ULULARARASI ÖRGÜT YAZININDA MEġRUĠYET KAVRAMININ TANIM
BULGULAR VE SONUÇ
Ġçerik analizi ile ‗meĢruiyet‘ kavramına iliĢkin kelimeleri belirlemeye yönelik çalıĢmadan elde edilen bulgular Ģu Ģekilde özetlenebilir. CATA yazılımı kullanılarak taranan makalelerin özet kısımları ile yapılan analizden 220 adet kök kelimeye ulaĢılmıĢtır. CATA yazılımının sıraya göre düzenleme fonksiyonu yardımıyla ve kök kelimelerin metin içerisinde geçme sıklığı dikkate alınarak, bu kelimeleri içeren dokuz temel gruba ulaĢılmıĢ olup bu gruplar yazarların öznel bakıĢ açılarına göre belirlenmiĢtir.
Bu gruplama sonucunda; (1) kurumsal kurama iliĢkin kelimeler, (2) popülasyon ekolojisi kuramına iliĢkin kelimeler, (3) kaynak bağımlılık kuramına iliĢkin kelimeler, (4) strateji ile iliĢkili kelimeler, (5) örgüt ile iliĢkili kelimeler, (6) çevreye iliĢkin kelimeler, (7) biliĢe iliĢkin kelimeler, (8) aktöre iliĢkin kelimeler ve (9) akademik alana iliĢkin kelimelerden oluĢan kategorilere ulaĢılmıĢtır. Bu elde edilen dokuz kategorinin hepsi doğrudan ‗meĢruiyet‘ kavramı ile iliĢkilendirilebilecek nitelikte değildir. Öncelikle, akademik makale taraması yapıldığından makale yazımına iliĢkin diğer bir değiĢle akademik olduğunu belirten kelimelerin yoğunluğu ‗akademik alana iliĢkin kelimeler‘ kategorisinin oluĢturulmasına yöneltmiĢtir (% 21,58). Ancak bu çalıĢma öncül olarak örgüte dair meĢruiyet kavramının farklı anlamalarının anlaĢılması amacıyla
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
yapıldığından önemli bir kategori olarak ortaya çıkmasına rağmen dokuzuncu kategoriye iliĢkin kelimelerin belirleyici nitelik taĢımadığı düĢünülmektedir. Benzer Ģekilde, ‗örgüt ile iliĢkili kelimeler‘ kategorisi de çalıĢmanın örgüt yazını içerisinde ele alınmasından dolayı çarpıcı bir kategori (% 12,8) olarak ortaya çıkmıĢtır fakat çalıĢmanın amacına yönelik doğrudan bir nitelik taĢımamaktadır. 1960‘lı yıllardan itibaren örgüt-çevre etkileĢimi örgüt yazınında dikkate alınmaya baĢlanmıĢ ve Scott‘ın (1992: 112) da belirtmiĢ olduğu gibi kapalı sistem yaklaĢımı yerine örgüt açık sistem yaklaĢımı içerisinden değerlendirilmeye baĢlanmıĢtır. Bu nedenle, çalıĢmada ‗çevreye iliĢkin kelimler‘ kategorisinin (% 12,8) ortaya çıkmıĢ olması ĢaĢırtıcı değildir. Aynı zamanda meĢruiyet kavramını ele alan kuramların tamamında çevre vurgusu vardır. Ayrıca, örgüt içindeki bireyi niteleyen (lider, üye, yatırımcı, vekil, asil, giriĢimci, yönetici vb.) kelimelerin yer aldığı ‗aktöre iliĢkin kelimeler‘ kategorisi (% 12,84) ortaya çıkmıĢtır. Bu kategori örgüte iliĢkin kelimeler kategorisinde olduğu gibi, örgüt-birey etkileĢimini ortaya koymakta olup, örgütün bireyden bağımsız düĢünülemeyeceğine vurgu yapmaktadır. Dolayısıyla, diğer üç kategori gibi örgütü resmeden genel bir kategori olarak karĢımıza çıkmaktadır (ġekil 1). ġekil 1.
ġekil 1‘den de görüldüğü gibi örgütü resmeden kategoriler; örgüte iliĢkin kelimeler, çevreye iliĢkin kelimeler, alana iliĢkin kelimeler ve aktöre iliĢkin kelimler kategorileridir diğer taraftan meĢruiyet kavramını resmeden kategoriler; kaynak bağımlılığı kuramına iliĢkin kelimeler, kurumsal kurama iliĢkin kelimeler, popülasyon ekolojisi kuramına iliĢkin kelimeler, stratejiye iliĢkin kelimeler ve biliĢe iliĢkin kelimeler kategorileridir.
Örgütü resmeden kategoriler hariç tutulduğunda, en çok meĢruiyet kavramının kaynak bağımlılığı kuramı kategorisi ile anıldığı (% 9,61) görülmektedir. Bunu sırasıyla, kurumsal kurama iliĢkin kelimeler kategorisi (% 6,38), strateji ile iliĢkin kelimeler kategorisi (% 5,76), popülasyon ekolojisi kuramına iliĢkin kelimeler kategorisi (% 3,32) izlemektedir.
Kaynak Bağımlılığı K. Kurumsal Kuram Popülasyon Ekolojisi K. Strateji BiliĢ Örgüt Aktör Çevre Akademik Alan
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
MeĢruiyet kavramını resmeden kategorilerden % 9,61 oranıyla en çok kaynak bağımlılığı kuramının meĢruiyet kavramına vurgu yaptığı görülmektedir. Daha önceden de belirtildiği gibi, kaynak bağımlılığı kuramı içerisinde meĢruiyet, kurumsal kuramdan farklı olarak daha çok stratejik anlamda ele alınmaktadır. Nitekim, kaynak bağımlılığı kuramına iliĢkin kelimeler kategorisinden sonra meĢruiyet kavramının en fazla oranda (% 5,76) stratejiye iliĢkin kelimeler kategorisinde yoğunlukla vurgulandığı görülmektedir. Kaynak bağımlılığı kuramının meĢruiyet kavramını stratejik bakıĢ açısıyla ele aldığı varsayımından hareketle, örgüt yazınında stratejik içerikli bir meĢruiyet algısının hakim olduğu söylenebilir. Bu durum, kurumsal kuramın meĢruiyet kavramına yüklediği anlamdan oldukça faklıdır. MeĢruiyet kavramını örgüt yazınına tanıtan ilklerden Parsons (1956), meĢruiyeti büyük sosyal yapıların bir alt sistemi olarak sınırlı kaynaklara dayandırmak üzere örgütler için temel hedefin toplumsal değerlere uyum göstermek ve bu anlamda meĢruiyet kazanmak olduğunun altını çizmiĢtir. BaĢka bir deyiĢle, Parsons örgütler için meĢruiyet kavramının iĢlevsel yanını vurgulayarak bir nevi kurumsalcılardan farklılaĢıp kavramın aksi düĢünülemezlik yönünden ziyade örgütün toplumdaki iĢlevselliğinin devamı için bir gereklilik olarak yansıtmıĢtır. Buradan yola çıkılarak bu çalıĢmada, örgüt yazını içerisinden meĢruiyet kavramının halen iĢlevselci yanına vurgunun devam ettiğini söylemek mümkün görünmektedir. Bulgulara bakıldığında (Ek 1) kaynak bağımlılığına iliĢkin kelimeler kategorisinde meĢruiyet kavramının en çok ‗iliĢki‘ (% 16,08) ve ‗kaynak‘ (% 10,63) kelimeleri ile beraber geçtiği görülmektedir. Bu durum, örgütlerin kısıtlı kaynaklara ulaĢabilmek için meĢruiyeti bir araç olarak yani bir strateji olarak gördüğünü göstermektedir. Kaynak bağımlılığı kuramında güç daha çok çoğulcu anlamda ele alınmakta ve bir nevi meĢrulaĢtırılmaktadır. BaĢka bir deyiĢle, politik müzakerelerde meĢruiyet bir güç unsuru olarak görülür. Nitekim, bu kategoride ‗politik‘ (% 8,17) ve ‗güç‘ (% 7,63) kelimeleri meĢruiyet kavramıyla birlikte sıkça anıldığı saptanmıĢtır.
Kurumsal kuram içerisinde meĢruiyet kavramı kaynak bağımlılığındaki anlamından ziyade değer yüklenilmiĢ bir kavram olarak ele alınmaktadır. Bu varsayım ile uyumlu olara bu kategoride ‗değer‘ (% 9,02), ‗etik‘ (% 2,46), ‗gelenek‘ (% 2,46), ‗tarih‘ (% 3,28) gibi kelimelere rastlanılmıĢtır. Diğer taraftan kurumsal kuramın daha stratejik bakan boyutunda eĢbiçimlilik mekanizmaları bir meĢrulaĢtırıcı unsur olarak yansıtılmıĢtır. Örneğin Ek 1‘de de görüldüğü gibi bu kategoride ‗eĢbiçimlilik‘ (% 7,38), ‗baskı‘ (% 6,94), ‗zaruri‘ (% 3,28), ‗zorunluluk‘ (% 2,87) ve ‗düzenleme‘ (% 3,28) gibi eĢbiçimliliğe iliĢkin kelimeler yer almaktadır.
Popülasyon ekolojisi kuramında meĢruiyet biliĢsel anlamda alınıp, daha çok örgütsel formların benzerliğini vurgulayan bir nitelik taĢımaktadır. Kuram, meĢruiyet kavramını örgüt topluluğu içerisindeki yoğunluk yani ‗bilinir‘ olmak olarak değerlendirmektedir. Kurama göre, bir Ģeyden çok olması o kadar bilinir hale gelmesi ve böylece meĢru olması anlamını taĢımaktadır. Bu kurama iliĢkin kelimeler kategorisine baktığımızda, ‗biçim‘, ‗benzerlik‘, ‗çeĢitlilik‘ ve ‗seçim‘ gibi popülasyon ekolojisi kuramının hakim kavramları ile meĢruiyetin ele alındığı görülmektedir.
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
Burell ve Morgan (1979) örgüt kuramı sınıflamasında belirtilen çalıĢmada Ģu ana kadar ele alınan bu kuramları iĢlevselci paradigma içerisinde sınıflamıĢtır. Diğer taraftan Morgan (1980) ise, örgüt kuramının çoklu paradigmalı bir alan olduğunu ve farklı bakıĢ açılarının yadsınmaması gerektiğini vurgulamıĢtır. Nitekim bu çalıĢmada da, Morgan‘ın (1980) belirttiği bir diğer bakıĢ açısını kapsayan kelimelere rastlanmıĢ ve bir kategori olarak ortaya çıkmıĢtır. ÇalıĢmada elde edilen kelimelere bakıldığında neredeyse tamamının, Burell ve Morgan‘ın (1979) sınıflamasındaki sol alt kadranı temsil eden yorumsamacı paradigmaya özgün kelimelerden (karĢılıklı etkileĢim, yorumsamacı, biliĢ, algı, kavrayıĢ vb.) oluĢtuğu görülmüĢtür. Buna ek olarak, Weick‘ın (1969) anlam yaratma, anlam, biliĢ gibi örgüt yazınına tanıttığı kavramlara da rastlanmıĢtır.
Sonuç olarak, bu çalıĢma dilbilimsel bir yaklaĢıma odaklanılarak örgüt yazını içerisinde meĢruiyet kavramının hangi anlamlarda ele alındığını ortaya koymak amacıyla yapılmıĢtır. Alanda çalıĢma yapan araĢtırmacıların, meĢruiyet kavramını daha çok kaynak bağımlılığı kuramının içerdiği stratejik bakıĢ açısı ile yansıttığı görülmüĢtür. Diğer taraftan bu kavramın sadece iĢlevsel taraftan değil aynı zamanda yorumsamacı paradigma içerisinde de ele alındığı söylenebilir. Morgan‘ın (1980) pırlanta metaforunu kullanarak örgütü ele almanın çoklu paradigmalı yönünü vurgulaması anımsanacak olunursa, meĢruiyet kavramının da böyle farklı bakıĢ açıları ile ele alınmasının ĢaĢırtıcı olmadığı görülmektedir. KAYNAKÇA
Ashforth, B.E. ve Gibbs, B.W. 1990. The double-edge of organizational legitimation. Organizational Science, 1:177-194.
Brown, A.D. 1997. Narcissism, identity, and legitimacy. Academy of Management Review, 22:643-686.
Burrell, G., & Morgan, G. 1979. Sociological Paradigms and Organizational Analysis. Heinemann.
Dacin, M.T. 1997. Isomorphism in Context: The Power and Prescription of Institutional Norms. Academy of Managememt Journal, 40(1): 48-81. DiMaggio, P.J. ve Powell, W.W. 1983. The Iron Cage Revisited: Institutional
Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields. The New Institutionalism in Organizational Analysis, 1991, University of Chicago Pres, Chicago:63-82.
Dowling, J. ve Pfeffer, J. 1975. Organizational Legitimacy: social values and organizational behaviour. Pacific Sociological Review, 18(1): 122-126. Duriau, V.J. ve Reger, R.K. 2004. Choice of Text Analysis Software in
Organization Research: Insight from a Multi-dimensional Scaling (MDS) Analysis. JADT, 7:382-389.
Jepperson, R.L. 1991. Institıtions, Institutinal Effects, and Institutionalism. The New Institutionalism in Organizational Analysis, University of Chicago Pres, Chicago:143-163.
XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Sakarya
Üniversitesi
Meyer, J.W. ve Rowan, B. 1977. Institutionalized Organizations: Formal Structure as Myth and Ceremony. American Journal of Sociology, 83:440-463.
Meyer, J.W. ve Rowan, B. 1991. Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony. In W.W. Powell & P.J. DiMaggio (Der), The new intitutionalism in organizational analysis: 41-62. University of Chicago Press, Chicago.
Meyer, J.W. ve Scott, W.R. 1983. Organizational Environments- Rituals and Rationality. Sage, Beverly Hills-CA.
Morgan, G. 1980. Paradigms, metaphors, and puzzle solving in organizational theory. Administrative Science Quarterly, 25: 605-622.
Nag, R., Hambrick, D. ve Chen, M. 2005. What Is Strategic Management, Really? A Consensus View On The Esence Of The Field. Academy of Management Best Conference Paper.
Önder, Ç. ve Üsdiken. 2006. B. Örgüt Toplulukları ve Çevresel Ayıklama. Sargut, A.S. ve Özen, ġ (Der), Örgüt Kuramları, Basımda.
Parsons, T. 1956. Suggestions for a sociological approach to the theory of organizations-I-II. Administrative Science Quarterly. 1: 63-85, 223- 239.
Pfeffer, J., ve Salancik, G.R. 1978. The External Control of Organizations: A Resource Dependence Perspective. Harper ve Row Yayınları. New York.
Ruef, W.W. ve Scott, W.R. 1998. A Multidimensional Model of Organizational Legitimacy: Hospital Survival in Changing Institutional Environments. Administrative Science Quarterly, 43:877-904.
Scott, W.R., 1991, ‗Unpacking Institutional Arguments‘, The New Institutionalism in Organizational Analysis, University of Chicago Pres, Chicago:164-182.
Scott, W.R. 1992, Organizations. Prentice- Hall. New Jersey.
Suchman, M.C., 1995, ‗Managing Legitimacy: Strategic and Institutional Approaches‘, Academy of Management Review, 20:571-610.
Weick, K.E. 1969. The Social Phschology of Organizing. Addison-Wesley Zucker, Lynee, G., 1987, ‗Institutional Theories of Organizations‘, Annual