2.4. KAMUSAL ALANI BİÇİMLENDİREN YURTTAŞ KİMLİĞİNDE DEĞİŞİM
2.4.2. İnternet Ve Çoğulcu Kamusal Alanın Oluşumu
Getirdiği iletişim olanakları ve bilgiyi yayma kolaylıklarıyla, internet; Antik Yunan’daki “doğrudan demokrasi” ye dönüşe ve demokrasinin gelişmesine önemli katkılarda bulunacağı düşünülmektedir.303 Farlı, hatta karşıt görüşlerin, kişi ve grupların kendilerini özgürce ifade etmesi olan çoğulculuk anlayışının da internet sayesinde hayata geçirilebileceği düşünülmektedir.304
Toplumların bilgi toplumuna dönüşme sürecinde, önemli bir iletişim kanalı olarak ortaya çıkan internet, uluslararası telekomünikasyon hatlarıyla birbirine bağlanmış, global bir bilgisayar şebekesidir.305 Aynı Zamanda internet, iki veya daha çok sayıda bilgisayarın birbiriyle bağlantısı anlamına gelen bilgisayar ağları (network)’nın aralarında tekrar bağlantı kurmalarıyla oluşan306 ve dünyanın farklı coğrafi mekanlarında milyonlarca kullanıcının aynı anda veya değişik zamanlarda kullandığı bir iletişim ağı olarak tanımlamak da mümkündür. İletişim alanında getirdiği büyük yenilikler, internete bağlanan herkes için sesli-görüntülü haberleşme, e-posta kullanımı, bilgiye kolay ulaşım olanakları getirmiş ve bir çok kişi ve kuruluş için günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.307
Kavram olarak multimedya da denilen internet teknolojisi ile aynı anda resim, ses ve bilgi aktarımı sağlayan, karşılıklı etkileşime dayanan ve daha önce ayrı ayrı kullanılan medya araçlarının birleştirilmesiyle dijital alanda değişik uygulamalar ortaya çıkmıştır.308 Bilgisayarlar aracılığıyla iletişim kurma ve bilgiye ulaşma olanağı sağlayan internet, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere, bütün dünyada her geçen gün biraz daha yaygınlaşan önemli bir iletişim aracı haline gelmiştir.309
İlk ortaya çıktığı dönemde bilim ve eğitim alanlarında, tartışma grupları tarafından bilgi değiş-tokuşu ve elektronik kütüphane olarak kullanılmaya başlayan internet,310 zamanla uzak mesafeleri ortadan kaldırmış, ortak sınır ve milliyet ötesi grupların yani sanal toplulukların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. İnsan hakları ve diğer baskıya
303 M. Akif Çukurçayır, Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi, Çizgi Kitabevi, 2. Baskı, Konya, 2002, s.140 304 Gözaydın, Dicleli, a.g.k. s.19
305 Melis E. Gümüş, “Günümüzde İnternet ve İletişim Stratejileri”, Maltepe Üniversitesi Meslek Yüksek
Okulu Dergisi, İletişim Araştırmaları Sayısı, 2003, s.79
306 Şimşek, a.g.k, s.122 307 Yalçın, a.g.k, 77-78
308 M. Akif Çukurçayır, Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi..., s.141
309 Naci Gündoğdu, “ İnternet ve Sendikal Hareket”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt.35, Sayı.4, 2002, s.121 310 Gümüş, a.g.k, s.79
dayalı uygulamalar internetle anında dış dünyaya aktarılmakta ve zulüm altındaki insanlar adına dışarıda politik odakların mobilize olmasını kolaylaştırmaktadır.311
İnternetin temelde, “bilgi kaynağı olma” ve “iletişim aracı” olarak iki işlevinden bahsedilebilir. Ucuz ve kapsamlı bir bilgi kaynağı olmasının yanında hızlı bir iletişim aracıdır.312 Dünya’da internet en fazla sırasıyla iletişim, araştırma, eğitim, oyun/eğlence, haberler/finanssal bilgiler, online Chat, online alışveriş, haber grupları, kişisel web sayfaları oluşturmak amaçlarıyla kullanılmaktadır. Türkiye’de ise sırasıyla, bilgi almak, oyun/eğlence, online Chat, gazete okumak, iş için, araştırma yapmak, mail/yazışma, ticari yaşamı izlemek, sörf yapmak, iletişim, bankacılık işlemleri, alışveriş, ekonomi/borsa haberlerini almak amacıyla kullanılmaktadır.313
Günümüz toplumlarında temsili ya da delegasyon demokrasisi başat olduğu bilinmektedir. Ancak yakın yıllarda, bir yandan sivil toplumun gelişmesi, diğer yandan temsili demokrasinin işleyişinde gözlenen olumsuzluklar, katılımcı hareketlerin subversif niteliğinden sıyrılmış karşı iktidarlar olarak, çoğulcu demokrasilerin doğal ve zorunlu faktörleri olduğu görüşü ön plandadır.314
Farklı görüşlerin, yorumların, değerlendirmelerin ve bu çeşitlilikten doğan farklı uygulamaların ve yaklaşımların varlığı, tarih içinde bütün toplumlarda var olmuştur ve toplumlar varlıklarını sürdürebilmek için ister istemez belli bir anlayış ve hoşgörüyü gerekli görmüşler, farklı görüşlere karşı anlayışı toplumlarında barındırmışlardır.315 Modern toplumlarda insanların bir arada yaşamalarının karmaşıklaşmasıyla beraber çeşitliliğin, daha doğrusu farklılıkların arttığı bilinmektedir.316 Demokrasi, farklılıkları bir arada tutmayı amaçlayan bir yönetim tarzıdır.317 Yönetimde çoğunluğun kararını dikkate alan, fakat azınlığın haklarının da korunduğu ve çiğnenmediği, toplumun büyük çoğunluğunun desteğini alan çoğulculuk, demokrasinin temel niteliklerindendir.318 Çoğulcu demokrasinin de işleyebilmesi için, toplumda farklı çıkarlara ve dolayısıyla farklı görüşlere sahip bulunanların örgütlenebilmeleri, çıkar ve görüşlerini barışçı yollardan rahatlıkla savunabilmeleri gerekir. Rejimin istikrarı için farklı çıkarlar arasında barışçı bir
311 Altınok, “İnternet, a.g.k, s.151 312 Gündoğdu, a.g.k, s.122 313 Yüzer, a.g.k, s.115
314 Nuri Bilgin, Melek Göregenli, “Kentsel Katılım Ve Çoğulculuk”, Kentte Birlikte Yaşamak Üstüne,
(Ed.Ferzan Yıldırım), Demokrasi Kitaplığı Yayını, 2. Baskı, İstanbul, 2002, s.54
315 Herkül Millas, “Dünya’da , Ülkede, Kentte, Ailede Çoğulculuk”, Kentte Birlikte Yaşamak Üstüne, (Ed.
Ferzan Yıldırım), Demokrasi Kitaplığı Yayını, 2. Baskı, İstanbul, 2002, s.109
316 Köker, a.g.k, s.93 317 Metiner, a.g.k, s.22
dengenin kurulması şarttır. Çoğulcu demokrasi bu açıdan bir denge ve uzlaşma rejimidir denilebilir. Tarihsel evrim içinde sendikalar ve kitle partileri gibi birbirlerini dengeleyebilecek güçler, uzlaşmayı zorunlu kılar. Bu açıdan örgütlenmeyi zorlaştırmamak, toplumda sağlıklı bir denge kurulması için önemlidir.319
Özellikle internet ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte seyreden bilgi toplumunda, çoğulculuk anlayışı daha yaygın kullanılmaya başlanılmıştır. İnternetin etkileşimci tabiatı, onu demokratik söylemin etkili ve ayırt edici bir forumu yapmaktadır. Bütün internet kullanıcıları hem konuşmacı, hem dinleyici, hem yayıncı hem de okuyucu, içerik sağlayıcı ve içerik tüketici olabilmektedir. Bu etkileşimci özellikleri ve ulaşım kolaylığı interneti güçlendirmektedir.320
Bilgi toplumunda, postmodern çağın kavranması, bir çoğulculuk ruhunun varolduğunu da öngörmektedir. Postmodern durum, kendisini temsil eden fikir ve imajların ironik, tabuları yıkan, serbest birlikteliğin karşılığıdır.321 İnternet aracılığıyla bilgiye ulaşmanın ve iletişimin kolay ve ekonomik açıdan ucuz hale gelmesi, bütün örgütleri önemli ölçüde etkileyerek yapılarında ve faaliyetlerinde bir çok değişime neden olmuştur.322 İnternetle birlikte farklı grupların ve sivil toplum örgütleri arasında dünya çapında diyalogun kolaylaştığı görülmektedir.323 İnternet bireyin aynı veya farklı düşüncelere sahip diğer birey ve topluluklarla kuracağı etkileşime de olanak sağlar. Böylece çoğunluğun görüş ve çıkarları ile bağdaşmayan karşıt düşüncelerin ve azınlık haklarının da temsil olanağı mümkündür.324
Elektronik ortamdaki tartışmalara katılım ve internet siteleri yaratma imkanları, bireylere ve örgütlere yeni koalisyonlar oluşturma ve yeni konular ortaya çıktıkça o konularda tutum takınma kolaylığı sağlamaktadır.325 İnternet bilgiye erişimi ve iletişimi kolaylaştırdığı için, bütün örgütleri olduğu gibi, sendikaları da daha saydam ve daha demokratik yapmıştır. Aynı zamanda örgüt içinde iletişimi ve bilgiye erişimi geliştirerek üyelerin karar alma sürecine daha etkin bir şekilde katılımını sağlayarak örgüt içi demokrasinin güçlenmesine de katkıda bulunabilir.326
İnternet ortamında oluşturulan topluluklar sadece sanal gerçeklik ile sınırlı kalmayıp, aynı zamanda gerçek yaşam sorunlarının da ortaya konulup, tartışılabileceği ve çözümler
319 Ahmet Taner Kışlalı, “Seçimsiz Demokrasi”, Mülkiye, Cilt.XXIV, Sayı.221, 2000, s.89-90 320 Sitembölükbaşı, a.g.k, s.19 321 Bayhan, a.g.k, s.157 322 Gündoğdu, a.g.k, s.124 323 Altınaok, a.g.k, s.143 324 Hoşgör, a.g.k, s.191 325 Sitembölükbaşı, a.g.k, s..196 326 Gündoğdu, a.g.k, s.129
üretilebileceği bir kamusal alan oluşturarak, interneti birbirinden farklı bir söylemin varolabileceği bir demokratik kitle iletişim aracına dönüşebileceğini düşünenler de vardır.327 Bilginin çoğulcu kaynakları yoluyla vatandaşların anlayışını geliştirerek, aynı düşüncede olmayan başka vatandaşların görüş ve düşüncelerinin dikkate alındığı diyalog ortamlarının oluşabileceği de savunulmaktadır.328
Ancak, çoğulculuk açısından bakıldığında internetin demokrasiye çok fazla katkıda bulunmayacağı görüşleri de mevcuttur. Çünkü çoğulcu kültürün özelliği olan bir diğeri ile karşılaşma burada erimektedir.329 Yüz yüze tartışma ortamından uzak olan elektronik aktiviteler, örgüt içindeki dayanışma duygusunu zayıflatmaktadır.330
İnternet, zaman ve mesafe sınırlarının madde kaynaklarından soyutlaması imkanı tanıyarak, birbiriyle yüz yüze gelebilen veya networklar veya tartışma grupları (bulletin board) aracılığıyla fikir ve görüş alışverişinde bulunan kullanıcı grubu olan “sanal topluluk” ları oluşmasına neden olmuştur.331 İnternet ağları, toplumsal hareketleri destekleyecek ve online tartışma ortamları sunabilecek bir yapıya sahip olabildiği ve gerçek yaşamı ilgilendiren faaliyetleri ve örgütlenmeleri de koordine edebildiği ölçüde etkili olacağı düşünülmektedir.332