BĠR ÇALIġMA
Yrd. Doç. Dr. Muzaffer AYDEMĠR Dumlupınar Üniversitesi, Bilecik Ġ.Ġ.B.F., ĠĢletme Bölümü maydemir@hotmail.com Yrd. Doç. Dr. M. Kemal DEMĠRCĠ Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya Ġ.Ġ.B.F., ĠĢletme Bölümü mkdemirci26@hotmail.com ÖZET
Bu araĢtırmada, bir üniversitenin değiĢik fakültelerinde öğrenim gören öğrencilerin iĢ etiğine yönelik tutumları incelenmiĢ ve öğrencilerin tutumlarının öğrenim gördükleri fakülteye, kaçıncı sınıfta olduklarına, cinsiyetlerine, iĢ deneyimlerine vb. diğer özelliklerine bağlı olarak değiĢip değiĢmediği belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. 701 öğrenciyle gerçekleĢtirilen anket çalıĢmasında elde edilen veriler, t-testi ve varyans analiziyle incelenmiĢ ve aĢağıdaki sonuçlara ulaĢılmıĢtır: Öğrenciler, ―bilgi hırsızlığı‖ dıĢındaki diğer tüm davranıĢları önemli ölçüde etik dıĢı bulmuĢlardır. Kız öğrenciler, aynı davranıĢları erkek öğrencilere göre daha fazla etik dıĢı bulmuĢlardır. Daha ileri yaĢlardaki ve sınıflardaki öğrenciler; yüksek gelir düzeyine sahip öğrenciler; Mühendislik Fakültesi öğrencileri ve iĢ deneyimi fazla olan öğrenciler, aynı davranıĢları diğer öğrencilere göre daha az etik dıĢı olarak değerlendirmiĢlerdir.
ABSTRACT
In this study, ethical perceptions of students that are studying in different schools of a university analyzed and differences of students‘ perceptions according to the school, class, sex, job experience and other characteristics are tried to determine. Data that are gathered from 701 questionnaires are analyzed and following findings are found: Students considered all the behaviors except questionable information gatherings seriously unethical. Female students considered the same behaviors more unethical than men did. Older students, students in higher classes, students with higher income level, students of engineering school, and students with more job experience considered the same behaviors less unethical that the other students.
Ġġ ETĠĞĠ VE ÜNĠVERSĠTE EĞĠTĠMĠ
Etik, moral değerlere uygun davranıĢ standartları olarak tanımlanabilir. Etik dıĢı davranıĢlar ise, bugün yasal olmasına karĢın, gelecekte yasaklanması gereken ya da yasaklanacak olan davranıĢlar olarak ele alınabilir (Fraedrich ve Guerts, 1990). ĠĢ dünyasındaki insanların sahip olduğu etik değerlerde, üniversitelerin ya da daha genel anlamda, eğitim kurumlarının da payı bulunmaktadır. Bu çalıĢmada, üniversitelerin, geleceğin önderleri olan öğrencilerin etik değerleri üzerindeki etkisi tartıĢılmaktadır.
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
ĠĢ Dünyasındaki Etik DıĢı Uygulamalarda Üniversitelerin Rolü
ĠĢ dünyasındaki yolsuzluklarda üniversitelerin de payı söz konusudur. Bugün, birçok iĢletmenin yönetim kurulunda, profesörler de yer almaktadırlar. Profesörlerin iĢ dünyası ile kurmuĢ oldukları bu tür iliĢkiler, onların iĢletmelere yönelik olarak hazırladıkları bilimsel değerlendirme ve raporlarında yanlı davranmalarına neden olabilmektedir (Mangan, 2002). Bu nedenle de, üniversitelerin iĢletme yolsuzlukları konusunda sorumluluk üstlenmeleri ve eleĢtiren konumundan uzaklaĢarak, değiĢim ajanı rolü üstlenmeleri ve sorunların çözümünde aktif rol almaları gerekmektedir (Gioia, 2002).
YaĢanan iĢletme yolsuzlukları, muhasebe Ģirketleri kadar, iĢletme fakültelerine olan güveni de sarsmaktadır (Adler, 2002). ĠĢletme fakültelerinin bu çözülmedeki payı ile ilgili tartıĢmalara bağlı olarak Amerikan ĠĢletme Okulları Topluluğu (American Assembly of Collegiate Schools of Business) lisans ve yüksek lisans öğrencilerine etik dersi konulmasını önermeye baĢlamıĢtır (Curren ve Harich, 1996).
Üniversite öğrencileri, yerleĢkede öğrendikleri kabul edilebilir davranıĢları, iĢ dünyasına da yansıtmaktadırlar. Bu nedenle de, üniversitelerdeki akademik etik üzerinde durulmasında da yarar bulunmaktadır. Bu amaçla gerçekleĢtirilen bir araĢtırmada, ―kopya‖ vb. etik dıĢı davranıĢların oldukça yaygın olduğu görülmüĢtür. Dolayısıyla, akademik ortamda dürüstlüğü öne çıkaran bir kültürün oluĢması ve bu yöndeki tutum ve davranıĢların öğrencilere kazandırılması, onların iĢ dünyasına daha doğru tutum ve davranıĢlarla gitmeleri bakımından önem taĢımaktadır (Kidwell vd., 2003). Üniversitelerin, iĢ dünyasında etiğin yerleĢtirilmesindeki rollerinin bilincinde olmaları (Fraedrich ve Guerts, 1990) ve bu doğrultuda çalıĢmaları gerekmektedir.
Üniversite Öğrencilerinin ĠĢ Etiğine ĠliĢkin Tutumları
Üniversite öğrencileriyle gerçekleĢtirilen araĢtırmalarda, öğrencilerin etik tutumları ile bazı demografik özellikleri arasında iliĢki olduğu görülmektedir. Örneğin, kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre etik açıdan daha duyarlı oldukları ve etiğe daha uygun kararlar verdikleri görülmektedir (Cole ve Smith, 1995; Ludlum ve Sergey, 2005; Luthar vd., 1997; Ruegger ve King 1992; Silver ve Valentine, 2000; Barnett ve Brown, 1994; Smyth ve Davis, 2004). Bu sonuç, erkeklerin moral geliĢimlerinin yavaĢ olmasına bağlanabileceği gibi, kadınların daha idealist olmalarıyla (Barnett ve Brown, 1994), kadınların erkeklere oranla baĢkalarını daha fazla düĢünmeleriyle (özgecilik) ya da erkeklerin daha saldırgan ve rekabetçi yetiĢtirilmeleriyle de açıklanabilir (Silver ve Valentine, 2000). Bazı araĢtırmalar, öğrencilerin yaĢı ya da sınıfı ile onların etik tutumları arasında bir iliĢkinin olmadığına yönelik bulgular sunarken (Barnett ve Brown, 1994; Luthar vd., 1997; ÇoĢkun ve Karamustafa, 1999; Kaynama vd., 1996), diğer bazıları, öğrencilerin eğitim düzeyi ve yaĢı arttıkça, etik duyarlılıklarının da arttığı yönünde bulgular sunmaktadırlar (Silver ve Valentine, 2000; Ruegger ve King, 1992). Öğrencilerin gelir düzeyleri ile etik tutumları arasındaki iliĢkiye bakıldığında ise, gelirleri yüksek olan öğrencilerin, etik dıĢı davranma eğilimlerinin daha fazla olduğu görülmektedir (Barnett ve Brown, 1994).
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
Etik Eğitiminin Önemi ve Etik Dersleri
Öğrencilerin değerleri üzerinde önemli bir etkiye sahip bulunan üniversiteler, genellikle, lisans ve yüksek lisans programlarında finans, muhasebe, ekonomi vb. derslere ağırlık vermekte, etik ile ilgili dersleri yeterince önemsememektedirler. Oysaki yaĢanan iĢletme yolsuzlukları, üniversitelerin etik ve sosyal sorumluluk türü derslere daha fazla ağırlık vermelerinin gereğini açıkça ortaya koymaktadır (Gioia, 2002).
Her ne kadar bazı araĢtırmalar, öğrencilerin etik dersi almıĢ olmalarının, onların etik tutumları üzerinde önemli bir etkiye yol açmadığı (Come ve Smith, 1995; Davis ve Welton, 1991) ya da etik duyarlılıklarının artmasına yardımcı olsa da, davranıĢlarına yeterince yansımadığı (Marnburg, 2003) yönünde bulgular ortaya koysa da, öğrencilerin üniversite eğitimleri sırasında etik ve sosyal sorumluluk türü dersler almalarının onların etik duyarlılıklarını ve etiğe daha uygun davranma eğilimlerini güçlendirdiğini gösteren araĢtırmalar da söz konusudur (Ludlum ve Sergey, 2005; Cheung, 1999; Murphy ve Boatright, 1994; Luthar vd., 1997).
ARAġTIRMA YÖNTEMĠ
ÇalıĢmanın bu kısmında, bir üniversitenin farklı fakültelerinde öğrenim gören bir grup öğrenci ile gerçekleĢtirilen araĢtırma üzerinde durulacaktır. AraĢtırma örneklemi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi ve Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencilerinin yanı sıra, bir grup ĠĢletme Yüksek Lisans öğrencisinden oluĢmaktadır. Değerlendirmeye alınan toplam anket sayısı, 701‘dir. AraĢtırma örneklemine iliĢkin tanımlayıcı istatistikler, Tablo 1‘deki Ģekilde özetlenebilir.
AraĢtırmada, Barnett ve Brown‘ın (1994) iĢ etiği yazınındaki çeĢitli kaynaklardan derleyerek oluĢturdukları anket kullanılmıĢtır. Anket, 24 küçük senaryodan oluĢmaktadır. Senaryolar pazarlama ve satıĢ, pazarlama araĢtırması ve genel yönetim ile ilgili etik dıĢı/Ģüpheli davranıĢları içermektedir. Ankette 9‘lu Likert ölçeği kullanılmıĢ ve ―1 = ĠĢ Etiğine Aykırı‖, …. ―9 = ĠĢ Etiğine Uygun‖ Ģeklinde kodlanmıĢtır. Öğrencilerin senaryolara verdikleri yanıtların, senaryoların türüne, öğrencilerin devam ettikleri fakülteye, öğrencilerin cinsiyetine, yaĢına ve gelir düzeyine göre farklılık gösterip göstermediği analiz edilmiĢtir. Anketin güvenilirlik katsayısı (Cronbach Alpha) = 0,8230‘dur. Tablo 1. Deneklerin Demografik Özellikleri
CĠNSĠYET SIKLIK % YAġ SIKLIK %
Kadın 315 44,9 18-20 233 33,2
Erkek 386 55,1 21-22 301 42,9
Toplam 701 100,0 23+ 167 23,8
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
SINIF SIKLIK % FAKÜLTE SIKLIK %
Hazırlık 2 ,3 Ġ.Ġ.B.F. 429 61,2
Birinci Sınıf 138 19,7 Güzel Sanatlar 26 3,7
Ġkinci Sınıf 134 19,1 Mühendislik 135 19,3
Üçüncü Sınıf 182 26,0 Fen-Edebiyat 108 15,4
Dördüncü Sınıf 204 29,1 Diğer 3 ,4
Yüksek Lisans 41 5,8 Toplam 701 100,0
Toplam 701 100,0
GELĠR SIKLIK % Ġġ DENEYĠMĠ SIKLIK %
500 – 1000 YTL 352 50,2 Hiç 309 44,1 1000 - 1500 YTL 184 26,2 1 Yıldan Az 170 24,3 1500 - 2000 YTL 79 11,3 1-2 Yıl 81 11,6 2000 – 2500 YTL 48 6,8 2-3 Yıl 44 6,3 2500 – 3000 YTL 13 1,9 3-4 Yıl 28 4,0 3000 YTL 25 3,6 4-5 Yıl 9 1,3
Toplam 701 100,0 5 Yıldan Fazla 60 8,6
Toplam 701 100,0
DENEKLERĠN Ġġ ETĠĞĠNE YÖNELĠK TUTUMLARININ ANALĠZĠ Deneklerin ĠĢ Etiğine Uygun/Aykırı Buldukları DavranıĢlar
Deneklerin, ―bir iĢgörenin kendi suçunu baĢka bir iĢ arkadaĢının üzerine yıkması‖ (ort. 1,3766, s.s. 1,30087); ―sutyen üreticisi bir iĢletmenin, iki perakende satıĢ mağazasında, soyunma odalarının duvarlarına tek yönlü ayna koydurarak müĢterilerle ilgili bilgi toplaması‖ (ort. 1,4551, s.s. 1,39583); ―bir iĢgörenin baĢka bir iĢ arkadaĢının baĢarısının üzerine yatması‖ (ort. 1,4836, s.s.
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
1,44275) gibi davranıĢları, diğer davranıĢlara göre, daha fazla etik dıĢı buldukları görülmüĢtür.
Deneklerin ayrıca, ―bir satıĢ elemanının müĢterilerden rakip iĢletmelerle ilgili bilgi toplaması‖ (ort. 6,6505, s.s. 2,43116); ―bir satıĢ elemanının satıĢları arttırmak için bir müĢteriye hediyeler vermesi ve çok miktarda alım yapanlara özgü indirimler uygulaması‖ (ort. 6,5578, s.s. 2,59034) gibi davranıĢları, diğer davranıĢlara göre daha az etik dıĢı buldukları görülmüĢtür.
Faktör Analizi
Faktör analizi sonrasında, 24 madde beĢ faktör altında toplanmıĢtır. Faktörler ve faktörlere iliĢkin ortalamalar, Tablo 3‘de görülmektedir. Buna göre, deneklerin en fazla F1‘deki davranıĢları etik dıĢı olarak değerlendirdikleri, daha sonra da sırasıyla F3, F2, F5 ve F4‘deki davranıĢları etik dıĢı olarak değerlendirdikleri görülmektedir.
Tablo 2. Faktör Analizleri
F1 F2 F3 F4 F5 S23 ,806 S22 ,798 S20 ,642 S17 ,631 S24 ,600 S16 ,571 S19 ,569 S15 ,509 S14 ,444 S8 ,388 S9 ,767 S6 ,658 S10 ,629 S2 ,581 S13 ,564 S3 ,498 S7 ,487 S12 ,685 S18 ,674 S21 ,597 S11 ,570 S5 ,692 S1 ,607 S4 ,527 Eigenvalues 5,925 2,234 1,287 1,259 1,173 Percent variance explained 24,688 9,309 5,361 5,247 4,888 Cumulative Variance 24,688 33,997 39,358 44,606 49,494
Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.
a Rotation converged in 9 iterations.
Deneklerin, bilgi hırsızlığı (F4) dıĢındaki diğer tüm davranıĢları önemli ölçüde etik dıĢı buldukları anlaĢılmaktadır (bkz. Tablo 3).
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
Tablo 3. Faktörlere ĠliĢkin Tanımlayıcı Ġstatistikler
FAKTÖRLER Ortalama S. Sapma C. Alpha
F1: Çıkar çatıĢması ve belgelerde tahrifat yapma. 1,9321 1,11428 0,8427
F2: MüĢterileri yanıltma/aldatma. 3,1222 1,77741 0,6561
F3: Ürün ve hizmet kalitesine iliĢkin sorunlar. 2,2800 1,33724 0,5255
F4: Bilgi hırsızlığı. 5,4907 1,78953 0,5499
F5: RüĢvet vb. davranıĢlar. 3,1588 1,69448 0,5061
Deneklerin Cinsiyetlerine Göre ĠĢ Etiğine Yönelik Tutumları
Bağımsız t-testi sonuçları incelendiğinde, 4. faktör dıĢındaki faktörler açısından, kız ve erkek öğrencilerin tutumları arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılıkların olduğu görülmektedir. Tüm bu faktörler açısından, kız öğrencilerin aynı davranıĢları erkek öğrencilere göre daha fazla etik dıĢı buldukları görülmektedir. Sırasıyla, her bir faktör için kız ve erkek öğrencilerin ortalamaları ve standart sapmaları Ģöyledir: F1, kız ort. 1,6559, ss. 0,76069; erkek ort. 2,1575, s.s 1,29312; F2, kız ort. 2,7979, s.s. 1,63009; erkek ort. 3,3869, s.s. 1,84946; F3, kız ort. 2,0516, s.s. 1,13197; erkek ort. 2,4663 ve s.s. 1,45902; F5, kız ort. 2,9418 ve s.s. 1,57446; erkek ort. 3,3359 ve s.s. 1,76882. Söz konusu farklılıklar istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuĢtur (P değerleri sırasıyla, 0,000; 0,000; 0,000 ve 0,002‘dır).
Deneklerin YaĢlarına Göre ĠĢ Etiğine Yönelik Tutumları
Anova sonuçları incelendiğinde, 21 ve daha üzere yaĢtaki deneklerin diğer deneklere göre F1‘deki davranıĢları etiğe daha az aykırı olarak değerlendirdikleri görülmektedir. 18–20 yaĢındaki deneklerin ortalaması, 1,7365; 21–22 yaĢındaki deneklerin ortalaması, 2,0096; 23 ve üzeri yaĢtaki deneklerin ortalaması, 2,0653‘dır. Söz konusu farklılık istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuĢtur (F= 5,584, P = 0,004). 21 ve daha üzeri yaĢtaki deneklerin F2‘deki davranıĢları da, diğer deneklere göre, etiğe daha az aykırı değerlendirdikleri görülmüĢtür. 18–20 yaĢındaki deneklerin ortalaması, 2,9156; 21–22 yaĢındaki deneklerin ortalaması, 3,1528; 23 ve üzeri yaĢtaki deneklerin ortalaması, 3,3553‘tür. Söz konusu farklılıklar istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuĢtur (F= 3,073, P = 0,047). Deneklerin Öğrenim Gördükleri Fakültelere Göre ĠĢ Etiğine Yönelik Tutumları
Anova sonuçlarında, Mühendislik Fakültesi öğrencilerinin (ort. 2,4415) diğer fakültelerin öğrencilerine (ort. 1,6657 ile 1,9923 arasında değiĢiyor) göre, F1‘deki davranıĢları etiğe daha az aykırı olarak değerlendirdikleri görülmektedir. Söz konusu farklılık, istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuĢtur (F= 10,006, P = 0,000).
Deneklerin Kaçıncı Sınıfta Olduklarına Göre ĠĢ Etiğine Yönelik Tutumları Anova sonuçlarında, üniversitenin 3. ve 4. sınıfındaki öğrenciler (ort. 1,9979) ile Yüksek Lisans öğrencilerinin (ort. 2,2707), diğer öğrencilere (ort. 1,7887) göre, F1‘deki davranıĢları etiğe daha az aykırı olarak değerlendirdikleri görülmektedir. Bu farklılık, istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuĢtur (F= 4,890, P = 0,008).
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
Deneklerin Gelir Düzeylerine Göre ĠĢ Etiğine Yönelik Tutumları
Anova sonuçları incelendiğinde, yüksek gelire sahip öğrencilerin, diğer öğrencilere göre, F1‘deki davranıĢları etiğe daha az aykırı olarak değerlendirdikleri görülmektedir. 500–1500 YTL arası geliri olan öğrencilerin ortalaması, 1,7690-1,9348; 1500-2500 YTL geliri olan öğrencilerin ortalamaları 2,0734 -2,2063; 2500 YTL‘den daha çok geliri olan öğrencilerin ortalaması ise, 2,6880- 2,9846‘dir. Post hoc testte gelir durumuna göre öğrencilerin üç grup altında toplandığı ve aralarındaki farklılığın istatistiksel açıdan anlamlı olduğu görülmüĢtür (F= 7,276, P = 0,000).
Deneklerin ĠĢ Deneyimlerine Göre ĠĢ Etiğine Yönelik Tutumları
Anova sonuçları incelendiğinde, iĢ deneyimi fazla olan öğrencilerin, iĢ deneyimi az olan öğrencilere göre, F2‘deki davranıĢları etiğe daha az aykırı olarak değerlendirdikleri görülmektedir. Hiç iĢ deneyimi olmayanların ortalaması, 2,8177; iĢ deneyimi olanların ortalaması ise, 3,4639‘dur. Söz konusu farklılık istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuĢtur (F= 8,499, P = 0,000).
SONUÇ VE ÖNERĠLER
Bir üniversitenin farklı fakültelerinde öğrenim gören öğrencilerin iĢ dünyasındaki iĢ etiğine aykırı/Ģüpheli davranıĢlara iliĢkin tutumlarını incelemeyi amaçlayan bu çalıĢmada elde edilen temel bulgular ve bu bulgulara iliĢkin yorumlar aĢağıdaki Ģekilde özetlenebilir:
AraĢtırmada öğrencilerin, ―bilgi hırsızlığı‖ (F4) dıĢındaki diğer tüm davranıĢları önemli ölçüde etik dıĢı buldukları anlaĢılmaktadır. Deneklerin bilgi hırsızlığı ile ilgili tutumlarının diğer alanlardaki tutumlarına göre daha ―esnek‖ olması, onların akademik yaĢamlarında sıkça baĢvurdukları ―kopya çekme‖ ve telif haklarına konu (kitap, CD gibi) eserleri çoğaltma gibi alıĢkanlıklarıyla iliĢkili olabilir.
Kız öğrencilerin senaryolardaki davranıĢları (F4 hariç), erkek öğrencilere göre daha fazla etik dıĢı olarak değerlendirdikleri görülmüĢtür. Bu sonuç, diğer araĢtırmalarda elde edilen sonuçlarla uyum içindedir. Söz konusu farklılık, erkeklerin moral geliĢimlerinin yavaĢlığına bağlanabileceği gibi, kadınların daha idealist olmalarına, kadınların erkeklere oranla baĢkalarını daha fazla düĢünmelerine ya da erkeklerin daha saldırgan ve rekabetçi yetiĢtirilmelerine bağlanabilir.
AraĢtırmada, daha ileri yaĢlardaki ve sınıflardaki öğrencilerin, gençlere göre, ―çıkar çatıĢmasına ve belgelerde tahrifat yapmaya‖ daha toleranslı yaklaĢtıkları anlaĢılmaktadır. Bu durum, genç öğrencilerin yaĢam konusundaki deneyimsizlikleriyle ve idealist dünya görüĢleriyle açıklanabilir. Yüksek gelir düzeyine sahip öğrencilerin aynı konuda diğerlerine göre daha toleranslı olmaları da, geldikleri sosyal çevre ve bu çevredeki yaĢam pratiği ile iliĢkili olabilir. Mühendislik Fakültesi öğrencilerinin, diğer öğrencilere göre, etik konusunda daha toleranslı olmaları, ĢaĢırtıcı bulunmuĢtur. Ġdari bilimler öğrencilerinin daha az duyarlı olmaları, daha beklenen bir sonuç olarak düĢünülebilir. Dolayısıyla,
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
buradan, etik ve sosyal sorumluluk ile ilgili derslere sadece ĠĠBF öğrencilerinin değil, tüm öğrencilerin gereksinim duydukları anlaĢılmaktadır.
ĠĢ deneyimi fazla olan öğrencilerin, ―müĢterileri aldatmaya/yanıltmaya‖ yönelik davranıĢları, diğer öğrencilere göre daha kabul edilir bulmaları, onların iĢ deneyimleriyle iliĢkilidir. Diğer bir deyiĢle, iĢ yaĢamındaki yaygın eğilim bu tutumda etkili olmuĢ görünmektedir. Sonuç olarak, gerek ileri yaĢ ve sınıflardaki ve gerekse de iĢ deneyimi fazla olan gençlerin etik tutumlarını, sadece üniversitede verilen eğitimle açıklamanın olanaklı görünmediği anlaĢılmaktadır. Diğer bir deyiĢle, gençlerin ileri yaĢlarda sosyal ve ekonomik yaĢamın gereklerinden ve/veya normlarından daha fazla etkilendikleri anlaĢılmaktadır. Dolayısıyla da, üniversitelerin yanı sıra, iĢletmelerin de etik ve sosyal sorumluluk konusu üzerinde durmalarında yarar bulunmaktadır.
KAYNAKLAR
Adler, Paul S. (2002), ―Corporate Scandals: It's Time For Reflection In Business Schools‖, Academy of Management Executive, 16, 148-150.
Barnett, Tim and Brown, Gene (1994), ―The Ethical Judgments of College Students Regarding Business Issues‖, Journal of Education for
Business, 69, 333-339.
Cheung, Chau-Kiu (1999), ―Ethical Judgment And Ethical Reasoning on Business Issues: A Cross-Lag Model For University Students In Hong Kong‖, College Student Journal, 33, 515-531.
Cole, Barbara C., and Smith, Dennie L. (1995), ―Effects of Ethics Instruction on The Ethical Perceptions of College Business Students―, Journal of
Education for Business, 70, 351-357.
Curren, Mary T., Harich, Katrin R. (1996), ―Business Ethics: A Comparison of Business And Humanities Students And Faculty‖, Journal of
Education for Business, 72, 9-12.
ÇoĢkun, Recai ve Karamustafa, Osman (1999), ―ĠĢletme Öğrencilerinin Etik Algıları Üzerine Ampirik Bir ÇalıĢma‖ Bilgi, 1, 61-72.
Davis, James R. ve Ralph E. Welton (1991), ―Professional Ethics: Business Students‘ Perceptions‖, Journal of Business Ethics, 10, 451-463. Fraedrich, J.P., and Guerts, M.D. (1990), ―Ethical Awareness For The
Classroom: A Framework‖, Journal of Education for Business, 66, pp.88-94.
Gioia, Dennis A. (2002), ―Business Education's Role In The Crisis Of Corporate Confidence‖, Academy of Management Executive, 16, 142-145. Kaynama, Shohreh A.; Algin King ve Louise W. Smith (1996), ―The Impact of a
Shift in Organizational Role on Ethical Perceptions: A Comparative Study‖, Journal of Business Ethics, 15, 581-590.
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
Kidwell, Linda Achey; Karen Wozniak; Jeanne Phoenix Laurel (2003), ―Student Reports and Faculty Perceptions of Academic Dishonesty‖, Teaching
Business Ethics, 7, 205-214.
Ludlum, M.P., and Sergey, Moskaloinov (2005), “Russian Student Views On Business Ethics: Post-Enron‖, College Student Journal, 39, 156-164. Luthar, Harsh; Ron A. DiBattista; Theodore Gautschi (1997), ―Perception of
What the Ethical Climate is and What it Should Be: The Role of Gender, Academic Status, and Ethical Education‖, Journal of Business
Ethics, February, 16, 205-217.
Mangan, Katherine S. (2002), ―The Ethics of Business Schools‖, Chronicle of
Higher Education, 9/20/2002, 49.
Marnburg, Einar (2003), ―Educational Impacts on Academic Business Practitioner‘s Moral Reasoning and Behavior: Effects of Short Cources in Ethics or Philosophy‖, Business Ethics: A European Review, 12, 403-413.
Murphy, Paul R., and Boatright, John R. (1994), ―Assessing The Effectiveness Of Instruction In Business Ethics: A Longitudinal Analysis‖, Journal
of Education for Business, 69, 326-333.
Ruegger, Durwood ve Ernest W. King (1992), ―A Study of the Effect of Age and Gender upon Student Business Ethics‖, Journal of Business Ethics, 11, 179-186.
Silver, Lawrence S. ve Sean R. Valentine (2000), ―College Students‘ Perceptions of Moral Intensity in Sales Situations‖, Journal of Education for
Business, 75, 309-314.
Smyth, M. Lynnette, and Davis, James R. (2004), “Perceptions of Dishonesty Among Two-Year College Students: Academic Versus Business Situations‖, Journal of Business Ethics, 51, 63.