Her Bir Vakıf Gayrimenkulden Alınan Yıllık Kira Miktarı

Aşağıda icâre-i vahide, icâreteyn ve mukâtaa ile kiraya verilen vakıf mülklerin her birinden alınan kira miktarları tablosu, her kira çeşidi için ayrı olarak verilmiştir. Tablolar oluşturulurken 1184/1770 yılı esas alınmış ancak 1184/1770 yılı muhasebe kayıtlarında olmayan vakıflar sonraki yılların kayıtlarında mevcutsa 1184/1770 yılına en yakın senedeki kayıt esas alınarak vakıfla ilgili gerekli bilgiler tablolara

111

kaydedilmiştir. Ayrıca 1184/1770 yılı kayıtlarında olup her hangi bir mülkü olmayan vakıflar sonraki yıllarda mülke sahip olsalar dahi tablolara dâhil edilmemiştir. Her kira çeşidi için ayrı tablo hazırlanmış olup bu tablolarda vakıfların hangi mülklerini kaç akçeye kiraya verdikleri bilgileri yer almaktadır.

2.2.1. İcâre-i Vahideli Vakıf Mülklerden Alınan Yıllık Kira Miktarları

Aşağıdaki tabloda icâre-i vahide ile mülklerini kiraya veren vakıfların, hangi mülklerden yıllık ne kadar kira geliri elde ettikleri bilgileri yer almaktadır.

Tablo 29: İcâre-i Vahideli Vakıf Mülklerden Alınan Yıllık Kira Miktarları

Kira Miktarı (Akçe) Dükkân Bahçe Mahzen Kayıkhane

1.800 1 3.000 1 3.600 1 4.800 1 5.760 1 6.600 1 11.880 1 17.280 1 Toplam Mülk Sayısı 5 1 1 1 Toplam Kira 29.040 4.800 17.280 3.600

Tabloda da görüldüğü üzere vakıfların gayrimenkullerinden aldıkları kira miktarları, mülkten mülke büyük değişiklik göstermektedir. İcâre-i vahideli vakıf mülkten alınan en düşük yıllık kira geliri 1.800 akçe188

iken en yüksek kira geliri 17.280 akçedir. Bu değişikliğin sebepleri arasında kiralanan mülkün çeşidi, büyüklüğü, konumu gibi unsurlar sayılabilir. İcâre-i vahideli mülklerden diğer kiralama usullerine göre daha yüksek kira bedeli alınmasının nedeni ise adından da anlaşıldığı üzere tek bir kira bedeli alınmasıdır.

188

İcâre-i vahide olarak kabul ettiğimiz bu kira gelirinin icâre-i vahide değil de icâretenden elde edilmiş olma ihtimali de mevcuttur. Şöyle ki bu dükkân küçük ve yeri iyi olmayan bir yerdeyse büyük ihtimal icâre-i vahide ile kiraya verilmiştir. Ancak dükkân büyük ve yeri de iyi bir yerdeyse icâreteyn olma ihtimali yüksektir. Fakat muhasebe kaydında böyle bir ayrım yapılmadığı için ve icâre-i vahide ile icâreten arasında bir sınır belirleme zorunluluğu olduğu için biz bu miktarı icâre-i vahidenin alt sınırı olarak kabul ettik.

112

2.2.2. İcâreteynli Vakıf Mülklerden Alınan Yıllık Müeccele Miktarları

İcareteynli vakıf mülklerden muaccele olarak elde edilen gelirleri daha önce her bir mülk için tek tek vermiştik. Şimdi de sahip olduğu mülklerini icâreteyn ile kiraya veren vakıflar ve her bir vakfın hangi mülkten, toplam kaç akçe müeccele kira bedeli elde ettiği bilgileri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Tablo 30: İcâreteynli Vakıf Mülklerden Alınan Yıllık Müeccele Miktarları

Kira Miktarı (Akçe) Hane Menzil Dükkân Mahzen

60 1 72 1 114 1 120 2 4 4 144 1 3 180 1 14 2 240 1 12 1 1 252 1 1 300 1 1 342 1 360 18 21 5 420 1 3 2 432 1 472 1 480 11 576 1 1 600 1 660 1 720 1 2 1 840 1 1.440 2 Toplam Mülk Sayısı 42 63 22 1 Toplam Kira 15.720 19.300 7.704 240

113

Tablodan da anlaşıldığı üzere icâre-i müecceleli yani icâreteynli vakıf mülklerden alınan yıllık kira miktarları icâre-i vahideye nazaran düşük miktarlardadır. Bunun sebebi icâreteyn akdinde biri peşin biri de vadeli olmak üzere çift kira alınmasıdır. İcâreteyn akdinde peşin alınan muaccel kira bedelinin yüksek miktarlarda, müeccel bedelin ise çok daha düşük miktarlarda olduğunu ifade etmiştik. Muhasebe kayıtlarında ayrıntılı olarak müeccele gelirleri belirtilen 128 mülk189

ve her birinden elde edilen gelirler tabloda da görüldüğü üzere şöyledir:

Haneden elde edilen müeccele bedeli 114 ile 720 akçe arasında değişmektedir; 1 haneden 114, 2 haneden 120’şer akçe, 1 haneden 144 akçe, 1 haneden 240 akçe, 1 haneden 252 akçe, 1 haneden 300 akçe, 1 haneden 342 akçe, 18 haneden 360’ar akçe, 1 haneden 420 akçe, 1 haneden 432 akçe, 11 haneden 480’er akçe, 1 haneden 576 akçe, 1 haneden de 720 akçe kira alınmıştır. Buna göre 42 haneden toplam 15.720 akçe müeccel kira geliri elde edilmiştir ki bir haneden elde edilen ortalama müeccel gelirin 374 akçe olduğu söylenebilir.

Menzilden elde edilen müeccele bedeli de 60 ile 840 akçe arasındadır: 1 menzilden 60 akçe, 4 menzilden 120’şer akçe, 14 menzilden 180’er akçe, 12 menzilden 240’ar akçe, 1 menzilden 252 akçe, 1 menzilden 300 akçe, 21 menzilden 360’ar akçe, 3 menzilden 420’şer akçe, 1 menzilden 472 akçe, 1 menzilden 576 akçe, 1 menzilden 660 akçe, 2 menzilden de 720 akçe, 1 menzilden 840 akçe. Toplam 63 menzilden elde edilen müeccel bedel 19.300 akçe, menzil başına düşen ortalama müeccel kira bedeli ise 306 akçedir.

Dükkandan elde edilen müeccele bedeli ise 72 ile 1.440 akçe arasında değişmektedir. Şöyle ki; 1 dükkandan 72 akçe, 4 dükkandan 120’şer akçe, 3 dükkandan 144’er akçe, 2 dükkandan 180’er akçe, 1 dükkandan 240 akçe, 5 dükkandan, 360’ar akçe, 2 dükkandan 420’şer akçe, 1 dükkandan 600 akçe, 1 dükkandan da 720 akçe, 2 dükkandan 1.440 akçe müeccel kira bedeli elde edilmiştir. 22 dükkandan elde edilen toplam kira geliri 7.704 akçe, dükkan başına düşen ortalama müeccel kira bedeli ise 350 akçedir.

189

Tablodaki icâreteynli mülk sayısının daha önce verilen rakama göre düşük olmasının sebebi, icâreteyn ile kiraya verilen ancak kira geliri toplu şekilde yazılan mülklerin tabloya dâhil edilmemesinden kaynaklanmaktadır. Yani yıllık kira miktarı şu kadar şeklinde muhasebe kayıtlarında yer almayan kira gelirleri tabloya eklenmemiştir. Mesela, 12 ve 50 numaralı vakıflara ait olan 54 bab odadan, 46 numaralı vakfa ait olan 39 menzilden, 51 numaralı vakfa ait olan 15 hane ve 17 menzilden yıllık kaç akçe kira geliri alındığı muhasebe kaydında belirtilmediği için bu mülkler tabloya dâhil edilmemiştir.

114

2.2.3. Mukâtaâlı Vakıf Mülklerden Alınan Yıllık Kira Miktarları

Mukâtaa usulü ile kiraya verilen vakıf mülkler ve bu usulle kiraya verilen mülklerden her bir vakfın yıllık elde ettiği kira gelirlerini göstermek için oluşturduğumuz tablo şöyledir:

Tablo 31: Mukâtaâlı Vakıf Mülkler ve Yıllık Kira Miktarları

Kira Miktarı (Akçe) Zemin Menzil Dükkân Duvar

10 1 15 1 1 50 2 100 1 120 1 240 1 280 1 330 1 360 4 720 1 2 1.800 1 Toplam Mülk Sayısı 7 6 4 1 Toplam Kira 3.365 1.795 1.440 10

Tabloda “zemin” başlığı altında yer alan mukâtaâ gelirlerinin de ya menzil ya da dükkân zemini olduğu tahmin edilebilir. Görüldüğü üzere en fazla gelir zeminden elde edilmiştir. Mukâtaa-i zeminde, adından da anlaşılacağı üzere zemin vakfa ait, zemin üzerinde bulunan her şey de mutasarrıfa aittir. Tabloda yer alan 6 menzil, 4 dükkân, 1 duvarın mülkiyeti mutasarrıfa, bu mülklerin üzerine inşa edildiği arsa ise vakfa aittir. Kiracılar vakfın arsasını kullandıkları için vakfa cüz’i miktarlarda kira ödemektedirler. Nitekim 9 numaralı vakfın bir mukâtaa-i zeminden aldığı yıllık 1.800 akçe dışında geri kalan 17 mukâtaalı vakıf mülk, 10 akçe ile 720 akçe arasında bir bedel ile kiraya verilmiştir.

115