İsveç Jimnastiği’nin Esasları

İsveç jimnastiğinde amaç, mümkün olan en iyi biçimde vücudun dengeli ve uyumlu gelişimini, dizayn edilmiş özel hareketlerin yardımı ile sağlamaktır. Vücudun tüm ögelerine uygulanması gereken bu gelişimin temelini Ling’in doğadaki her şeyin birbiriyle

59

bağlantılı olduğu düşüncesi oluşturmaktadır. Kısaca sağlanacak uyum sağlığı, uyumsuzluk ise hastalıkları beraberinde getirir (Mechbach & Waneberg, 2011).

Ling’in felsefesi doğrultusunda İsveç jimnastiği; pedagojik jimnastik, tıbbi jimnastik, askeri jimnastik ve estetik jimnastik olmak üzere dört bölüme ayrılmıştır (Nissen, 1891). Pedagojik jimnastik çalışmaları, okul öğrencileri için gerekli ve eksiksiz şekilde yapılan serbest egzersizleri; tıbbi jimnastik çalışmaları, esas olarak hastaların tedavi sırasında ve sonrasında uyguladıkları egzersizleri; askeri jimnastik çalışmaları, güreş ve eskrim uygulamalarının çeşitli formlarını; estetik jimnastik çalışmaları ise vücut sağlığının dolaşım ve sinir sistemi ile birlikte iç organlar içinde yapıldığı serbest egzersizleri kapsamaktadır. Tüm egzersizlerin erkekler, çocuklar ve kadınlar için uygun kıyafetlerle birlikte yapılabilmesi (Rothstein, 1853), İsveç jimnastiklerinin kendi ülkesindeki uygulamalarının hem okullarda ve orduda kendisine yer bulmasını hem de kamusal alanlarda görülmesini sağlamıştır (Mechbach & Waneberg, 2011).

Ling’e göre aletler vücuda belli bazı dayanak noktaları sağlayan ikinci derecede vasıtalardır (Alpman, 2001). Bunlarda yatay ağaç, sıra, yatay parmaklık, çerçeve, merdiven denge tahtası vb. araçlardır ([Tarcan], Selim Sırrı, 1928). Bu araçlar ya daima kullanılmaya hazır ya da çabuk kurulup bozulabilecek bir özelliktedir. İsveç jimnastiği egzersizlerinin aletlere dayalı olmaması bakımından, bu anlamda Alman jimnastiği ile tamamen zıttır (Alpman, 2001).

İsveç jimnastiği temelinde tamamen aletsiz uygulamalardan oluşmakta ve aletler sadece yardımcı unsurlar olarak kullanılmaktadır. İsveç jimnastiğini, baş, ayak-bacak, el-kol ve gövde hareketleri, serbest yürüyüş ve marşlardan oluşan yürüyüş egzersizleri, koşma ve atlama egzersizleri, yardımcı aletler ile egzersizler, eşli egzersizler, güreş egzersizleri ve estetik jimnastik çalışmaları oluşturmaktadır. Yapılan egzersizler kan dolaşımını hızlandırdığı için cilde düzgün bir görünüm verirken, sıcağa, soğuğa ve hastalıklara karşı dayanıklılık sağlamaktadır (Roth, 1876). Alet yardımıyla yapılan egzersizler ise Alman jimnastiğinde olduğu gibi marifet ve hünerleri sergilemekten ziyade bazı vücut becerilerini geliştirmek için yapılır (Kadınların terbiye-i bedeniyesi, 1922).

İsveç jimnastiği uygulamaları üç bölümden oluşur; düzen alıştırmaları ile yürüyüşler, asıl jimnastik hareketleri ve oyun. Düzen alıştırmaları ve yürüyüşler ile dikkat ve vücut, yapılacak olan egzersize hazırlandıktan sonra asıl jimnastik hareketlerine geçilir (İsveç

60

jimnastikleri, 1329). Çalışmalar, yapılacak olan egzersizin türüne göre farklı formlardaki başlangıç pozisyonları ile başlar ve çalışmaların tümü en basitten karmaşığa doğru yol alır. Yapılan bütün uygulamalarda her iki taraftaki (sağ ve sol) uzuvlar eşit şekilde çalıştırılmalıdır. Uygulamaların belirli bir ritim ve tempo eşliğinde yapılması, zamanın ölçülmesi ve grubun birlikte hareket etmesine yardımcı unsur olarak kullanılmakta, askeri jimnastiklerde ise grubun bütünlüğünün sağlanmasının yanında motivasyon aracı olarak da kullanılmaktadır (Rothstein, 1853). İsveç jimnastiğinde hareketler büyük ölçüde yavaş yapılmaktadır. Bu sayede hareket eden kasa tam bir kasılma, karşıt çalışan kasa en geniş uzama imkanının verilmesi amacı güdülmektedir (Acet & Yıldıran, 1999).

Serbest egzersiz çalışmaları ya da en azından bir kısmı, tek bir birey tarafından uygulanabilse de deneyimli bir öğretmenin direktifleri yoluyla kitleler halinde uygulanması beden ve zihinin uyumlu gelişimi açısından daha faydalıdır. Jimnastik egzersizlerine katılacak öğrenci sayısı bu noktada sadece egzersiz mekanının büyüklüğü ile sınırlandırılabilir. Çeşitli yönlere doğru yapılacak olan hareketler de aynı şekilde mekanın büyüklüğü ile alakalıdır. Bu durum okul öğrencileri için toplu çalışmalara uygun olduğu gibi askeri anlamda tek bir komutla kontrolün sağlanmasına olanak verir. Kitleler tarafından yapılan uygulamalarda öğreticinin verdiği komutların kısa ve net olmasına özen göstermesi gerekir. Egzersizler için önce bir bildiri komutu ve kısa bir duraksamanın ardından yaptırım komutu verilir. Örn. Sağ diz yukarı-çek! Bildiri komutu genellikle hareket ettirilecek uzvu ya da hareketin yönünü belirler. Yaptırım komutu ise kısaca hareketin üslubunu tayin eder. Hareketin yavaş ya da hızlı yapılacak olmasına göre hızlıca ya da gerektiği yavaşlıkta verilebilir. İleri uygulamalarda zamandan fayda kazanmak adına “ve” bağlacı ile iki uzuv için aynı anda komut verilebilir. Örneğin: Kol ve bacaklar-kapat (Rothstein, 1853).

19. yüzyıl itibariyle kitleler tarafından uygulanabilirliği açısından Avrupa’da hızlı bir yayılım gösteren İsveç jimnastiğinin İsveç’teki gelişimi zamanla değişim göstermiştir. Nitekim dönemin ihtiyaçları kapsamında 1860’lardan itibaren İsveç’te beden eğitimi okullarda, ikisi askeri, ikisi sivil tabanlı ve pedagojik olmak üzere dört form altında uygulanmıştır. Ling sistemine göre jimnastik, askeri talimler, eskrim ve oyun/spor. 20. yüzyıl başlarına kadar devam eden bu sistem 1917’de eskrimin beden eğitiminin temel formlarından biri olma özelliğini kaybetmesiyle yerini spora bırakmıştır. 1920’lerde açık alan sporlarının yaygın bir fenomen haline gelmesiyle birlikte, 1928 yılında orta öğretim

61

kanununda yapılan yenilenme esnasında Ling jimnastiği ve oyun/spor yerine “oyun ve spor ile birlikte jimnastik”, askeri talimler ve eskrim yerine de “açık alan sporları” müfredata alınmıştır. Her ikisi içinde programda 6. sınıflar dahil olmak üzere üst sınıflarda haftada 45 dakikadan oluşan 4 saat ayrılmıştır (Lindroth, 1994). İsveç jimnastiği, aletsiz yapılan beden hareketlerini kapsaması bakımından, hem aynı anda daha fazla kişi tarafından yapılabilir olması, hem de her yaş ve cinsiyet için uygulanabilirliği açısından özellikle okul jimnastiğine adaptasyonu konusunda Alman jimnastiğine nazaran daha fazla öne çıkmıştur.