İnsan Kaynakları Yönetiminin Fonksiyonları

İnsan kaynakları yönetimi, iş gücü verimliliğini arttırmak için çeşitli sistemler kurulmasını sağlar ve bu konuda çeşitli yaklaşımlar belirler. Belirlenen yaklaşımlar ve kurulan sistemler, kişinin işe alınmasından işten ayrılmasına kadar olan süreçte iş ve işlemlerin çalışan ve örgüt için en verimli ve tarafları tatmin edecek düzeyde gerçekleştirilmesini sağlar.

İnsan kaynakları fonksiyonlarını çalışana ve örgüte yönelik fonksiyonlar olarak ayırmak mümkündür. İnsana yönelik fonksiyonları; insan kaynağının temini, insanın işe adapte edilmesi, eğitilip geliştirilmesi, ücretlendirilmesi, performansının ölçülüp ödüllendirilmesi olarak ifade edilebilir. Örgüte yönelik fonksiyonları ise iş yaşamının düzenlenmesi, organizasyon şemasının ve organizasyon el kitabının oluşturulması, yetki ve sorumlulukların belirlenmesi, çalışma ortamının ve çalışma şartlarının en uygun hâle getirilmesi olarak ifade edilebilir (Güney, 2015:31). Fonksiyonların hem çalışana hem örgüte yönelik olması birçok problemin çözüm yerinin insan kaynakları fonksiyonu olduğunu ortaya koymaktadır.

İnsan kaynakları yönetimi fonksiyonları, sistem teorisine göre birbiri ile bağımlı ve bağlantılı birçok süreçten oluşan bir bütündür. Sistem teorisine göre çeşitli nitelikteki insan unsuru girdi olarak nitelendirilir (Mirze, 2010:173). İnsanın işe alınması, eğitilmesi, ücretlendirilmesi, performansının ölçülmesi, ödüllendirilmesi gibi birbiri ile bağlantılı işlemler “süreç”; insan kaynakları faaliyetleri sonucunda ise örgüt amaçlarına ulaştıracak yetkinlikte, motive olmuş, işinden tatmin olan ve örgütüne bağlı, yüksek performans gösteren çalışan ise “çıktı” olarak ifade edilebilir (Bingöl, 2016:27). Bu açıdan insan kaynakları uygulamalarını, örgütün beklentilerine uygun çalışan profili oluşturma süreci olarak nitelemek mümkündür.

Sadullah ve diğerlerine göre insan kaynakları fonksiyonları, iş gücü planlaması ve planlamaya uygun kadrolama (sağlama, seçme, yerleştirme) yapmak, işe başlayan kişiyi oryantasyon programları ile adapte etmek, değerlendirmek ve ödüllendirmek, değerlendirme neticesine göre ortaya çıkan gelişim ihtiyacına göre personeli yetiştirmek ve geliştirmek, çalışanların iş güvenliğini temin etmek, sağlıklı olmalarını sağlamak ve endüstri ilişkilerini sürdürmektir (Sadullah vd., 2015:8). Bu fonksiyonlara göre insan kaynağının hazır hâle gelmesi için örgüt içinde belli faaliyetleri durumsal olarak gerçekleştirmek gerekir.

9

İnsan kaynakları fonksiyonlarının birincisi ve en temel olanı iş gücü planlaması yapmaktır. Çünkü diğer fonksiyonlar ancak bu fonksiyon ile hayat bulmaktadır. Örgütte veya örgüte bağlı bir birimde kaç kişinin çalışacağının belirlenme süreci olarak ifade edilen iş gücü planlama, örgüt amaçlarının tespiti, iş analizlerinin yapılması, iş tanımlarının yapılması, iş için gereklilik ve yetkinliklerin belirlenmesi süreçlerinin tamamlanmasından sonra hangi işler için kaç kişinin gerekli olduğunun belirlenmesi sürecidir. Planlamanın en önemli amacı, doğru yer ve zamanda doğru nitelik ve sayıdaki kişinin hazır bulunmasını sağlamaktır (Can vd., 2012:14). Bu amaca ulaşmak için örgütteki diğer birimler, insan kaynakları birimi ile koordineli çalışır. Çünkü planlama süreci, örgüt stratejileri doğrultusunda diğer iş birimleriyle oluşturulması gereken bir süreçtir.

Planlama safhasının tamamlanmasından sonra belirlenen özellikteki kişinin temin edilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Burada örgüt, öncelikle kendisine uygun adayları kuruma çekmek için ilan verme yoluna gitmektedir. Gelen başvuruların incelenmesi, kriterleri uyan adaylarla mülakatların yapılması ve pozisyon için en uygun adayların işe alınması süreci gerçekleştirilmiş olmaktadır. Seçilerek işe alınan kişinin hızlı bir şekilde oryantasyona tabi tutulması, kurum kaynaklarının verimli kullanımı açısından önemlidir.

İşe alınıp oryantasyona tabi tutulduktan sonra işe başlayan kişinin, sürdürdüğü görevle ilgili beklentileri karşılayıp karşılamadığı ile ilgili analiz ve gözlemler yapılarak kişinin performansı ölçülür. Böylece çalışanın gelişim ve eğitim ihtiyaçları ortaya çıkmış olur. Bu eğitim ve gelişim ihtiyaçları doğrultusunda eğitimlerin verilmesi de insan kaynaklarının önemli fonksiyonlarındandır.

Çalışanın sürdürdüğü görev ve yetkinlikleri göz önüne alınarak, yaptığı işin değerine göre adil ücretlendirilmesi, kariyer planının yapılması, katkıları doğrultusunda ödüllendirilmesi ve motive edilmesi gibi faaliyetler, insan kaynakları yönetimi çerçevesinde yerine getirilen önemli faaliyetlerdir.

Çalışanın işini sevmesi, örgüte bağlanması, takım ruhu içinde çalışarak örgütüne maksimum katkıyı sağlamasını temin etmek de verimlilik çerçevesinde insan kaynakları yönetimi fonksiyonundan beklenir.

Çalışanın örgütte iş sağlığı ve güvenliği; kurallarına uygun bir şekilde çalıştırılması, sendikalarla ilişkilerin sürdürülmesi, iş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku

10

çerçevesinde faaliyetlerin yerine getirilmesi ve bütün bu faaliyetlerin bir bilgi işlem sistemi üzerinden sürdürülmesi, insan kaynaklarının etkinliği ve örgütsel verimlilik açısından gereklidir (Sabuncuoğlu, 2013:6-7). İnsan kaynakları uygulamaları açısından çalışanı etkileyen çevreler nezdinde ilişkilerin sürdürülmesi ve toplum kesimleri tarafından kabul görülerek desteklenmek örgütün varlığını devam ettirmesi açısından önemlidir. Bu çerçevede kanun ve mevzuatlara uyum, sendikalarla ilişkilerin sürdürülmesi, insan kaynakları birimlerinin yerine getirmesi gereken fonksiyonlardır. İnsan kaynakları süreçlerinin teknoloji ile bütünleşmiş bir şekilde kurumsal kaynak planlaması (ERP) yazılımları vasıtasıyla, diğer iş birimlerinin kullandığı ERP modülleri ile ortak bir veri tabanı üzerinde sürdürülmesi, insan kaynakları uygulamalarının etkinliğini arttırmakta, aynı zamanda insan kaynakları biriminin daha az sayıda personel ile çalışmasına katkı sağlamaktadır.

Örgütlerin amaçlarına ulaşması, verilen hedeflere ulaşma düzeyi ile ilgilidir. Çalışanların hedeflerine ulaşması ve bunun karşılığında adil bir ücret ile ödüllendirilmeleri iş tatmini ve örgütsel bağlılıkları açısından önemlidir. Örgütsel bağlılığı ve tatmini yüksek bir çalışanın, örgütün verimliliğini arttırdığı birçok araştırmada bulunmuştur. İnsan kaynakları yönetiminin ana konularından olan performans, ücret, iş tatmini ve örgütsel bağlılık konuları aşağıda detaylı olarak ele alınmaktadır.

11

3. PERFORMANS KAVRAMI, TANIMI, AMACI, ÖNEMİ, YARARLARI,