ANSI/AIHA Z10 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi

5.2.4.1. Genel

ANSI/AIHA Z10 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı, Amerikan Standartlar Enstitüsü (ANSI) ve Amerikan Endüstriyel Hijyen Birliği (AIHA) tarafından geliştirilmiş ulusal bir standarttır. ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi standardının birincil amacı iş ile ilgili kazalar, hastalıklar ve ölümlerin oluşma riskini azaltmak için bir yönetim aracı sağlamaktır. Bu standart altyükleniciler dâhil her tür ve büyüklükteki organizasyona uygulanabilmektedir.

ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi standardı Amerikan temelli bir modeldir. Ayrıca bu standart, ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO 14001 Çevre Yönetim

Sistemi standartları ile uyumlu olduğu için kuruluştaki diğer Yönetim Sistemleri ile kolaylıkla entegre edilebilmektedir.

5.2.4.2. ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi Standardının Gelişimi

Standardın geliştirilmesi amacıyla Amerikan Endüstriyel Hijyen Birliği (AIHA) 1999 yılında sekreterya olarak atanmıştır. Daha sonra oluşturulan standart hazırlama komitesi çalışmalarına başlamış ve komite tarafından oluşturulan standart, Temmuz 2005 yılında Amerikan Standartlar Enstitüsü (ANSI) tarafından onaylanmıştır. İlerleyen yıllarda gözden geçirilerek revize edilen ANSI/AIHA Z10 standardı 27 Haziran 2012’de yeniden yayımlanmıştır.

5.2.4.3. ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi Genel Yaklaşımı

Standardın geliştirilmesi amacıyla Amerikan Endüstriyel Hijyen Birliği (AIHA) 1999 yılında sekreterya olarak atanmıştır. Daha sonra oluşturulan standart hazırlama komitesi çalışmalarına başlamış ve komite tarafından oluşturulan standart, Temmuz 2005 yılında Amerikan Standartlar Enstitüsü (ANSI) tarafından onaylanmıştır. İlerleyen yıllarda gözden geçirilerek revize edilen ANSI/AIHA Z10 standardı 27 Haziran 2012’de yeniden yayımlanmıştır.

5.2.4.3. ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi Genel Yaklaşımı

ANSI/AIHA Z10 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardının oluşturulmasında ki yaklaşım; Amerikan sanayisi, işgücü, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi (OSHA)’dan gelen girdiler ile kapsamlı bir yapının oluşturulması, iş sağlığı ve güvenliği, kalite ve çevre yönetim sistemleri ile ilgili ulusal ve uluslararası standartlar, kılavuzlar, uygulamaların incelenmesi ve Amerika’da uygulanan Gönüllü Koruma Programları (VPP) ve Üçlü Sorumluluk (Responsible Care) programları, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’ne ait kılavuzlar da dâhil olmak üzere Uluslarasın Standartlar Örgütü (ISO)’ne ait kalite ve çevre yönetim sistemlerine ait şartların adapte edilmesini içermektedir.

ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sisteminde, sürekli iyileştirme yaklaşımında Amerikalı İstatistikçi Dr. W. Edwards Deming tarafından popülerleştirilmiş PUKÖ modeli benimsenmektedir. PUKÖ modeli birçok yönetim sistemi standardında yapı olarak kullanılmaktadır.

Şekil 5.7. ANSI/AIHA Z10 İSG yönetim sisteminin sürekli iyileştirme yaklaşımı. Şekil 5.7’de görüldüğü üzere standardın sürekli iyileştirme yaklaşımının gerçekleştirilmesi amacıyla uygulanan PUKÖ Modelinin odağında kuruluşun üst yönetiminin desteği bulunmaktadır [23]. Üst yönetimin liderliği kuruluştaki İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim sistemi için zorunludur.

5.2.4.4. ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi’nin Sorumluluk, Yetki ve Hesap

Verebilirlik Yaklaşımı

ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi Standardında yönetim sisteminin kurulması, uygulanması, sürekliliğinin sağlanması ve performansının izlenmesi için tüm sorumluluk üst yönetime verilmiştir. Bu çerçevede gereken mali, insan ve kurumsal kaynakların sağlanması ve etkin bir İSG yönetim sisteminin uygulanması için görevlerin belirlenmesi, sorumlulukların atanması, hesap verebilirliğin oluşturulması ve tam yetki verilmesi ile ilgili tüm sorumluluklar da üst yönetime atfedilmiştir. Fakat kuruluştaki tüm çalışanlar, kuruluşun sağlık ve güvenlik kuralları ve şartlarına uyum da dâhil olmak üzere, kendi kontrolleri altındaki iş sağlığı ve güvenliği boyutlarının tüm sorumluluğunu almak durumundadır.

ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi uyarınca kuruluşun teknoloji, ekipman, tesisler, iş uygulamaları ve prosedürlerin, tasarım özelliklerinin, ham maddelerin, çalışan istihdamının ve standartlar veya yönetmeliklerin değişimi dâhil değişikliklerden

İyileştirme

Çalışan İSG Üretkenlik Memnuniyet Görsellik

Azaltma

Tehlike Riskler Kazalar Tazminat maliyeti Kayıp zaman Sürekli İyileştirme Planla Uygula Kontrol et 7.0 Yönetimin

Gözden Geçirmesi 4.0 Planlama

5.0 Uygulama ve Operasyon 6.0 Kontrol ve Düzeltici Faaliyet 3.0 Politika Yönetimi Liderlik ve Çalışan Katılımı Önlem al

kaynaklı olası risklerini azaltabilmesi için değişikliklerin yönetimi ile ilgili bir süreç oluşturması zorunludur. Değişiklikler göz ardı edilirse iş ortamında ilave tehlikeler ve riskler oluşabilir. Buradan çıkarılacak sonuç, kuruluştaki organizasyonel değişiklikler, görevler, sorumluluklar, hesap verebilirlikler ve yetkilerin değişmesi durumlarından kaynaklanabilecek potansiyel İSG risklerinin önlenebilmesi veya azaltılması için değişim yönetimi süreci uygulanmasının gerekliğidir.

Değişim yönetiminde kilit nokta, değişim yönetimi sürecini tetikleyen organizasyonel yapı, görevlerin yol açtığı değişiklik seviyesini tanımlamaktır. Değişim yönetimi sürecindeki bu tür değişiklikler:

• Kuruluşun organizasyonel yapısındaki önemli değişiklikler

• Organizasyonel değişikliklerin sonucu olarak üst yönetimin İSG politikasındaki ve bu politika ile ilintili amaç, hedef ve programlardaki değişiklikler

• Çalışanların mevcut iş uygulamalarının yenilenmesi veya revize edilmesi ve bunun sonucu olarak iş tehlike analizlerinin değişmesi

• İSG yönetim sistemi kapsamında İSG ekip liderinin ve ekip üyelerinin değişmesi • İSG ekip lideri ve ekip üyelerinin görev tanımlarının değişmesi

• Yeterlilik seviyelerinin gözden geçirilmesi sonucunda işçi istihdamındaki değişiklikler

• Mevcut kaynakların(insan kaynağı, fiziksel/bilgi altyapısı ve mali) ayrılmasında önemli değişiklikler yapılması

Tespit edilen değişimin büyüklüğü ve olası sonucuna bağlı olarak değişimin yönetilmesinde kriter olacak bir prosedür oluşturulması beklenmektedir. Daha sonra, söz konusu değişikliklere nasıl muamele edileceğine dair faaliyetleri belirlemek için metot oluşturulmalıdır. Bu faaliyetler; sorumlulukların ve görev tanımlarının detaylandırılması, hesap verebilirliklerin tekrar belirlenmesi, eğitim verilmesi, prosedürlerin gözden geçirilmesi olabilmektedir.

Kuruluşun faaliyetleri ile ilgili olarak İSG risklerine maruz kalabilecek çalışanlar ve diğer ilgili taraflar için riskleri en aza indirmek ve iş yaralanmaları, hastalıklarını ve ölümlerinin oluşumunu ve maliyetini azaltmak ANSI/AIHA Z10’un amacıdır [24]. ANSI/AIHA Z10 uyarınca risk tanımı OHSAS 18001 İSG uyarınca yapılan risk tanımı ile aynıdır. Kuruluşun oluşturması gereken risk değerlendirme prosesinde; olası tehlikelerin tanımı, maruziyet, ölçüm verisi, maruziyet kaynakları ve sıklığı, insan

davranışı, yetenekler ve diğer insan faktörleri, tehlikeleri kontrol etmek için alınan tedbirlerin türü, tehlikenin olası şiddeti (sadece yüksek olasılıklı tehlikeler değil aynı zamanda yüksek şiddetli/düşük olasılıklı tehlikelerinde dikkate alınması tavsiye edilmektedir) gibi faktörlerin dikkate alınması beklenmektedir.

ANSI/AIHA Z10 uyarınca kuruluştaki tehlikelerin doğası ve risk seviyesine uygun bir risk değerlendirme prosesinin oluşturulması ve uygulaması beklenmektedir. Risk değerlendirmenin nitel ve nicel yöntemler kullanılarak, görev bazlı ve tehlike bazlı yapılabileceği konusunda tavsiyeler bulunmaktadır [23], [24].

Görev bazlı risk değerlendirmesinde, ilgili görev alt başlıklarına ayrılır ve her bir alt başlık için tehlikeler tanımlanarak risk değerlendirilmesi yapılır. Alt görev başlığı ile ilgili makineler, çalışma alanı, ortam ve olası arızalar, hatalı işletme veya eksiklikler ile öngörülebilir etkileşimleri de içerecek şekilde insan davranışları ile ilgili performans analizi için “What - if” tekniğinin kullanılması standartta önerilmektedir [23], [24]. Tehlike bazlı risk değerlendirme süreci ise malzemeler, iş sahası veya ortamın tehlikeli karakteristiklerinin belirlenmesi ile başlar ve bunlardan etkilenebilecek olası faaliyetleri dikkate alarak risk değerlendirme ile devam eder.

Standartta ayrıca görev bazlı ve tehlike bazlı risk değerlendirme metotlarının beraber kullanıldığı hibrit metotlar da kullanılabileceği ile ilgili tavsiyeler bulunmaktadır [23], [24].

Tespit edilen risklere yönelik seçilen “risk muamele” yöntemi gereğince gerçekleştirilecek kontrol önlemlerinin yine kontrol hiyerarşisi dikkate alınarak belirlenmesi beklenmektedir. Tehlike bazlı ve görev bazlı değerlendirme uyarınca gerçekleştirilen kontrol önlemleri sonucunda oluşan artık riskin kabul edilebilir olup olmadığının değerlendirilmesini Standart kuruluşun kendine bırakmıştır.

ANSI/AIHA Z10 İSG Yönetim Sistemi standardı kuruluştaki teknoloji, ekipman, tesisler, iş uygulamaları ve prosedürler, ham maddeler, organizasyonel iş değişiklikleri ve standartlar, yasalar ve kod uygulamalarındaki değişiklik durumlarında oluşabilecek riskleri önlemek ve kontrol etmek için bir proses oluşturulması gerektiği üzerinde durmaktadır.

ANSI/AIHA Z10 standardı uyarınca, kuruluşun; çalışma ortamına sunmadan önce, satın alınan ürünler, ham maddeler ve diğer ürünler ve hizmetler ile ilgili olası sağlık ve güvenlik risklerini tanımlaması ve değerlendirmesi, olası sağlık ve güvenlik risklerini

kontrol etmek için araç-gereçler, ekipman, ham maddeler, diğer ürünler ve satın alınan ilgili hizmetler ile ilgili olası sağlık ve güvenlik risklerini kontrol etmesini sağlaması ve satın alınan ürünlerin, ham maddelerin ve diğer ürünlerin ve ilgili hizmetlerin kuruluşun sağlık ve güvenlik şartlarına uyduğunu temin etmesi beklenmektedir.

Belgede İnşaat sektöründe iş kazası araştırmalarında kusur dağılımı (sayfa 56-61)