Kâriler ve Aldıkları Maaşlar

Vakıflarda görev yapan idari kadrodan sonra en kalabalık grubu kariler teşkil etmektedir. Kari vâkıfın şartı üzere cüz, yasin, mülk, nebe, ihlas, naat-ı şerif, muhammediye okumakla, salavat çekmekle ve dua etmekle görevli olan kimselerdir. Pek çok vakıfta bu görevlilerden en az birinin bulunduğu ve vâkıfın ruhunu şad etmek için bir takım şeyler okuduğu gözükmektedir.

Başta Allah rızası sonra Hz. Peygamber ve ashabının ruhu için sonra da bizzat vâkıfın ruhu için cüz, sure, naat-ı şerif, muhammediyye gibi şeyleri okumakla, dua etmekle ve salavat çekmekle görevli olan kişilerin vazifelerini yerine getirecekleri vakit ve alacakları ücret genelde vakfiyelerde vâkıf tarafından belirlenmektedir.259

259 Üsküdar Mahkemesi 84, vr. 88b-90a-1; “…her gün salât-ı fecrden sonra sûre-i Yâsin tilâvet ettiği için dahi yevmî iki akçe verile ve her gün salât-ı asrdan sonra sûre-i Âmme tilâvet etmek için yevmî bir akçe verile ve câmi‘-i

163

Aşağıdaki tabloda kıraat vazifesini yerine getiren görevliler, bu görevlilerin sayıları, aldıkları toplam ücret gibi bilgiler yer almaktadır.

Tablo 47: Vakıflarda Görev Yapan Kârîler ve Aldıkları Maaşlar Görev Adı Vakıf Sayısı Görevli Sayısı Toplam Miktar (Akçe) Ortalama Miktar ^Oran Cüzhan/lar 22 106 60.838 574 75% İhlashan 9 14 6.159 440 7,6% Yasin-i Şerifhan 8 9 4.862 540 6,0% Dua 2 2 2.340 1.170 2,9% Nebehan 4 4 1.620 405 2,0% Salavathan 2 2 1.440 720 1,8% Amenerrasulühan 3 3 1.274 425 1,6% Mülkhan 3 3 1.262 421 1,6% Naat-ı Şerif 2 2 900 450 1,1% Muhammediyehan 1 1 390 390 0,5% Toplam - 146 81.085 - 100%

Tabloda da görüldüğü üzere vakıflarda görev yapan kâriler arasında en kalabalık grubu oluşturanlar cüzhanlar yani cüz okumakla görevli olan kişilerdir. Muhasebe kayıtlarında bu görevliler “cüzhan” veya “eczahan” olarak ifade edilmektedir.

22 vakıfta görev yapan 106 cüzhanın 1 yılda aldıkları toplam maaş miktarı 60.838 akçe olup karilere ödenen toplam maaş miktarı içerisinde cüzhanların aldıkları pay %75’dir. Cüzhanların yıllık aldıkları maaş miktarı okudukları cüz sayısına, vakfın büyüklüğüne ve vakıfta görev yapan cüzhan sayısına göre 296 ile 720 akçe arasında değişiklik

mezbûrda evkāt-ı hamsede müezzin olan kimesneye cihet-i te’zîn yevmî üç akçe verilip ve her gün ba‘de salâti’l-ışâ’ sûre-i Tebâreke tilâvet ettiği için yevmî bir akçe verile… ve câmi‘-i merkūmda kayyım olan kimesne yevmî dört akçe cihet-i kayyımlık verile eğer okumak bilir ise her gün kable’l-magrîb Âmene’r-resûlü bimâ ünzile ileyhi âyet-i şerîfin ve üç sûre-i İhlâs ve Muavvizeteyn ve bir sûre-i Fâtiha ve sûre-i Bakara’dan müflihûn âyetine varınca tilâvet edip yevmî bir akçe verile okumak bilmezse âhar kimesne okuyup yevmî bir akçe verile… ve ba‘de salâti’l-fecr Cuma ve a‘yâddan gayrı günlerde her gün on beş cüz’-i şerîf tilâvet oluna ikisi li rızâi’llâhi te‘âlâ ve ikisi hazret-i Resûl-i ekrem sallallâhu aleyhi ve sellem rûh-ı şerîfleri ve dördü çâr-ı yâr-ı nebî hazretlerinin rûh-ı şerîfleri için ve biri Hazret-i Hasan ve biri Hazret-i Hüseyin -radiyallâhu anhümâ- rûh-ı şerîfleri için ve biri cemî‘ enbiyâ sallallâhu alâ nebiyyinâ ve aleyhim ervâhı için ve biri babam Sinan Bey rûhu için ve biri anam Fâtıma rûhu için ve biri hemşîrem Ayşe rûhu için ve biri benim rûhum için tilâvet oluna zikr olunan cüzleri tilâvet edenlerin her birine bir rub‘ mezbûrdan biri buçuk akçe verile zikr olunan eczâ-i şerîfeden birinin tilâvetini câmi‘in imâmına ve birini müezzinine ve birini kayyımına tilâvete kādir ise ve birini Ebhemzâde Mescidi imâmına ve birini müezzinine ve biri merhûm Surûrî Efendi Mescidi imâmına ve biri müezzinine şart eyledim…”

164

göstermektedir. Cüzhanların 1 yılda aldıkları ortalama maaş miktarı ise 574 akçedir. Cüzhanlık görevini çoğu zaman vakıfların mütevellileri, imamları, müezzinleri, hocaları ve diğer görevlileri yürütmektedir. Yukarıda bir kısmını örnek olarak verdiğimiz vakfiyede de bu hususa işaret edilmiş olup cüzhanlık görevi genelde vakfın çalışanlarına tevdi edilmiştir. Örnek verecek olursak 13 numaralı vakfın mütevellisi ve kâtibi olan Mehmed Efendi bu görevleri haricinde cüzhanlıktan 540 akçe, aynı vakfın müezzin ve cabisi olan İbrahim Efendi de bu görevleri haricinde, cüzhanlıktan 540 akçe maaş almıştır. 46 numaralı vakfın cabisi olan Mehmed Efendi bu görevinden başka cüzhanlıktan 720 akçe maaş almıştır. 51 numaralı vakfın kayyumu olan Molla Osman kayyumluk dışında müezzinlik ve cüzhanlıktan 1.080 akçe maaş almıştır. Bütün bu örneklerde de görüldüğü üzere cüzhanlar genelde vakfın mütevellileri, imamları veya müezzinleridir. Hiçbir bayanın cüzhanlık yapmamış olması dikkat çekici bir durumdur. Cüzhanlardan sonra en fazla sayıya mensup olan grup ihlashanlardır. Bu kişilerin görevi vâkıfın belirlediği vakitlerde ve sayıda İhlas suresini tilavet edip sevabını vâkıfın ruhuna hediye etmektir. 9 vakıfta görev yapan 14 ihlashanın 1 yılda aldıkları toplam maaş miktarı 6.159 akçe olmakla beraber karilere ödenen toplam maaş miktarı içerisindeki payı %7,6’dır. İhlashanların aldıkları yıllık maaş miktarı 271 ile 720 akçe arasında değişmektedir. Ortalama olarak ihlashanların aldıkları yıllık maaş 440 akçeye tekabül etmektedir. Cüzhanlığı genelde vakıfta çalışan görevlilerin yaptığı gibi ihlas suresi kıraati yapmakla yükümlü olan kişilerin de vakıfta görevli imam, müezzin, hoca vb. görevliler olduğu anlaşılmaktadır.

8 vakfın 1 yılda Yasin-i şerif okuyan 9 görevliye ödediği toplam maaş miktarı 4.862 akçe, 4 vakfın Nebe suresi okuyan 4 görevliye ödediği toplam maaş miktarı 1.620 akçe, 3 vakfın Amenerrasulü okuyan 3 görevliye ödediği toplam maaş miktarı 1.274 akçe ve 3 vakfın Mülk suresi okuyan 3 görevliye ödediği toplam maaş miktarı 1.262 akçedir. Yasin suresi okuyan görevlilerin aldıkları yıllık maaş 360 ile 720 akçe arasında, Nebe suresi okuyanların 180 ile 720 akçe arasında, Mülk suresi okuyanların 360 ile 542 akçe arasında, Amenerrasulü okuyanların ise 310 ile 720 akçe arasında değişiklik göstermektedir.

Vâkıfın ruhu için dua etmekle görevli olan 2 kişi bulunmaktadır. Bu görevlilerden biri olan Aişe Hatun görev yaptığı 22 numaralı vakıftan 1.080 akçe maaş almıştır. 46

165

numaralı vakfın görevlisi olup dua etme vazifesini yerine getiren Meknune Hatun ise 1.260 akçe maaş almıştır. Dua etmekle görevli olan 2 kişinin de bayan olması dikkat çekicidir. Bazı vakfiyelerde “eğer eşim evlenmezse şu görev için şu kadar maaş alsın” diye vakıfların ifadeleri²⁶⁰ yer almaktadır. Bu iki bayanın da görev yaptıkları vakıfların kurucularının eşleri, kızları veya akrabaları olmaları ihtimal dâhilindedir.

Bazı vâkıflar, Peygamber Efendimize salavat getirmek için görevliler tayin etmiş ve onlara maaş ödemeyi şart koşmuşlardır. Örneğin 9 numaralı vakfın muhasebe kaydında salavat-ı şerif getirmekle görevli olan Ümmü Gülsüm Hatun’a 720 akçe ödendiği, 46 numaralı vakfın kaydında da salavat-ı şerif getirmekle görevli olan Yusuf’a 720 akçe ödendiği bilgisi yer almaktadır.

Tabloda da görüldüğü üzere, 22 ve 27 numaralı vakıflarda naat-ı şerif okumakla görevli olan 2 kişi toplam 900 akçe, 50 numaralı vakıfta ise muhammediyye okumakla görevli olan 1 kişi 360 akçe maaş almıştır.

Vakıflarda görevli olup yaptıkları tilavet karşılığında ücret alan 146 görevli bulunmaktadır. Bu 146 görevliye 1 yılda ödenen toplam maaş miktarı 81.085 akçedir. Vakıfların önemli gider kalemlerinden biri olan kâriliğin çok yaygın olduğunu söylemek mümkündür. Nitekim ecza-ı şerif tilaveti ile vazifeli olan görevlilerin sayısı idari kadrodan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ayrıca sadece ecza-ı şerif tilaveti için vakıf kurulmasının yaygın olması da kâriliğin çok yaygın olduğunu göstermektedir.