit edilmiĢ olan bilgiler ıĢığında, ana kütleyi oluĢturan yöneticilerin liderlik ve yönetim anlayıĢlarının küreselleĢme sürecinden ne Ģekilde ve ne derece etkilendiği belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Deneklerden alınan cevaplar toplanarak bilgisayar ortamına aktarılmıĢ ve bir takım istatistiksel teknikler ile yorumlamaları yapılmıĢtır. Bütün istatistiksel testlerin gerçekleĢtirilmesinde ―SPSS for Windows 11.5.0‖ programından yararlanılmıĢtır. Ayrıca t testi, One- way ANOVA, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis H, Tek Grup Kolmogorov- Smirnov ve Scheffe, Tukey, Dunnet testleri kullanılmıĢtır. Alt boyut düzeyinde verilerin analizi ve denencelerin test edilmesi için parametrik ve nonparametrik testlerden yararlanılmıĢtır.

Katkısı:

Anket bulgularının küreselleĢme sürecinin Türkiye‘de Trakya Bölgesi‘nde örgüt liderliğine olan etkisinin daha iyi anlaĢılması için kaynak teĢkil etmesi umulmaktadır. ġirketler açısından bakıldığında, yapılan araĢtırma, Ģirketlerin incelenen konu çerçevesindeki güncel durumlarına ayna tutacak niteliktedir. ġirketlerin küreselleĢme sürecinde liderlik ve örgütlenme süreçleri konusunda bilgilerinin artması ve kendilerinin bu süreç içerisinde nerede durdukları konusunda genel bir fikir edinmeleri, bu konuyu sorgulamaları, bu konuda gerekli gördükleri yenilikleri yapabilmek için genel bir fikir sahibi olmaları ve

XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya

niversitesi

iyimser bir yaklaĢımla bu konuda harekete geçmeleri bu çalıĢmanın gerçekleĢtirmek istediği katkılardır..

Kapsamı:

GeniĢ bir literatür araĢtırması sonucu belirlenen anket soruları, iki ana grup altında liderlik olgusunu ve örgütlenme süreçlerini incelemektedir. Birinci ana grupta, deneklerdeki liderlik özelliklerinin küreselleĢme olgusundan ne derecede etkilendiği beĢ adet alt boyut altında sorgulanmıĢ, ikinci grupta ise küreselleĢmenin örgüt yapılarında yarattığı etkiler üç adet alt boyut halinde incelenmiĢtir. Anket sorularının hazırlanması aĢamasında genel baĢlıkları ve çerçeveleriyle belirlenen alt boyutlar ve denenceler, anket tamamlandıktan sonra yapılan Faktör Analizinde ortaya çıkan bulgulara uygun olarak yeniden düzenlenmiĢtir. Verilerin analizi sırasında denencelerin test edilmesi amacıyla her bir alt boyut için yeni bir değiĢken yaratılmıĢtır.

Bulgular ve Yorum

Ankete katılan yöneticilerin çoğunluğu 35-44 yaĢları arasındadır. Özellikle 25 yaĢın altında ve 44 yaĢın üzerinde olan yönetici sayısı oldukça azdır. AraĢtırmada kullanılan örneklem içerisinde yer almıĢ olan yöneticilerin büyük çoğunluğu (%63‘ü) erkek, sadece %37‘si ise kadındır. Bu durum Türkiye‘de iĢ hayatında ve sosyal hayatta hala geçerli olan genel bir durumu, erkeklerin çoğunlukta ve egemen olması durumunu yansıtmaktadır. Üst düzey yöneticilik gibi bir durum söz konusu olduğunda ise kadın oranı daha da azalmaktadır. Nitekim ankete katılan genel müdür pozisyonundaki yöneticilerin hiçbiri, müdür pozisyonundaki yöneticilerin ise sadece %27‘si kadındır. Kadın yönetici oranı küreselleĢmenin daha yoğun olarak yaĢandığı geliĢmiĢ ülkelerde, her ne kadar erkek oranı ile tam eĢit olmasa da, yukarıda belirtilen oranlardan daha yüksektir. Ankete katılan yöneticilerin büyük bir çoğunluğu (%83) lisans seviyesinde öğrenim düzeyine sahip bulunmaktadır. %7‘lik lise mezunu oranı bize hali hazırda liderlik ve yöneticilik pozisyonlarında belirli bir eğitim düzeyinin, ki genelde bu düzey üniversite eğitimi olarak karĢımıza çıkmaktadır, altında olan kiĢilerin liderlik ve yöneticilik pozisyonlarında bulunma olasılığının oldukça az olduğunu göstermektedir. Trakya Bölgesi‘ndeki Ģirketlerin de genel itibariyle küreselleĢmenin getirdiği bu koĢula uyum sağladığına iĢaret etmektedir. Öte yandan ankete katılan lise mezunu yöneticilerden %25‘înin genel müdür, %25‘inin müdür pozisyonunda olmaları Trakya Bölgesi‘ndeki Ģirketlerde eğitim seviyesinin liderlik rolü almak açısından vazgeçilmez derecede önemli olmadığını da ortaya koymaktadır. Lisans üstü eğitim durumuna bakıldığında ise yüksek lisans veya doktora sahibi olmanın alınan liderlik pozisyonları açısından çok fazla önem arz etmediği göze çarpmaktadır.

Ankete katılan yöneticilerin çoğunluğunun (%45) mühendislik konusunda eğitim aldıkları gözlenmektedir. Bunu iĢletme/iktisat (%33) , kimya (%5), halkla iliĢkiler (%3) ve diğer (%12) ihtisas alanları izlemektedir. Ankete katılan yöneticilerin toplam %20‘lik bir kısmı lisans eğitimlerini insan kaynakları, kimya, halkla iliĢkiler, eğitim bilimleri ve iletiĢim gibi mühendislik ve iĢletme dıĢı alanlarda tamamlamıĢlardır. Hukuk bölümü mezunu yöneticiye ise

XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya

niversitesi

rastlanmamıĢtır. Liderlik ya da yöneticilik pozisyonunda bulunan kimselerin ihtisas alanı açısından böyle geniĢ bir yelpazeden gelmeleri küreselleĢen dünyadaki liderlerin sadece bir alanda uzmanlaĢmıĢ değil, birçok alanda kendisini geliĢtirmiĢ insanlar olmaları gerektiği gerçeğinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir.

Ankete katılan yöneticilerin %82‘si en az bir yabancı dili konuĢtuklarını belirtmiĢlerdir. Yabancı dil konuĢanların %94‘ü Ġngilizce konuĢmaktadır. KüreselleĢmenin ve bilgiye eriĢimin en önemli araçlarından biri olan Ġngilizce dilinin yöneticiler arasında bu denli yaygın olması yöneticilerin dünyadaki geliĢmeleri yakından takip edebilmek için kendilerine gereken en önemli altyapıyı hazırlamıĢ olduklarını göstermektedir. Ankete katılan yöneticilerin 15‘i iki yabancı dil konuĢmaktadır. Ġkinci yabancı dil olarak en çok tercih edilen diller Fransızca, Almanca ve Rusça olarak karĢımıza çıkmaktadır.

Ankete katılan yöneticilerin çoğunluğu (%77) 10 yıl veya daha az bir süredir yönetici pozisyonunda bulunmaktadır. %23‘ü ise 10 yıldan daha fazla bir süredir yöneticilik yapmaktadır. Bu %23‘lük ikinci kısım, hem küreselleĢme sürecinin nispeten daha yavaĢ olduğu 1990‘lı yılların ilk yarısı ve öncesini, hem de küreselleĢme sürecinin hızlandığı 2000‘li yılları yönetici olarak deneyimleme Ģansını yakalamıĢlardır.

Ankete katılan yöneticiler bulundukları Ģirketlerde hem baĢlangıç pozisyonları, hem orta, hem de üst düzey pozisyonlarda liderlik görevlerinde bulunmaktadırlar. Ankette kullanılan örneklemin dengeli bir biçimde bu üç kademeyi de içermesi ana kütleyi temsil açısından olumlu bir durum arz etmektedir. Örneklemenin içerisinde yer alan yöneticilerin yarısından fazlası tekstil sektöründe faaliyet gösteren Ģirketlerde çalıĢmaktadır. Bunu inĢaat, boya, ilaç, metal, makine, otomotiv, gıda, plastik ve dayanıklı tüketim malları gibi sektörler izlemektedir.