ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi Taslak Standardı

5.2.5.1. Genel

ISO kuruluşların kendi İSG risklerini yönetmesi ve İSG performanslarını iyileştirebilmesi amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı (ISO 45001) geliştirmeye başlamıştır. ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi kuruluşun büyüklüğü, türü ve doğasından bağımsız olarak her tür kuruluşa uygulanabilecektir. ISO tarafından hazırlanan ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardı, ILO tarafından yayımlanmış olan konvansiyonlar ve standartlar ile uyumlu olacaktır.

5.2.5.2. ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi Yaklaşımı

ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardının, ISO tarafından 2015 yılında yayımlanmış olan ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standartlarındaki yüksek seviyeli yapıyı benimsemesi ve böylelikle ISO 45001 İSG Yönetim Sisteminin kuruluşların mevcut iş süreçlerine ve diğer yönetim sistemlerine entegrasyonunun kolayca sağlanması beklenmektedir. ISO tarafından yayımlanan taslak versiyonundan Standardın sürekli iyileştirme yaklaşımı olarak yine diğer yönetim sistemleri standardındaki gibi PUKÖ modelini benimsemesi beklenmektedir [31].

Şekil 5.8. ISO 45001 İSG yönetim sisteminin sürekli iyileştirme yaklaşımı.

5.2.5.3. ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi’nin Sorumluluk Yetki ve Hesap Verebilirlik

Yaklaşımı

ISO tarafından geliştirilmekte olan ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardı uyarınca, kuruluşun İSG yönetim sisteminin fiziksel ve idari sınırlarını belirlemesi için, öncelikle yapısını analiz ederek İSG yönetim sistemi ile ilgili belirlediği hedeflere ulaşma yeteneğini etkileyen (veya etkilemesi olası) iç ve dış hususları belirlemesi ve analiz etmesi istenmektedir.

ISO 45001 uyarınca kuruluşun İSG hedeflerine ulaşmasını etkileyen iç konuların başında kuruluşun yönetimi, organizasyonel yapısı, kuruluştaki görevler ve hesap verebilirlik gelmektedir. Standart uyarınca kuruluşun risk değerlendirme esnasında kendi organizasyonel yapısı, görevleri, sorumlulukları, yetkileri ve hesap verebilirlikten kaynaklanan riskleri ve fırsatları tanımlaması gerekmektedir. Tanımlanan risklere uygun kontrol önlemleri belirlenmeli ve mevcut kontrol önlemlerinin etkinliği risklerin tekrar analiz edilmesi suretiyle tekrar değerlendirilmelidir. Ayrıca gerçekleştirilen kontrol tedbirlerinin uygunluğu belirli aralıklarla gerçekleştirilen saha gözlemleri, mülakatlar, iç tetkikler veya üçüncü taraf tetkikler ile değerlendirilmelidir.

ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardında üst yönetimin liderliği üzerine artan bir baskı yapılmıştır. Üst yönetim İSG konusundaki liderliğini ve bağlılığını, çalışanlarının iş ile ilgili sağlık ve güvenliğini sağlanması ile ilgili sorumluluğu ve hesap verebilirliği

Kuruluşun Bağlamı İç ve Dış Konular İlgili tarafların İhtiyaç ve beklentileri Amaçlanan Çıktılar

İSG Yönetim Sisteminin Kapsamı

Planlama

İyileştirme _OperasyonDestek ve

Performans değerlendirme

Liderlik ve Çalışan Katılımı

tamamen üstlenerek göstermesi şart koşulmaktadır.

Standardın 5. bölümünde (Liderlik ve Çalışan Katılımı) üst yönetimin İSG yönetim sistemi ile ilgili liderliği ve bağlılığını ispat etmesi ile ilgili kriterler bulunmaktadır. ISO 45001 İSG Yönetim sistemi standardı uyarınca üst yönetimin liderliğini; çalışanlar iş ile ilgili sağlık ve güvenliğini korumak için tüm sorumluluğu ve hesap verebilirliği üzerine alarak; kuruluşun stratejik yönü ile tutarlı İSG politikasını oluşturarak ve politika ile ilgili İSG hedefleri belirlememesini sağlayarak; İSG yönetim sistemi süreçlerinin ve şartlarının kuruluşun kendi iş süreçlerine entegre edilmesini sağlayarak; İSG yönetim sisteminin kurulması, uygulanması, sürekliliğinin sağlanması ve iyileştirilmesi için gereken tüm kaynakları sağlayarak; çalışanların ve işçi temsilcilerinin aktif katılımını ve çalışanların katılımına engel olacak bariyerlerin ortadan kaldırılmasının sağlayarak; etkin bir İSG yönetim sisteminin ve İSG yönetim sistemi şartlarına uyumun önemini duyurarak; İSG yönetim sisteminin amaçlanan hedeflere ulaşmasının sağlayarak; İSG yönetim sisteminin etkinliğine katkı sağlayacak kişilerin yönlendirilerek ve destekleyerek; kuruluşta İSG yönetim sistemini destekleyen kültürün geliştirilmesi, öncülük edilmesi ve tanıtılmasını sağlayarak göstermesi beklenmektedir.

ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardında, kuruluşun İSG yönetim sistemini planlarken, kendi iç bağlamını (organizasyonel yapı, sorumluluk, roller, hesap verebilirlik, kurum kültürü, proseslerinin karmaşıklığı vs.) ve dış bağlamını (rakipler, yasal ve diğer şartlar, ulusal konular vs.), çalışanlarını ve diğer ilgili tarafların ihtiyaçlarını, beklentilerini ve kendi İSG kapsamını dikkate alarak risklerini ve fırsatlarını belirlemesi üzerinde durulmaktadır.

ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardındaki risk tanımı büyük oranda ISO 31000 Risk Yönetimi standardı ile uyumlaştırılarak; risk: Amaçlar üzerine belirsizliğin etkisi olarak ifade edilmiştir.

ISO 45001 uyarınca, bu tanımdaki etkinin olumlu (fırsat) veya olumsuz olabileceği ve bu nedenle risk değerlendirme yapılırken sadece olumsuz etkiler değil olumlu etkilerin yani fırsatların da değerlendirilmesi gerekliliği getirilmiştir. Olumlu etkiler yani fırsatlara; üst yönetimin İSG yönetim sistemine görünür desteği olması, kaza araştırma süreçlerinin iyileştirilmesi, çalışanların katılımı için süreçlerin iyileştirilmesi örnek olarak verilebilir. Ayrıca, ISO 45001 İSG Yönetim Sistemi standardında, risk yönetimi konusunda Risk Yönetimi Standardı’na (ISO 31000) atıf bulunmaktadır.

Standart uyarınca kuruluşun İSG ile ilgili tehlikeleri tanımlama sürecinde; altyapı, ekipman, malzemeler, maddeler ve işyerinin fiziksel koşulları, araştırma, geliştirme, test etme, üretim, montaj, yapım, hizmet alımı, bakımı veya bertarafı da dâhil olmak üzere ürün tasarımından oluşan tehlikeler, insan faktörleri, işin gerçekte nasıl yapıldığı, insan (çalışanlar, alt-yüklenici çalışanlar, ziyaretçiler, iş ortamının çevresinde kuruluşun faaliyetlerinden etkilenebilecek kişiler, kuruluşun doğrudan kontrolü altında olmayan lokasyondaki çalışanlar), iş alanları, prosesleri, tesisatlar, makine/ekipman, işletme prosedürleri ve iş organizasyonunun tasarımı, kuruluşun kontrolü altındaki iş ile ilgili faaliyetlerden kaynaklanan iş ortamı çevresinde oluşan durumlar, kuruluş tarafından kontrol edilmeyen durumlar, geçmiş kazalar, iş yükü, çalışma saatleri, liderlik ve kurum kültürü gibi sosyal faktörlerin dikkate alınması beklenmektedir.

Diğer İSG Yönetim Sistemlerinde olduğu gibi, ISO 45001’de İSG kapsamında gerçekleştirilecek risk değerlendirme metodoloji seçimi kuruluşa bırakılmıştır. Standart uyarınca kuruluş risk muamelesi yöntemi olarak; riske sebep olacak faaliyete başlamama veya sonlandırarak riskten kaçınma, bir fırsat yaratmak amacıyla risk alma veya riski artırma, riskin kaynağını ortadan kaldırma, ihtimalini değiştirme, sonuçları değiştirme, diğer taraflar (örneğin sözleşme yapılanlar) ile riski paylaşma ve bilgiye dayalı karar vererek riski alma seçeneklerini değerlendirebilir.

5.3. İSG YÖNETİM SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

5.3.1. Organizasyonel Yapı Sorumluluk Yetki Ve Hesap Verebilirlik Açısından