Kültürel Turizm Ölçütleri ve Cephecilik

Gün geçtikçe tekdüzeleşen fiziksel çevre nedeniyle kültürel mirasın tekilliği ve özgünlüğü dünya genelinde dikkat çekmektedir. Bu dikkat çekmeye paralel olarak tarihi

22 _{İstanbul, Şişli Kodoman Sokak üzerinde yer alır. Yapının cephecilik uygulaması sonrası özgün ahşap}

bölümlerinin rekonstrüksiyonunun yapıldığı, zemin katta mağaza vitrini açma amacıyla pencerelerin genişletildiği görülmektedir. Projelendirme tarihi 1992 olarak bilinmektedir.

binalara uluslararası düzeyde ilgi artmıştır. Kültür turizmi yeni bir faaliyet olarak kentlerde yer almış, mimari kültür mirası zengin olan şehirlerde, yıllık turist sayılarında artışlar olmuştur. Kültürel mirasın sahip olduğu değerlere olan ilgi sebebiyle bu gibi kentlerde içinde bulunduğu bölgenin ekonomisine olumlu katkılar sağlamaktadır. Kentler turizmin yarattığı ekonomik canlılıktan oldukça memnun kalmakta, turistlerin ilgisini çekebilmek için özgün kent dokularını korumanın, yeni kent dokuları oluşturmanın gayreti içine girmektedir. Kentsel koruma genişleyip yaygınlaştıkça da, kültürel turizmin önemi ve kentlere olan katkısı gün geçtikçe kendisini hissettirmektedir. Turizmin dünya üzerinde büyüyen ve gelir getiren bir sektör olarak daha dikkatli ele alınmasıyla beraber elde edilen ekonomik kazanımlar, koruma ve ekonomik yenilenmelerin en önemli faktörü olmuştur. Bu bağlamda ülkeler gün geçtikçe sahip oldukları kültürel mirasın korunmasına yönelik yasalar çıkartmaktadır. Bu yasaların birincil amacı, kültür mirasını gelecek kuşaklara aktarmak ve toplumun her kesiminin kültürel mirastan yararlanmasını sağlamaktır. Bununla beraber ekonomistler, kültürel mirasın, kültürel turizm aracılığı ile yöresel ekonomik canlanmanın alternatifi olduğunu ve bundan yararlanmak için politikalar üretilmesi gerektiğini belirtmişlerdir (Benhamou, 2003). Turizm sebebiyle birçok kentsel mirasın kayıp edilmesine karşılık, yine turizm sayesinde birçok kültürel miras yeniden hayat bulmuştur. Bu bilinç ile özellikle yerel yöneticiler, sahip oldukları kültürel değerlerin farkına vararak, bir toparlanma sürecine girmişler, yaptırdıkları onarımlarla tarihsel vurgulara yer verdikleri kentsel görünüşler oluşturmuşlardır. Turizm potansiyel olarak topluma ve tarihi eserlere ekonomik girdi sağlamış, kültürel dinamizm ve yaşayabilirlik imkanlarını geliştirmiştir. Turizm sadece kentsel açıdan yeni bir ekonomik canlanmayı getirmez, aynı zamanda kültürel miras üzerinde yeni kullanım alternatifleri ve daha esnek kullanım talepleri de sunar. Bu da kentlerde kullanılamaz durumdaki kültürel mirasın kullanım taleplerini artırır (Orbaşlı, 2000) (Şekil 3.12; 3.13). Bu tür yeniden kullanım imkanlarından en çok gelir elde edecek sektör ise turizmdir (Ashworth veTunbridge,1999).

Şekil 3.12. Londra Oxford Kavşağı, kuzey Şekil 3.13.Londra Oxford Kavşağı, güney bölümü (Korumaz 2010) bölümü (Korumaz 2010)

Turistlerin öncelikli algıladıkları noktalar binaların cepheleridir (Boissevain ve Selwyn, 2004). Kentsel katılımın temsilcisi ve binaları çevrelerinden ayıran en önemli yapı öğesi olan bina cepheleri, uluslararası düzeyde simge öğeler olarak görülmektedir. Yapılan araştırmalara göre kent karakterini algılayan en iyi insan grubu turistlerdir (Jiven ve Larkham, 2003). Bir kenti ziyaret eden turistler kenti algılamak için sürekli çevrelerine odaklanmakta, çevreyi algılamaya çalışmaktadır. Bu sebeple turistler için çekici kentsel dokular oluşturmak kentin resimsel etkisini kuvvetlendirmekle sağlanabilir. Bunun için kentlerde öncelikle mevcut kentsel dokunun uygun şartlarda korunması hedeflenmiş, kentlerde meydana gelen kentsel boşluklar tarihi görünümlü sokaklarla doldurulmuş ve tarihi bina cephelerini taklit eden uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Bu uygulamaların tamamı kentin ziyaretçiler için tarihi mekanlar olarak algılanmasına yöneliktir. Bu uygulamalara benzer cephecilik uygulamaları kentin sahip olduğu resimsel etkiyi kaybetmeden, tarihi cepheler arkasında yeni yapılaşmalara izin verir. Turistler cephe gerisini algılayamadıkları için, özgün kentsel çevreleri ziyaret ettikleri düşüncesine sahip olurlar.Turistlerin dış cephe ile kurdukları iletişimden dolayı, korunan kültürel mirasın dış görünüşü ve vurgulanması, kentsel mekanın algılanmasında en önemli etkendir (Benhamou, 2003).

Cephecilik ve taklit uygulamaların sık yapıldığı kentlerde turizm açısından ilgi çekici mekanlar oluşmaktadır. Bu turistlerin ilgisini çekmekte, kentlere gelen turist sayısını

artırmaktadır. Cephecilik sayesinden tarihi binaların iç mekanları da turistik aktiviteler için daha özgür olarak kullanılmaktadır. Bu gibi olumlu yönleri yanında, uygulamaların olumsuz sonuçları da kentleri etkilemektedir. Son gelişmeler göstermiştir ki, tarihi kentlerde kimlik sorunları ortaya çıkmakta, daha resimsel koruma uygulamaları cazip hale gelmekte ve mekanların sahip olduğu değerler ve ruhlar kayıp edilerek, bu gibi kent çevreleri sadece gezilecek tematik parklar şekline dönüşmektedir. Sahne dekoru gibi düşünülerek yeniden hayat bulan tarihi kentler, ziyaret edenler için faklı deneyimleri destekleseler de, o kentin sahip olduğu tarih, kültür ve toplumsal yaşamı yıkıma götürmektedir. Bu bağlamda tarihi kent bütüncül olarak müze olarak algılanmamalı, fiziksel mekan içinde yaşanılan sosyal çevre ile beraber değerlendirilmeli, özgün kent dokusunda yer almayan taklitlerden kaçınılmalıdır (Orbaşlı, 2000). Sadece cephelerin vurgulanmasıyla kademe kademe kente yayılan dekor uygulamalar, zaman içerisinde kentsel çevrenin gerçekliği ile bağdaşmamaktadır. Cepheci yaklaşımlar iki boyutlu, tiyatrosal ve animasyonel yaklaşımlar ortaya koyar, iç mekanlardaki yaşanmışlıklara, duygusal ve tarihsel bağların korunmasına yönelik çözüm üretemez. Tarihi cephenin kentin resimsel ifadesini olumlu yönde etkilemesine rağmen, cephe gerisinde farklı fonksiyonlar saklar. Turistler genellikle ziyaret ettikleri bölgelerde özgün değerlerle karşılaşmak isterler. Fakat cephecilik uygulamalarında mimari çevrenin özgün olup olmadığını kolay algılayamazlar (Ashworth veTunbrıdge, 1999).

Kent içerisinde uzun süre benzer cepheleri tecrübe etmek mekanın doğallığına aykırı bir durumdur (Jiven ve Larkham 2003). Tarihi dokunun içeriğinden farklı algılanması kent kullanıcısı ve turistlerin yanlış kavrama ve bilgilenmesine neden olacaktır. Tarihi bir dokudaki ziyaretçiler kendi tecrübeleri doğrultusunda algıladıkları görselliği yorumlarlar. Bundan dolayı özellikle turistik bölgelerde kullanıcıyı görsel olarak doğru bilgilendirmek algının yanılmaması için önemlidir (Rowney, 2004). Cephecilik, iç mekanda tarihsellikten uzak, dış mekanda ise tarihsel öğelere sahip binalar ile kenti ziyaret edenlere ve kentlilere görsel sunum yapan uygulamadır. Bu yönü ile de, aslında var olmayan bir yaşam biçimini gerçekmiş gibi folklorik amaçlı olarak kent kullanıcısına sunar. Turizm genellikle dışa yönelik bir aktivite olduğu için, bu amaçla yapılan koruma

uygulamaları dış mekandan başlamakta, dekoratif amaçlı yapılan uygulamalar çoğunlukla geçmiş mimari üslupların tekrarı şeklinde gerçekleşmektedir (Teller ve ark., 2005).

Çizelge 3.1. Turizmin kültürel miras ve yerel ekonomiye etkileri (Teller ve ark., 2005) Kentsel Mirasın çeşitliliğine

etkisi Kültürel ve Temsile Etkisi Kentsel Ekonomiye Etkisi OLUMLU

Kentsel yeniden canlanma Ortak tarihin farkına varılır Yeni iş imkanları gelişir Kültürel mirasın değer

kazanması

Yaşayan yerel değerlerin yeniden farkına varılmasını sağlar

Ticari aktiviteler için yeni alanlar yaratır

Gözden düşmüş mekanlara olan ilginin artması

Kültürel arzın farklılaşmasını, çeşitleşmesini ve gelişmesini sağlar

Turistler yerel alışveriş imkanlarını kullanır

Kamusal alanların daha dikkatli ele alınması.

Kültürel değişimin faydalarını görür

Kentsel mekan kullanımı değişir.

Kentte kısa dönemli aktiviteler değişir.

Yeni gelir kapısı oluşur Yeni reklam imkanları doğar

OLUMSUZ

Kentsel çevrenin yıkımına neden olur.

Ortaya çıkan standart, karikatürsel kentsel çevre, özgünlüğün kayıp olmasına neden olur.

Tek sektörleşme, çok harcama ve mülk değeri artışları

Turist kalabalığı, tarihi eserlerdeki aşınmalarına neden olur

Yerel halk ile turist arasındaki

gerginlikler Turizme aşırı bağlı ekonomi

Tek fonksiyonlu mekanların

oluşumu Toplumun bilincini yitirmesi Emlak fiyatlarında artış Trafik sorunları Kentsel alan kullanımı değişir Genel mal alımlarında artış Mimarinin uluslararası alanda

tekdüzeleşmesi Yerel yabancılaşma, lokal halkın kenti kayıp ettik hissi Keartması nt için harcana masrafların Kentsel mekanı güzelleştirmek

veya dondurmak

Alternatif kültürleri yok etmesi

Lokal geleneklerin kayıp olması ya da

tiyatrolaştırılması

Klişeleşmiş karşı fikirlerin gelişmesi