1. GİRİŞ
5.1. İstanbul’da Kentsel Dönüşümde Ortaya Çıkan Atık Miktarı
İstanbul’da her yıl büyük miktarlarda İYA oluşmaktadır. İnşaat ve yıkıntı atıklarının kaynaklarına bakıldığında en büyük miktarı yıkım atıkları oluşturmaktadır. Yapılan yıkımların en büyük nedeni de kentsel dönüşüm kapsamında yapılan yıkımlardır. Kentsel dönüşüm haricinde de kamulaştırma, yenileme gibi başka nedenlerle de yıkım yapılmaktadır. Yıkım faaliyetleri haricinde İstanbul’da yeni bina yapımı sürecinde de inşaat atığı oluşmaktadır.
İstanbul’da oluşan toplam İYA miktarını Esenler deneyiminden yararlanarak hesaplayabiliriz.
Öncelikle İstanbul’da riskli alanlardan çıkacak İYA miktarının ne olacağını hesapladığımızda aşağıdaki rakamlar ortaya çıkmaktadır. Riskli alan ilanı Cumhurbaşkanlığı onayına tabi olup, o bölgedeki bütün yapıların en kısa sürede yıkılacağı anlamına gelmektedir. İstanbul’da riskli alanlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. İstanbul’da riskli alan ilan edilen yerlere bakıldığında toplam 23 ayrı ilçe, 65 ayrı yerde toplamda 1497,95 hektar alanın riskli alan ilan edildiği görülmektedir. Riskli alan ilan edilen yerlerdeki çalışmalar ve uygulamalar daha çok doğrudan belediyeler öncülüğünde ilgili kişi ve kuruluşlarla birlikte yürütülmektedir.
139
Tablo 5.1: İstanbul’da Riskli Alan İlan Edilen Yerler ve İlçelerdeki Alanlar
Sıra İlçe Mahalle Alan(Ha)
1 Ataşehir İçerenköy 1,8
2 Bağcılar
Çınar, İnönü, Sancaktepe, Yavuzselim, Merkez, Göztepe, Kemalpaşa, Demirkapı, Evren, Bağlar, Güneşli, Mahmutbey
7 Beyoğlu Örnektepe, Sütlüce, Okmeydanı, Fetihtepe, Kaptanpaşa,
Kulaksız, Piyalepaşa, Hacıhüsrev 134,55
8 Büyükçekmece Mimarsinan 4,83
9 Esenler Atışalanı Havaalanı Ve Tuna, Oruçresi, Çifte Havuzlar 29,92 10 Eyüpsultan Yeşilpınar, Akşemsettin, Çırçır, 46,69 11 Gaziosmanpaşa
Barbaros Hayrettinpaşa, Merkez, Karayolları, Karadeniz, Yıldıztabya, Karlıtepe, Bağlarbaşı, Mevlana, Kazım Karabekir, Fevzi Çakmak, Yenimahalle, Pazariçi, Sarıgöl, Yenidoğan
490,57
12 Güngören Tozkoparan Mahallesi 58
13 Kadıköy Fikirtepe, Dumlupınar, Merdivenköy Ve Eğitim Mahallesi 135,55
14 Kâğıthane Çağlayan Ve Gürsel Mahallesi 5,75
15 Kartal Kordonboyu ve Yukarı Mahalle 17,8
16 Küçükçekmece Kanarya, Fatih, İkitelli 22,9
17 Pendik Batı, Dumlupınar, Orta Mahalleleri 165,16
18 Sarıyer Derbent, Daruşşafaka, Armutlu Mahallesi 168,59 19 Sultangazi Cumhuriyet Mahallesi, Siteler Mevkii 18,55
20 Şişli Fulya Mahallesi 1,5
21 Tuzla İçmeler Mahallesi 6,58
22 Üsküdar Burhaniye, Çengelköy Ferah Ve Küplüce 20,02 23 Zeytinburnu Beştelsiz, Telsiz, Sümer, Seyitnizam 22,96
Toplam 1497,95
Kaynak: Veriler İstanbul Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’nden Alınmıştır
Aşağıdaki tabloda İstanbul’un Anadolu Yakası’ndaki riskli alanların olduğu ilçelerde oluşacak İYA miktarı hesaplanmıştır. Tabloda belirtilen, 15.167 ton/hektar İYA değeri, Esenler ilçesi Havaalanı Mahallesi’nde kentsel dönüşüm kapsamında yapılan yıkım ihalesinde hesaplanan birim hektar alanda kütlesel olarak oluşan gerçek miktar olup, Esenler Belediyesi’nden alınmıştır. Bu veriyi, İstanbul’daki kentsel dönüşüm alanları birbirleriyle çok benzer olduğu için diğer ilçeler içinde kullanabiliriz. Tabloda görüldüğü gibi İstanbul’un Anadolu Yakası’ndaki riskli alanlarda oluşacak toplam İYA miktarı, 5.575.844 ton olarak hesaplanmıştır.
140
Tablo 5.2: Anadolu Yakası Riskli Alanlar ve Oluşacak İYA Miktarı
Kaynak: Veriler İstanbul Kentsel Dönüşüm Bölge Müdürlüğünden Alınmıştır.
Şekil 5.1: Anadolu Yakası Riskli Alanlar ve Oluşacak İYA miktarı
Aşağıdaki tabloda Avrupa Yakası’nda riskli alan içeren ilçelerde, toplam ne kadar riskli alan olduğu ve buralarda ortay çıkacak olan toplam İYA miktarları görülmektedir. Ayrıca aşağıdaki şekilde Avrupa Yakası’nda riskli alanların olduğu ilçeler ve oluşacak toplam İYA miktarları görülmektedir. Görüldüğü gibi Avrupa Yakası’nda riskli alanlardan çıkacak toplam İYA miktarı 17.146.597 ton olarak hesaplanmıştır.
Ataşehir Beykoz Kadıköy Kartal Pendik Tuzla Üsküdar
İYA (Ton)
141
Tablo 5.3: Avrupa Yakası Riskli Alanlar ve Oluşacak İYA Miktarı
Kaynak: Veriler İstanbul Kentsel Dönüşüm Müdürlüğünden Alınmıştır
Şekil 5.2: Avrupa Yakası Riskli Alanlar ve Oluşacak İYA miktarı
İstanbul’da kentsel dönüşüme bağlı olarak, riskli alan ilan edilmeyen ilçelerde de birçok riskli binaların yıkım çalışmaları yapılmakta olup, bu ilçelerdeki İYA miktarını da Esenler ilçesinde oluşan İYA miktarını hesaplama metodunu esas alarak aynı yöntem ile hesaplamak ve ön
Bağcılar Bayrampaşa Başakşehir Beşiktaş Beyoğlu Büyükçekmece Esenler Eyüpsultan Gaziosmanpaşa Güngören Kağıthane Küçükçekmece Sarıyer Sultangazi Şişli Zeytinburnu
İYA (Ton)
9 Gaziosmanpaşa 490,57 15167 7440475
10 Güngören 58 15167 879686
Toplam 1130,52 15167 17146597
142
görmek mümkündür. İstanbul’da Marmara Depremi’nden önce yapılan yapıların yapı niteliği, yapı kalitesi yapı malzemelerinin karekterizasyonu hatta ortalama kat yükseklikleri birbirine çok benzerdir. Dolayısıyla Esenler ilçesindeki elde edilen bulgulardan hareket ederek İstanbul’daki bütün ilçelerdeki İYA miktarını ve önümüzdeki süreçte ne kadar İYA oluşacağını yaklaşık olarak hesaplayabiliriz. Bunun için özellikle Esenler’de geçmiş yedi yılın İYA ortalamasını alarak kişi başına yıllık oluşan İYA miktarı ve Esenler’de şimdiye kadar yapıların
% kaçının yenilendiğini ve kalan yapıların geçtiğimiz yedi yıllık süreçte Esenler’deki ortalama performans ile çalışılması halinde tamamının kaç yılda yenileneceğini hesap ederek ne kadar İYA oluşacağını hesaplayabiliriz.
Burada bağımsız bölüm sayısını bina sayısına böldüğümüzde binalara ait ortalama kat yüksekliğini hesaplamış oluruz. Buna göre değerlendirdiğimizde ortalama kat yüksekliğinin en fazla olduğu ilçeler 2020 yılı itibariyle, ortalaması 10 katın üstünde olan sırasıyla Kadıköy, Güngören, Bahçelievler, Beylikdüzü ve Bakırköy ilçeleridir. Bunların yanında yine ortalama katsayısı 10 kata yakın olan ilçeler Şişli, Esenyurt ve Zeytinburnu ilçeleridir. Bu ilçeler İstanbul’da özellikle son yıllarda “emsal”5 katsayısının çok yüksek olarak verildiği ve yüksek katlı binaların çok fazla tartışıldığı yerler olmuştur.
Esenler’de 2012 yılı esas alındığında o tarihte Esenler’de toplam 26700 yapı olduğu, bu yapıların yaklaşık %20’nin ruhsatlı olduğu, % 24’ünün 2020 yılına kadar yenilenmiş olduğunu ve geri kalan %56 yapı stokunun ise geçtiğimiz yedi yıllık performans ile çalışılması halinde 24 yılda, 2044 yılına kadar yenileneceğini hesaplamıştık. Aynı yaklaşımı İstanbul’daki bütün ilçeler için ayrı ayrı yaptığımızda aşağıdaki tablodaki sonuçlar elde edilmektedir. Tabloya bakıldığında ilçelere ait bina sayıları ve bağımsız bölüm sayıları görülmektedir. Buradan hareketle bazı hesaplamalar ve değerlendirmeler yapılabilir.
5 Emsal: Bir arsaya yapılabilecek toplam net inşaat alanını belirler. İnşaatına başlanacak olan yapının tüm katlar alanı toplamının, parsel alanına oranı Kat Alanı Kat Sayısını (KAKS) ortaya çıkarır. KAKS emsal ile aynı anlama gelir. Yine burada yapılacak binanın taban alanı, bina yüksekliğini ilgilendirdiği için Taban Alanı Kat Sayısının (TAKS) bilinmesi gerekir. TAKS; taban alanının imar parseli alanına oranıdır. Emsal Kat Sayısı=Net İnşaat Alanı/Taban Alanı=Emsal*Arsa alanı/Bina Taban Alanı, olarak ifade edilir. KAKS/TAKS oranı ise yapının kaç katlı olduğunu verir. Katlar alanı; bodrum kat, asma kat, çatı arası ve çıkmalar dâhil, kullanılabilen bütün katların, katlar alanına dâhil edilmeyen alanları çıktıktan sonraki alanların toplamıdır. Kullanılabilen alanlar deyiminden; konut, işyeri, eğlence ve dinlenme yerleri gibi oturmaya, çalışmaya, eğlenmeye, dinlenmeye veya ibadet etmeye ayrılan alanlar anlaşılır. Bir parselin inşaat ruhsatında TAKS ve KAKS mutlaka belirtilir. Yapıya iskân izni verilebilmesi için o yapının, verilen inşaat ruhsatına uygun olarak yapılmış olması gerekir ((Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, 2017: Madde 21).
143
Tablo 5.4: İstanbul’daki İlçelerde Oluşacak Ortalama İYA Miktarları
Bahçelievler 21913 248072 11,3 12271 6135640 255652 Maltepe 27461 243723 8,9 15378 7689080 320378 Sultanbeyli 34359 118416 3,5 19241 5772312 240513 Beykoz 46396 113716 2,5 25982 5196352 216515
Toplam 1135889 7142990 6,3 636098 318048920 11295468
144
Marmara depremi öncesi yapılmış olan binalar genel olarak çok yüksek katlı binalar olmayıp, Esenler’deki yapı stokuna benzer şekilde ortalama 5 katlı binalar olarak değerlendirebiliriz.
Çünkü özellikle 2010 yılından sonra, bu ortalama 5 katlı binalar yıkılarak, yerlerine daha fazla emsaller verilerek yüksek katlı binalar yapılmış ve ilçe belediyelerindeki ortalama kat yükseklikleri 2010 yılından sonra çok fazla artış göstermiştir. Ayrıca hızlı gelişen İstanbul’un Beylikdüzü, Esenyurt, Maltepe, Küçükçekmece ve Başakşehir gibi bazı ilçelerinde yüksek emsaller verildiği için bu ilçelerde de ortalama kat yükseklikleri çok fazla artmıştır. Yine Esenler ilçesinde de 2010 öncesi ortalama olarak bina kat adedi 5 iken, tabloda görüldüğü gibi 2020 itibariyle ortalama 7 olduğu görülmektedir. Burada yapılmak istenen ilçelerin kat yüksekliklerini tartışmak değil, İstanbul’da Marmara Depremi öncesi oluşan deprem riski taşıyan yapı stokunun yenilenmesine bağlı olarak oluşacak İYA miktarını hesaplamaktır.
Bundan dolayı tıpkı Esenler ilçesinde hesapladığımız gibi İstanbul’daki bütün ilçelerimizin ayrı ayrı kendi durumlarına göre değerlendirilerek, İYA hesaplaması yapılmıştır. Kentsel dönüşüm çalışmaları eski yapı stokunun yenilenmesi için yapıldığı için İYA miktarını hesaplarken Esenler ilçesindeki ortalama kat yüksekliği ve bina taban alanı esas alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Yine yukarıdaki tabloya bakıldığında, bütün ilçelerdeki yıkılacak bina sayıları ve toplam olarak ortaya çıkacak İYA miktarı görülmektedir. Tabloyu incelediğimizde kentsel dönüşüm kapsamında İstanbul’da toplamda yaklaşık olarak 636.098 binanın yıkılacağı ve bu yıkımlar sonucunda yaklaşık olarak 28 yılda toplamda 318.048.920 ton İYA oluşacağı ve 28 yıl süresince her yıl ortalama olarak 11.295.468 ton İYA ortaya çıkacağı görülmektedir.
Şekil 5.3: İstanbul’da İlçelere Göre Yıllık Ortalama Oluşacak İYA Miktarları
0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000
ESENYURT K.ÇEKMECE KADIKÖY PENDİK ÜMRANİYE FATİH BAĞCILAR ÜSKÜDAR BAHÇELİEVLER MALTEPE KARTAL ATAŞEHİR KAĞITHANE G.O.PAŞA SULTANGAZİ BAŞAKŞEHİR AVCILAR ŞİŞLİ ESENLER SARIYER EYÜPSULTAN BAYRAMPAŞA BEYOĞLU B.ÇEKMECE SANCAKTEPE BEYLİKDÜZÜ ZEYTİNBURNU SİLİVRİ GÜNGÖREN TUZLA BAKIRKÖY SULTANBEYLİ BEYKOZ ARNAVUTKÖY BEŞİKTAŞ ÇEKMEKÖY ÇATALCA ŞİLE ADALAR
Yıllık İYA Miktarı (Ton)
İlçeler
145
Yapılan hesaplamalara bağlı olarak, İstanbul’daki ilçelerde oluşan İYA miktarı yukarıdaki şekilde daha açık olarak görülmekte olup önümüzdeki kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında en fazla İYA miktarı Ümraniye, Pendik, Fatih ve Bağcılar ilçelerinde ortaya çıkacağı görülmektedir. En az ise Adalar, Çatalca ve Şile ilçelerinde oluşacağı hesaplanmıştır.
İstanbul’daki İYA ile ilgili yukarıda yapılan hesaplamalara bakıldığında hiçbir zaman bulunan değerler mutlak doğru olmayıp, bilimsel olarak belirli bir standart sapma oluşacaktır. Burada hesaplama yapılırken, atık miktarını belirlenmesinde hem bina taban alanları ortalamasında hem bina kat yükseklikleri ortalamasında hem binalarda kullanılan ortalama malzeme miktarlarında ve ilçeler arasındaki farklılıklarda göz önüne alınarak belirli bir sapma olacağı dikkate alınarak % 5 ± standart sapma alınmıştır. Yapılan bu hesaplamaya göre, aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi İstanbul’da oluşacak olan İYA miktarının yıllık ortalaması 10.730.695 ton ile 11.860.241 ton arasında değişmektedir. Aşağıdaki tabloda ve şekilde önümüzdeki yıllarda, İstanbul’da % 5 ± sapma ile yıllık oluşacak ortalama İYA miktarları görülmektedir.
Tablo 5.5: İstanbul’da Yıllık % 5 ± Sapma İle Ortalama Oluşacak İYA Miktarı Yıllar İYA Ortalama Miktar (Ton) % -5 Sapma (Ton) % +5 Sapma (Ton)
2020 11.295.468 10.7306.95 11.860.241
2025 67.772.808 64.384.168 71.161.448
2030 124.250.148 118.0376.41 130.462.655
2035 180.727.488 171.691.114 189.763.862
2040 237.204.828 225.344.587 249.065.069
2045 293.682.168 278.998.060 308.366.276
Şekil 5.4: İstanbul’da Yıllık % 5 ± Sapma İle Ortalama Oluşacak İYA Miktarı
0 50000000 100000000 150000000 200000000 250000000 300000000 350000000
2020 2025 2030 2035 2040 2045
İYA Miktarı (Ton)
Yıllar
İYA Ortalama Miktar (Ton) % -5 Sapma (Ton) % +5 Sapma (Ton)
146
İstanbul’da, 2020 yılından başlayarak yukarıdaki hesaplamalara göre kentsel dönüşüm sürecinde yıkılacak binaların kaç yılda tamamlanacağı ve buna göre oluşacak İYA miktarını hesaplamak için bir projeksiyon sunulabilir. Özellikle İstanbul’un birinci derece deprem bölgesinde olması ve yaklaşan deprem riskine bağlı olarak daha hızlı bir performans gösterilmesi durumda birinci senaryoya göre kentsel dönüşüm süreci 25 yılda tamamlanırsa, her yıl ortalama olarak 12.721.957 ton İYA oluşacak ve bu süreç 2045 yılında tamamlanacaktır.
İkinci senaryoya göre; olabilecek aksaklılar, ekonomik krizler, siyasi kavgalar ve olağan üstü durumlara göre süreç belirlenen performansın altına düşer ve 35 yıla çıkarsa, her yıl oluşacak ortalama İYA miktarı 9.087.112 ton olacak ve bu süreç 2055 yılında tamamlanacaktır. Bu senaryoların gösterildiği şekil aşağıdaki gibidir.
Şekil 5.5: İstanbul’da Kentsel Dönüşüm Sürecinde Yıkılacak Binalarla İlgili Senaryolar
Esenler ilçesinde 2012 ve 2020 yılları arasında 7 yıllık ortalamaya göre kişi başına ortalama oluşan İYA miktarı 0,76 ton olarak bulunmuştu. Bu veriyi esas alarak hesaplama yaptığımızda İstanbul İlçelerinde yıllık olarak oluşacak İYA miktarı aşağıdaki tabloda görülmektedir. Buna göre İstanbul’da yıllık olarak oluşan atık miktarı 11.794.642 ton olarak hesaplanmıştır.
İstanbul’da Tablo 5.4’de baktığımızda, yıllık olarak oluşacak ortalama İYA miktarının da 11.295.468 ton olduğu ve birbirine çok yakın olduğu görülmektedir. Aradaki fark ise ilçe belediyelerinde kişi başı oluşan İYA miktarının aynı olmadığının göstergesidir.
-100000 0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000
2 0 2 0 2 0 2 5 2 0 3 0 2 0 3 5 2 0 4 0 2 0 4 5 2 0 5 0 2 0 5 5
Yıkılacak Bina Sayısı
Yıllar
Hesaplanan, 28 Yıl 1. Senaryo, 25 Yıl 2. Senaryo, 35 Yıl
147
Tablo 5.6: İstanbul İlçe Nüfusları ve Kişi Başına Oluşan İYA Miktarı
Sıra İlçeler 2019 Yılı Toplam
6 Bahçelievler 611.059 0,76 464.405
7 Sultangazi 534.565 0,76 406.269
8 Üsküdar 531.825 0,76 404.187
9 Maltepe 513.316 0,76 390.120
10 Gaziosmanpaşa 491.962 0,76 373.891
11 Kadıköy 482.713 0,76 366.862
18 Sancaktepe 436.733 0,76 331.917
19 Ataşehir 425.094 0,76 323.071
20 Eyüpsultan 400.513 0,76 304.390
21 Beylikdüzü 352.412 0,76 267.833
22 Sarıyer 347.214 0,76 263.883
23 Sultanbeyli 336.021 0,76 255.376
24 Zeytinburnu 293.574 0,76 223.116
25 Güngören 289.441 0,76 219.975
Toplam 15.519.267 0,76 11.794.643
Kaynak: (www.tuik.gov.tr, 2019)
148
Şekil 5.6: İstanbul’da Oluşan Yıllık Ortalama İYA Miktarının Nüfusa Göre İlçelere Dağılımı
Yukarıdaki şekilde İstanbul’da oluşan yıllık ortalama İYA miktarının nüfusa göre ilçelere dağılımı görülmektedir. Burada Esenler ilçesi örnek alındığı için kişi başına oluşan atık miktarı tam olarak Esenler için doğru, diğer ilçe belediyeleri için ciddi sapmalar gösterecektir. Çünkü oluşan İYA miktarına bakarak geçmiş yıllarda kişi başına ne kadar İYA oluştuğunu söyleyebiliriz. Ancak gelecek yıllarda kişi başına ne kadar İYA oluşacağını hiç bir şekilde söyleyemeyiz. Gelecek yıllarda oluşacak İYA miktarını ancak yıkılacak bina sayısını dikkate alarak hesaplayabiliriz. Burada yukarıdaki tablo ve grafiği koymamın amacı, bilimsel olarak bir şeyin nasıl olduğunu göstermek kadar, nasıl olmadığını göstermekte önemlidir. Buradan anlaşılması gereken neresi olursa olsun geçmiş yıllara ait kişi başı oluşan İYA miktarının hesaplanabileceği, ancak gelecek yıllara ait İYA miktarının ise kişi başına değil, ancak yıkılacak bina sayısı dikkate alınarak hesaplanabileceğini göstermektir. Konuyu bütünüyle değerlendirildiğimizde de İYA üretiminin geçmiş yıllara göre de homojen değil, heterojen bir dağılım gösterdiği görülebilir.
İYA oluşumu eğer nüfusa göre olsaydı, nüfusun en fazla olduğu ilçelerde her yıl en fazla İYA, en düşük olduğu ilçelerde de en az İYA oluşurdu. Ancak böyle olmayıp, İstanbul’daki ilçeler
0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000 800000
Esenyurt Küçükçekmece Bağcılar Pendik Ümraniye Bahçelievler Sultangazi Üsküdar Maltepe Gaziosmanpaşa Kadıköy Kartal Başakşehir Esenler Avcılar Kağıthane Fatih Sancaktepe Ataşehir Eyüpsultan Beylikdüzü Sarıyer Sultanbeyli Zeytinburnu Güngören Arnavutköy Şişli Bayrampaşa Tuzla Çekmeköy Büyükçekmece Beykoz Beyoğlu Bakırköy Silivri Beşiktaş Çatalca Şile Adalar
Yıllık Ortalama İYA Miktarı (Ton)
Eksen Başlığı
149
içerisinde nüfusu en fazla olmadığı halde en çok İYA’nın Ümraniye ilçesinde oluştuğu, Esenyurt ilçesinin nüfusu en fazla olduğu halde en fazla İYA’nın orada oluşmadığı görülmektedir. Ancak, kişi başına atık üretiminde, İYA değil de söz konusu evsel atıklar olsaydı nüfusa göre geçmiş yıllardaki ortalamalara bakarak gelecek yıllarda oluşacak evsel katı atık miktarını çok rahat öngörebilirdik. Çünkü evsel atık üretimi yıllara sari olarak önemli sapma göstermeyecek şekilde zaten nüfusa göre oluşmaktadır.
İstanbul’da binaların yenilenmesi, farklı sebeplere bağlı olarak yıkılıp tekrar yapılması her zaman dinamik bir süreç olup bu süreçlere bağlı olarak da sürekli olarak her yıl İYA oluşacaktır.
Ancak bu oluşan İYA’nın iyi değerlendirilmesi gerekir. Bu hem çevrenin korunması hem israfın önüne geçilmesi hem de ekonomik olarak ve doğal kaynakların verimli olarak kullanılması bakımından gereklidir. Bunun için özellikle İstanbul gibi büyük bir şehirde, kentsel dönüşüm çalışmalarının da uzun yıllar devam edeceği iyi hesap edilerek, yapılacak fizibilite çalışmalarına bağlı olarak zaman kaybetmeden İstanbul’da ihtiyaç olan, İYA işleme ve geri kazanım tesisleri hızlı bir şekilde kurulmalıdır.
5.2. İstanbul’da Kentsel Dönüşüm Atıklarının Geri Kazanımı
İstanbul’da kentsel dönüşüm atıklarının işlendiği ve geri kazanıldığı bir tesis yoktur. Ne kadar İYA’nın değerlendirildiği ve nasıl geri kazanım yapıldığıyla ilgili veriye ulaşılamamıştır.
Öncelikle kentsel dönüşümden kaynaklanan atıkların geri kazanımı için seçici yıkım yapılmalı ve belirli standartların sağlanması gerekir. Buna bağlı olarak fiyatların oluşması için bir pazarın ve İYA geri kazanılmış malzemeleri borsasının kurulması gerekir. Bunu niçin bu konularda faaliyet gösteren firmalarla çalışmalar yapılmalıdır.
Seçici yıkım yapıldığı zaman, İYA kaynağında ayrıştırılacağı için daha verimli bir geri kazanım sağlanacaktır. Seçici yıkımın amacı zaten atıkları kaynağında ayrıştırarak geri dönüşüm sağlamaktır. Seçici yıkım ile atıklar ayrı ayrı gruplandırılacak ve değerlendirilmesi için uygun yerlere yönlendirilecektir. Burada hassas konu atıkların yönlendirileceği firmaların önceden belirlenmesi ve bu atıkları işleyen lisanslı firmalar olması gerekir. İstanbul’da İYA’nın en önemli kısmını yaklaşık %90’ını beton ve tuğla oluşturduğu için özellikle bu alanda geri kazanım çalışmalarına yoğunluk verilmelidir. Burada en hassas konu beton atıklarının agrega olarak hazırlanması ve kullanım kılavuzları ve standartların oluşturulması gereklidir. Tuğla ve kiremitlerin ise tekrar aynı amaçla değerlendirilmesi için özellikle tuğla ve kiremit fabrikalarında kullanılması amacıyla ilgili kuruluşlarla çalışmalar yapılabilir.