Örneklerin seçilme nedenleri

Cephecilik uygulamaları ile ilgili ülkemizde çok sayıda örnek bulunmaktadır. Bu çok sayıdaki örnekler arasından 12 yapı seçilmiş, koruma bağlamında cephecilik uygulamalarının değerlendirmeleri yapılmıştır. Seçilen örnekler tez çalışmasının 3. bölümünde yapılan gruplamalara paraleldir. Değerlendirmede her grubun niteliklerini temsil edecek örneklere yer verilmiş ve toplam 12 adet örnek değerlendirmeye katılmıştır. Bu yapıların grupları ve değerlendirmede yer alma nedenleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

A. Tarihi binanın özgün cephesinin tamamen korunup, gabarisi değiştirilmeyen uygulamalar.

Bu başlık altında iki yapı değerlendirilmiştir. Bunlardan ilki Antalya Valiliği Hizmet Binası’dır. Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu iken, iç mekanı boşaltılarak kamu binası olarak yeniden işlevlendirilmiştir. Uygulama sırasında tarihi yapının cephesinde değişiklik yapılmamış, gabarisi de korunmuştur (Şekil 4.6; 4;7). Bodrum katı ilavesi yapılmıştır. İkinci örnek olarak Konya Selim Somuncu Evi’dir. 2007 tarihinde yapılan uygulamada tarihi yapının gabarisine ve cephe düzenlemesine sadık kalınmıştır. Bu iki yapı arasındaki fark ise; Selim Somuncu Evi’nin dış cephesinin tamamen yıkılarak yeniden yapılmasındadır (Şekil 4.8; 4.9). Değerlendirmede dış cephenin güncel malzemeler ile rekonstrüksiyonunun değerlendirme sonuçlarını nasıl etkilediği aşağıda görülecektir.

Şekil 4.6. Antalya Valiliği Hizmet Binası ön cephe Şekil 4.7. Antalya Valiliği Hizmet Binası arka cephe (Korumaz, 2011) (Korumaz, 2011)

Şekil 4.8.Selim Somuncu Evi, Konya Şekil 4.9.Selim Somuncu Evi, Konya güney cephe (Korumaz, 2011) doğu cephe (Korumaz, 2011)

B. Tarihi binanın gabarisinin değiştirildiği uygulamalar.

1. Dış kabuğu aynen korunup, tarihi binanın içinden yükselen uygulamalar.

Bu grup için iki örnek seçilmiştir. Bunlardan birincisi İstanbul’un Bakırköy ilçesinde yer alan Ender Mağazası Binasıdır. 1994 tarihinde yapılan uygulama ahşap strüktürlü tarihi binanın iç mekanını mağaza olarak yeniden işlevlendirmiştir. Bu uygulama sırasında kentin bu bölümüne verilen imar hakkına uygun olarak, var olan yapının cephe gerisine, yeni yüksek bir kütle eklenmiştir Uygulama sırasında ahşap strüktürlü tarihi cephenin betonarme rekonstrüksiyonu yapılmış, gereksinim duyulan teşhir mekanı için ana

cephede geniş açıklıklar bırakılmıştır. Bu başlık altında değerlendirilen ikinci örnek İstanbul TÜSİAD Yönetim Binasıdır. 1990 tarihinde yapılan uygulama, tarihi bir Beyoğlu apartmanının yönetim ofisi olarak yeniden işlevlendirilmesidir. Bu uygulama sırasında tarihi cephe korunmuş, yapıya modern malzemeli, ana cepheden geri çekilen bir çatı katı eklenmiştir. Bu iki yapı aynı grupta yer alsa da TÜSİAD Yönetim binasında dış cephede herhangi bir rekonstrüksiyon yapılmamış, cephe düzeni değiştirilmemiş, üst katına hafif strüktürlü bir çatı katı ilave edilmiştir (Şekil 4.10). Ender Mağazası Bakırköy Şubesi binasında, ahşap strüktürlü yapının cephesi yeniden yapılarak, üzerne ilave katlar çıkılmış, dış cephe düzeni de vitrin açmak için değiştirilmiştir (Şekil 4.11).

Şekil 4.10.TÜSİAD Yönetim Binası, İstanbul Şekil 4.11. Ender Mağazası Bakırköy Şubesi, İstanbul (Korumaz, 2004). (Korumaz, 2004)

2. Sokak siluetindeki kentsel boşlukları dolduran uygulamalar.

Ülkemizde çok yaygın olan bir uygulama türüdür. Bu başlık altında farklı nitelikte dört örnek değerlendirme kapsamına alınmıştır. Bunlardan ilki Bursa Sorgunlar İş Merkezi’dir. İki katlı tarihi bir Bursa evinin sadece ön cephesinin korunduğu ve bunun üzerine imar koşullarının izin verdiği yükseklikte yeni bir binanın yapıldığı örnektir. Uygulamada yeni bölümlerin ölçü ve oran olarak, tarihi binadan büyük olması, yeni tasarımda tarihi bölümlerin taklit edilmesi, tarihi cephenin rekonstrüksiyonunun yapılması ve cephe düzeninin değiştirilmesi koruma bağlamında eleştirilmiştir (Şekil 4.12).

Bu başlık altında değerlendirilin ikinci örnek, İzmir Mithat Paşa Caddesi’nde bitişik nizamda yer alan tarihi İzmir Evi’nin ticari amaçlı olarak yeniden kullanım projesidir. Bitişik nizamdaki örneklerde çok rastlanan sadece ön cephenin korunduğu ve yeni bölümlerin şeffaf malzeme ile yapıldığı bir uygulama türüne örnek olduğu için seçilmiştir (Şekil 4.13).

Şekil 4.12. Sorgunlar İş Merkezi, Bursa Şekil 4.13. Mithat Paşa İş Merkezi, İzmir (Korumaz, 2004) (Korumaz, 2004)

Bu başlık altında değerlendirilen üçüncü yapı İstanbul Laleli’de yer alan Süleyman İshakoğlu İş Merkezi’dir. Uygulama 1985 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Zemin+iki katlı olan binanın tarihi bölümlerinin taklit edilip, ona yeni bölümlerin eklenmesiyle yeniden inşa edilmiştir. Tasarım yaklaşımı olarak olumsuz değerlendirilen yapının, cephe düzeni de zemin katta dükkan vitrinleri oluşturmak için değiştirilmiştir (Şekil 4.14).

Dördüncü örnek İstanbul Nişantaşı Rumeli Caddesi üzerinde yer alan Halk Bank Şişli Şube binasıdır. 1983 tarihinde yapılan uygulamada zemin+dört katlı tarihi konut banka binası olarak yeniden işlevlendirilmiş ve üzerine 3 kat eklenmişdir. Yeni eklenen bölümlerin yoruma dayalı tasarım anlayışına sahip olması, boyutunun tarihi bölümden küçük olması sebebiyle değerlendirmeye dahil edilmiştir (Şekil 4.15).

3. Tarihi bölümleri yüksek katlı yapılarla bütünleşmiş uygulamalar.

Garanti Bankası Beşiktaş Şubesi, Dolmabahçe Caddesi üzerinde yer almaktadır. 1998 tarihinde gerçekleştirilen uygulama ile zemin+iki katlı tarihi konut sadece cephesi korunarak yüksek katlı bir iş merkezine dönüştürülmüştür. Uygulamada tarihi cephenin rekonstrüksiyonu yapılmış ve cephe karakteri değiştirilmiştir. Uygulamanın kendi içerisinde duyarlılıklar içermesi, yeni bölümün tarihi bölümlerle görsel ilişki kurmaya çalışan cephe düzeni bu yapının değerlendirme kapsamına alınmasına neden olmuştur (Şekil 4.16; 4.17).

Şekil 4.14. Süleyman İshakoğlu İş Merkezi, Şekil 4.15. Halkbank Şili Şubesi, İstanbul Laleli, İstanbul (Korumaz, 2004) (Korumaz, 2004)

Şekil 4.16. Garanti Bankası Beşiktaş Şubesi, Şekil 4.17. Garanti Bankası Beşiktaş Şubesi

C. Tarihi binanın bir bölümünün korunduğu uygulamalar. 1. Tarihi bina kalıntılarının güncel uygulamada kullanılması

İzmit’in Gölcük ilçesinde yer alan Tarihi Kazıklı Kervansarayının ayakta kalan dış duvarlarının korunarak, modern malzemeler kullanılarak kültür merkezi şeklinde yeniden işlevlendirildiği bir uygulamadır. 2009 tarihinde bitirilmiştir. Uygulama kullanılamaz durumdaki tarihi yapıyı kentlinin kullanımına sunmuş, içinde bulunduğu sosyal çevreye olumlu katkıları ve tasarım yaklaşımları nedeniyle değerlendirme kapsamına alınmıştır (Şekil 4.18).

Şekil 4.18. Kazıklı Kervansaray, Gölcük, İzmit Şekil 4.19.İstanbul Altın Borsası, Sirkeci, İstanbul (Korumaz, 2009) (Korumaz, 2003)

2. Tarihi cephenin bir bölümünün yeni binada kullanılması.

Bu gruba örnek olarak tarihi Aslan Han Binası seçilmiştir. Binanın cephesinin bir bölümünün dekoratif bir eleman olarak yeni yapılan İstanbul Altın Borsası binası ile bütünleştirilmiştir. Bu tür uygulamada cephenin sadece bu bölümü korumaya uygun bulunmuş, yeni yapılaşma imar koşullarının izin verdiği gabaride gerçekleştirilmiştir. (Şekil 4.19).

3. Tarihi binanın tamamen yeni bina tarafından sarıldığı uygulamalar.

Yurt dışında örnekleri bulunmasına rağmen, ülkemizde tarihi bir binanın yeni bir yapı tarafından tamamen sarıldığı örneğe rastlanmamıştır. Özellikle İstanbul’da güncel uygulamalar sırasında rastlanan arkeolojik kalıntıların bina içerisinde sergilenmesi ve korunması bu kapsam dışında tutulmuştur. Yine benzer şekilde arkeolojik sit alanlarında camlı modern malzemeli platformların üzerinden ziyaret edilen örnekler de amacın cephecilikten farklı olması sebebiyle, tez çalışmasında değerlendirilmemiştir.

Şekil 4.20. Fransız Geçiti, Karaköy, İstanbul Şekil 4.21. Fransız Geçiti, Karaköy, İstanbul (Korumaz, 2003) (KTVKK Arşivi Yeni Çizim)

D. Tarihi binanın özgün cephe karakterine zıt kütle ekleri

Karaköy Fransız Geçiti bu başlık altında değerlendirme kapsamına alınmıştır. Uygulama 1993 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu örnek birbirinden bağımsız iki binanın cepheleri korunarak çatı kotunda şeffaf bir kütle ile birbirine bağlandığı bir uygulamadır (Şekil 4.20; 4.21).