artırmaya ihtiyacı
vardır.
Ekonomik Yapı
197
başlamıştır. Ürün kalitesi ve nitelik hızla gelişmeye başlamıştır. Yabancı yatırımların da artmaya baş-ladığı bir döneme girilmiştir.
2000 yılından itibaren, yine yeni bir değişim dönemi başlamıştır. Aktif pazarlamaya yönelmeyle bir-likte sektörde özgün tasarımlar ve koleksiyonlar üretilmiştir. Yurt içi ve yurt dışında mağazacılık ve markalaşma ile Türk modacılarının varlığı hızla artmıştır. Aynı zamanda, daha hızlı, daha esnek bir şekilde parti üretime yöneliş başlamıştır. Koleksiyon ve sezon sayıları artarken, üretim süreleri kısal-mıştır. Şirketler üretim, pazarlama, organizasyon alanlarında etkinliklerini artırmaya çalışırken, Ar-Ge ve ürün geliştirme çalışmaları da artmıştır.
Son yıllarda yaşanan küresel ekonomik kriz nedeniyle ise tekstil ve hazır giyim sanayinin Türkiye’nin üretim ve ihracatı içindeki payı azalsa da dünya ticaretindeki yerini koruduğu görülmektedir.
Tablo 61’de 2008 yılının ilk yarısında Türkiye’de tekstil ve hazır giyim sektörlerinin ihracatının artma-sına rağmen, 2007 yılının ilk yarıartma-sına göre ihracat artışının ivme kaybettiği görülmektedir. 2008 yılı ilk yarısında Türkiye’de 8,3 milyar dolar değerinde hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı, 3,6 milyar dolar değerinde tekstil ve ham maddeleri ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre;
tekstil ihracatında yüzde 16,5, hazır giyim ihracatında yüzde 9,4 artış yaşanmıştır. Sektör ihracatları artış gösterse de ülke ihracatı içerisindeki paylarının azaldığı dikkat çekmektedir. 2008 Ocak-Haziran döneminde tekstil ve hazır giyim sektörlerinin toplam ihracatı ülke ihracatının yaklaşık yüzde 18’ini karşılamaktadır.
2008 yılı Ocak-Haziran döneminde tekstil ve hazır giyim sektöründe Türkiye ihracatında ilk sırada AB ülkeleri yerini korumaktadır. Tekstil sektöründe AB ülkelerine yapılan ihracat yüzde 5,9 artarak 1,8 milyar dolara yükselmiştir. Hazır giyim sektöründe ise AB ülkelerine yapılan ihracat yüzde 10,2 artış göstermiş ve 6,7 milyar dolara yaklaşmıştır. Ancak önceki yıllara göre AB’ye yapılan ihracat oranın azaldığı gözden kaçırılmamalıdır. Bu durumun en önemli nedeni; ABD’de başlayan ve tüm dünyaya hızla yayılan küresel ekonomik kriz sonucunda AB ülkelerinin ekonomilerinde yaşanan durgunluktur (İTO, (2008)).
Tablo 61: Türkiye’de tekstil ve hazır giyim ihracatı (1000 ABD Doları)
Kaynak: İhracatçı Birlikleri.
Tablo 62 incelendiğinde, tekstil ürünleri imalatında kapasite kullanım oranlarında 2001 yılındaki eko-nomik kriz nedeniyle %4’lük düşüşün yaşandığı, en büyük artışın 2002 yılında %8,3, en büyük düşü-şün ise 2008 yılında %7,1 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Giyim eşyası imalatında ise kapasite
Ocak-Haziran2007 2008
Ocak-Haziran 2008/2007 değişimi % Türkiye genel ihracatı
Tekstil ve ham maddeleri ihracatı
Tekstil ve ham maddeleri ihracatının payı Hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı
Hazır giyim ve konfeksiyon ihracatının payı
49.340.105 67.138.084 36,1
3.174.257 3.697.281 16,5
6,4 5,5 ***
7.625.161 8.340.446 9,4
16 12 ***
Ekonomik Yapı
198
kullanım oranları yine 2001 yılındaki ekonomik kriz sebebiyle %4,5’lik düşüş göstermiş olup en büyük artış 2002 yılında %6,5, en büyük düşüş ise 2008 yılında %7,1 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 62: Türkiye’de tekstil sektöründe yıllara göre kapasite kullanım oranları
Kaynak: DPT-TÜİK (2009).
Tekstil ürünleri imalatı ve giyim eşyası imalatı kapasite kullanım oranlarının imalat sanayinde ka-pasite kullanım oranları ile genel olarak paralellik gösterdiği gözlemlenmiştir. Ancak 2001 ve 2008 yıllarında kapasite kullanım oranlarında, ortalama düşüşe göre daha fazla düşüş gerçekleşmiştir (Şekil 171).
Şekil 171: Türkiye’de tekstil ürünleri imalatı ve giyim eşyası imalatı sektöründe yıllara göre kapasite kullanım oranları
Kaynak: DPT-TÜİK (2009).
Şekil 172, tekstil örme, konfeksiyon ve deri sanayinde illerde bulunan birim sayılarının dağılımını göstermektedir. Buna göre Türkiye’de tekstil örme, konfeksiyon ve deri sanayinde en fazla firma sayısına sahip olan il İstanbul’dur. Çukurova Bölgesi illeri firma sayısı bakımından incelendiğinde ise Adana’nın tekstil örme, konfeksiyon ve deri sanayiinde 3. seviye, Mersin’in ise 4. seviye iller arasında yer aldığı görülmektedir.
İMALAT SANAYİİNDE KAPASİTE KULLANIM ORANI % TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATINDA KAPASİTE KULLANIM ORANI % GİYİM EŞYASI İMALATINDA KAPASİTE KULLANIM ORANI %
Yıllar
Ekonomik Yapı
199
Şekil 172: Türkiye’de tekstil örme, konfeksiyon ve deri sanayiinde illerdeki firma sayıları
Kaynak: TOBB (2009).
Türkiye’de tekstil örme, konfeksiyon ve deri sanayi alt sektörlerinin firma sayısı bakımından payları ise şu şekildedir; örme sanayii %38’lik payla 1. sırada, çeşitli iplik ve dokumalar ile bitim işlemleri sanayii %35’lik payla 2. sırada, giyim eşyası dışında kalan hazır eşyalar sanayii ise %12’lik payla 3.
sırada yer almaktadır (Şekil 173).
Şekil 173: Türkiye’de 4 haneli tekstil örme, konfeksiyon ve deri sanayi alt sektörlerinin firma sayısı
Kaynak: TOBB (2009).
Şekil 174, Türkiye’de tekstil sektörünün 1990-2002 yıları arasındaki iç tüketim, üretim, ihracat ve ithalat miktarlarını göstermektedir. Burada “iç tüketim” olarak ifade edilen miktar, tekstil sektöründe yapılan ithalat miktarını da içermektedir. Yani 1990 yılında yapılan iç tüketim miktarının %10’u, 2002 yılında yapılan iç tüketim miktarının ise %22’si ithal edilmiştir. Buna göre 1990 yılında iç tüketim mik-tarı 6.931 milyon dolar (1998 fiyatlarıyla) iken, 2002 yılında bu miktar yaklaşık iki kat artarak 13.455 milyon dolara ulaşmıştır. Tekstil sektöründe 2002 yılında toplam üretimin %62’sini ihracat, %38’ini ise iç tüketim oluşturmuştur.
Gösterim
1 - 114 114 - 390 390 - 730 730 - 1853 1853- 6697
2% 1%
5% 3% Örme sanayi
Çeşitli iplik ve dokumalar ile bitim işlemleri
Giyim eşyası dışında kalan hazır eşyalar
Deri ve kürk giyim eşyası sanayi Ayakkabı sanayi
Her çeşit halı ve kilim sanayi Deri, Suni deri eşya (ayakkabı ve giyim eşyası haricinde kalanlar) sanayi Başka yerde sınıflandırılmamış dokuma ürünleri sanayi Halat ve ipler 38%
35%
12%
4%
Ekonomik Yapı
200
Şekil 174: Türkiye’de tekstil sektörü 1990-2002 yıları iç tüketim, üretim, ihracat ve ithalat miktarları
Kaynak: DPT Sector Profiles of Turkish İndustry (2004).
1990-2002 yılları arasında Türkiye’deki giyim sektörünün gidişatına bakıldığında ithalat, ihracat, üre-tim ve iç tükeüre-tim paylarında en hızlı artışın 1995-2000 yılları arasında yaşandığı görülmektedir. 2000-2002 yılları arasında ise üretim ve iç tüketimde azalma gözlemlenmiştir (Şekil 175).
Şekil 175: Türkiye’de giyim sektörü 1990-2002 yıları iç tüketim, üretim, ihracat ve ithalat miktarları
Kaynak: DPT Sector Profiles of Turkish İndustry (2004).
Deri eşya ve kürk sektörünün 1990-2002 yılları arasındaki durumuna bakıldığında, üretim miktarında 1995-2000 yılları arasında bir düşüş yaşandığı, bu dönemde iç tüketimin hemen hemen sabit kaldığı, ihracatın düşmesine karşın ithalatın arttığı görülmektedir. Ayrıca 2000-2002 yılları arasındaki duruma bakıldığında ise üretimin bir miktar arttığı, iç tüketimin artış gösterdiği, ihracatta az bir düşüşe karşın ithalatın arttığı gözlemlenmektedir (Şekil 176).
Şekil 176: Türkiye’de deri eşya ve kürk sektörünün 1990-2002 yıları iç tüketim, üretim, ihracat ve ithalat miktarları
Kaynak: DPT Sector Profiles of Turkish İndustry (2004).
c. TR62 Çukurova Bölgesinde Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü
Tekstil sektörü Çukurova Bölgesi’nde uzun bir geçmişe sahiptir. Bölge için tekstil sektörü geleneksel-leşmiş ve her zaman önem arz etmiş bir sektör olmuştur.
12.000
1990 1995 2000 2002
1.000
1990 1995 2000 2002
20.000
1990 1995 2000 2002