İstihdam-İşsizlik

Çukurova Bölgesi‘ndeki istihdam edilen nüfus Türkiye’deki toplam istihdamın yaklaşık %5’ini oluş-turmaktadır (TÜİK, 2006). Bölgede 2006 verilerine göre toplam işgücü 1.087.000 kişidir. Bölgenin diğer Düzey 2 bölgeleriyle kıyaslandığında 7. sırada olduğu görülmektedir (Tablo 25). Toplam istihda-mı Çukurova Bölgesi’nden yüksek olan bölgelerin TR90 bölgesi dışında en gelişmiş bölgeler olduğu görülmektedir. Bu nedenle salt toplam işgücü değerlendirilerek Çukurova Bölgesi’nin Türkiye’deki iş-gücü açısından yerini tespit etmek mümkün görülmemektedir. Sanayi, tarım ve hizmetler sektörlerini dikkate alarak daha doğru tespitlerde bulunulabilir.

Sıra Bölge kodu Bölge adı

1 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 4109

2 TR31 İzmir 3215

3 TR10 İstanbul 3063

4 TR51 Ankara 2752

5 TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 2733

6 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 2513

7 TR32 Aydın, Denizli, Muğla 2427

8 TR62 Adana, Mersin 2393

...

TR Türkiye ortalaması 2146

...

24 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 993

25 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 749

26 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 730

Cari fiyatlarla kişi başına düşen GSYH ($)

Gösterim

730- 1156 1157 - 1599 1600 - 2105 2106 - 2752 2753 - 4109

Ekonomik Yapı

122

Tablo 25: Düzey 2 bölgelerinin toplam işgücü

Kaynak: TÜİK, (2006).

Tarım sektörü istihdamı değerlendirildiğinde Çukurova Bölgesi pek çok tarımsal karakterli bölgeyle beraber üst sıralarda yer almaktadır. Fakat bir sektörün öne çıktığını belirlemek için kullanılan ‘yo-ğunlaşma endeksi’ (YE) (Ek-2) değerlendirildiğinde bu değerin 1’in altında olduğu görülmektedir ki bu durum bölge içerisinde tarımsal istihdamın ülke geneline kıyasla daha az yoğun olduğunu göster-mektedir (Tablo 26). Bu durum, tarımda istihdam edilen nüfusun büyük çoğunluğunun kayıt altında olmaması vb. nedenlerle de açıklanabilir. Yine de, bölgede yerleşik tarımsal istihdamın düşük olduğu bir gerçektir. Dolayısıyla bölgenin kırsal karakterinin öne çıkmadığı söylenebilir.

Tablo 26: Düzey 2 bölgelerine göre tarım sektöründe istihdam edilen kişi sayısı ve yoğunlaşma endeksleri

Kaynak: TÜİK, (2006).

Sıra Bölge kodu Bölge adı

1 TR10 İstanbul 3677

2 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 1378

3 TR51 Ankara 1355

4 TR31 İzmir 1201

5 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 1198

6 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 1091

7 TR62 Adana, Mersin 1087

... … … …

24 TR82 Kastamonu, Çankırı,Sinop 320

25 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 307

26 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 280

Toplam işgücü (1000)

Sıra Bölge Bölge kodu Sıra Bölge kodu

kodu Bölge

Tarım kodu

(1000 kişi) Yoğunlaşma

endeksi

Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane Samsun, Tokat, Çorum, Amasya

Kastamonu, Çankırı, Sinop

Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak

Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane

Ekonomik Yapı

123

Tablo 27 incelendiğinde, bölgede toplam sanayide istihdam edilen nüfusun 234.000 kişi olduğu ve bölgenin Düzey 2 bölgeleri arasında 7. sırada olduğu görülmektedir. Bölge sanayinin YE değeri 1’in altında kalmakta ve bölge sıralamada 13. sıraya gerilemektedir. Çukurova Bölgesi, sanayi yönünden gelişmiş bir karaktere sahip olmasına karşın istihdam edilen nüfus oranı açısından Türkiye ortalama-sının altında kalmaktadır.

Tablo 27: Sanayi sektöründeki istihdam edilen kişi sayıları ve yoğunlaşma endeksleri

Kaynak: TÜİK, (2006).

Son olarak bölgedeki hizmetler sektöründe istihdam edilenlerin ülke içindeki yeri incelendiğinde, çarpıcı olarak- tarım ve sanayi sektörlerinin aksine- bölgenin hem istihdam edilen nüfus hem de YE değerleri açısından yaklaşık aynı sıralama içerisinde yer aldığı görülmektedir (Tablo 28). Ayrıca YE değeri 1’in üzerindedir. Diğer bölgeler incelendiğinde, vilayet sayısı iki ve altında olan iller dikkate alınırsa (hizmetler sektörünün vilayet merkezlerinin sayısına bağlı olarak artacağı varsayıldığından) bölge hizmetler sektöründe ülkedeki gelişmiş bölgelere benzerlik göstermektedir. Bölgedeki kentlerin metropoliten yapısı, bölgenin civar bölgeler için merkez niteliğinde olması, bölgenin yoğun göç al-ması gibi yapısal özelliklerin hizmetler sektörünün bölgede bu denli gelişmiş olal-masında etkili olduğu varsayılabilir. Bu yapısal özellikler, ayrıntılı sektörel analizler ve demografik analizler bir arada ele alındığında daha kesin bir sonuca varılabilir.

Sıra Bölge Bölge kodu Sıra Bölge kodu

kodu Bölge

Sanayi kodu

(1000 kişi) Yoğunlaşma

endeksi

1 TR10 İstanbul 1539 1 TR41 1,77

2 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 540 2 TR10 İstanbul 1,65

3 TR31 İzmir 375 3 TRC1 1,39

... ...

7 TR62 Adana, Mersin 234 13 TR62 Adana, Mersin 0,85

... ...

24 TRA1 35 24 TR82 0,41

25 TR82 33 25 TRA1 0,34

26 TRA2 18 26 TRA2 0,23

Sanayi sektöründe istihdam edilen kişi sayısı Sanayi sektöründe istihdam edilen kişi sayısı yoğunlaşma endeksi

Bursa, Eskişehir, Bilecik

Gaziantep, Adıyaman, Kilis

Kastamonu, Çankırı, Sinop Erzurum, Erzincan,

Bayburt Kastamonu,

Çankırı, Sinop Erzurum, Erzincan,

Bayburt Ağrı, Kars, Iğdır,

Ardahan Ağrı, Kars,

Iğdır, Ardahan

Ekonomik Yapı

124

Tablo 28: Hizmetler sektöründeki istihdam edilen kişi sayıları ve yoğunlaşma endeksleri

Kaynak: TÜİK, (2006).

Çukurova Bölgesi’ndeki yıllık işsizlik oranı bölgenin potansiyelini ve sorunlarını tespit etmekte önemli bir göstergedir. Bölgede 2008 yılı sonu işsizlik oranı %22’dir. Bu değer, Türkiye ortalamasının yakla-şık 8 puan üzerindedir. Türkiye içerisinde işsizlik oranları nispeten yüksek olan metropoliten bölgeler, işsizlik oranında Çukurova Bölgesi’nin çok daha altında kalmıştır. Bu bilgi, bölgenin temel sorunların-dan birine işaret etmektedir.

5.1.3 Dış Ticaret

Türkiye’nin 26 Düzey 2 bölgesinin 2007 yılındaki toplam dış ticaret hacimleri, dış ticaret hacimlerine göre sıralamaları, ihracat ve ithalat değerleri ve ihracatın ithalatı karşılama oranları Tablo 29’da gö-rülmektedir. Buna göre, Türkiye’nin en sanayileşmiş bölgelerinden ve de benzer ekonomik karaktere sahip olduğu komşu bölgelerinden sonra gelen Çukurova Bölgesi 4.668.390.000 Dolarlık toplam dış ticaret hacmiyle Türkiye’nin 8. bölgesi olma özelliği göstermektedir.

Çukurova Bölgesi’nin 2.031.407.000 Dolar olan ihracat değeri bölge dış ticaretinin %44’ünü, Türkiye’nin toplam ihracatının %1.89’unu oluşturmaktadır. İthalat değeri ise 2.636.983.000 Dolar olup, bölge dış ticaretinin %56’sını ve Türkiye’nin toplam ithalatının %1,55’ini oluşturmaktadır. İhracat değerinin ithalat değerine oranlanmasıyla elde edilen ihracatın ithalatı karşılama oranı %77,04 olup Türkiye ortalamasının üstündedir.

Sıra Bölge Bölge kodu Sıra Bölge kodu

kodu Bölge

Hizmetler kodu

(1000 kişi) Yoğunlaşma

endeksi

1 TR10 İstanbul 2119 1 TR51 Ankara 1,42

2 TR51 Ankara 912 2 TRC3 1,32

3 TR31 İzmir 616 3 TR10 İstanbul 1,22

… …

5 TR62 Adana, Mersin 569 6 TR62 Adana, Mersin 1,11

… …

24 TR81 139 24 TR33 0,75

25 TRA2 116 25 TR83 0,72

26 TR82 100 26 TR82 0,66

Hizmetler sektöründe istihdam edilen kişi sayısı Hizmetler sektöründe istihdam edilen kişi sayısı yoğunlaşma endeksi

Mardin, Batman, Şırnak, Siirt

Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak Zonguldak,

Karabük, Bartın Ağrı, Kars, Iğdır,

Ardahan Samsun, Tokat,

Çorum, Amasya Kastamonu,

Çankırı, Sinop Kastamonu,

Çankırı, Sinop

Ekonomik Yapı

125

Tablo 29: Düzey 2 bölgelerinin dış ticareti (2007)¹⁶

Kaynak: TÜİK (2007).

5.1.4 Bankacılık

Türkiye’de 2008 yılsonu itibarıyla 45 mevduat, kalkınma ve yatırım bankası ve bu bankalara ait 81 il ve 882 ilçede toplam 8737 şube bulunmaktadır. Dört banka 81 ilin tamamında faaliyet göstermekte-dir. Bu bankalardan üçü kamu bankası, biri özel bankadır. Sadece bir kamu bankası 882 ilçede faali-yet gösterirken, iki banka sırasıyla 428 ve 381 ilçede faalifaali-yet göstermektedir. 50’den fazla ilde faalifaali-yet gösteren banka sayısı 13’tür. Toplam 45 bankadan 14’ü ise sadece bir ilde faaliyet göstermektedir.

Banka şubelerine ait 2008 yılı verilerinin Düzey 2 bölgeleri itibarı ile sınıflandırılması sonucu Çukuro-va Bölgesi 367 şube ve % 4,20’lik payı ile 26 bölge arasında 7. sıradadır.

Türkiye nüfusunun yaklaşık %29’una sahip olan üç büyük ilde, toplam mevduatın yaklaşık yüzde 70’i ve toplam kredilerin yaklaşık yüzde 60’ı bulunmaktadır. İstanbul, Ankara ve İzmir bölgelerinin mevduattan aldıkları pay; İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya bölgelerinin ise kredilerden aldıkları pay, nüfus paylarına oranla yüksektir. Çukurova Bölgesi’nin de aralarında bulunduğu tüm diğer bölgeler-de nüfusa oranla kredi ve mevduat payları düşüktür. Kişi başına en yüksek mevduat 2008 yılında ortalama 16.258 TL ile Ankara’dadır. Bu bölgeyi 15.028 TL ile İstanbul ve 6872 TL ile İzmir bölgeleri izlemektedir. Çukurova Bölgesi’nde ise kişi başına düşen mevduat miktarı 3512 TL olup bu değer 5852 TL olan Türkiye ortalamasının hayli altındadır. Kişi başına mevduatın en düşük olduğu bölge, ortalama 501 TL ile TRB2 Ortadoğu Anadolu Bölgesi’dir(Tablo 30).

Sıra Bölge

kodu Bölge adı

TR Türkiye 277.334.465 107.271.750 170.062.715 63,08

1 TR10 İstanbul 157.816.987 59.278.268 98.538.719 60,16

2 TR42 30.585.979 9.483.663 21.102.316 44,94

3 TR51 Ankara 20.986.251 4.221.009 16.765.242 25,18

4 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 17.676.361 9.609.652 8066709 119,13

5 TR31 İzmir 13.389.281 6.388.981 7.000.300 91,27

6 TR63 4.825.873 1.513.090 3.312.783 45,67

7 TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 4.758.762 2.442.317 2.316.445 105,43

8 TR62 Adana, Mersin 4.668.390 2.031.407 2.636.983 77,04

... …. …. …. …. …. ….

24 TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop 201.025 138.346 62.679 220,72 25 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 196.465 177.020 19.445 910,36 26 TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 70.757 28.540 42.217 67,60 İhracatın

ithalatı karşılama

oranı (%) İthalat

(1000 $) İhracat

(1000 $) Dış ticaret

hacmi (1000 $)

Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova

Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye

16 Dış ticaret hacmine göre sıralanmıştır.

Ekonomik Yapı

126

Tablo 30: Düzey 2 bölgelerinin mevduat durumu (2008)

Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği, (2008).

Belgede 2010-2013 Çukurova Bölge Planı (sayfa 121-126)