Bu başlıkta katılımcılara yöneltilen bir soru vasıtasıyla esasen, gençlerin kendilerini en mutlu eden değerin tespitine çalışılmaktadır. Böylelikle gençlerin değer yargılarının temelinde yatan nüveler belirlenmeye çalışılacaktır. TRA2 bölgesindeki çalışmaya katılan gençlerin yüzde 29,1 oranındaki kısmı, “bir insanı en fazla ne mutlu eder?” sorusuna bir dine/inanca bağlılık olarak cevap vermiş-tir. Katılımcıların yüzde 25,0 oranındaki kısmı aileye bağlı olmayı bir insanı en mutlu eden şey olarak görürken; yüzde 13,5 oranındaki kısmı ise bilgi sahibi olmayı bir insanı en mutlu eden şey olarak gördüğünü belirtmiştir. Bu sıralamayı arkadaş/dost (%11,3), para/zenginlik (%9,6), dünya görüşü için mücadele (%5,1) ve makam mevki sahibi olmak (%4,6) takip etmektedir. Tablo 11.1 incelendiğinde görüleceği gibi, iki değer diğerlerinin önüne geçmektedir ki, bunlar din ve ailedir.
Katılımcıların yüzde 54,1 oranındaki kısmı bu iki şıktan birini seçmişlerdir. Bu durum, TRA2 bölgesi gençlerinin değer yargıları içerisinde dinin ve ailenin çok önemli olduğunun bir göstergesidir.225
225 C.A.A., Patnos Belediye Başkanı, Mülakat: Murat Önder, 26 Kasım 2017.
Kars ilinde yaşayan gençler için insanı en fazla mutlu değer bir dine bağlılık (%28,9) iken; bunu aileye bağı olma (%26,1), bilim/bilgi sahibi olma (%13,5) ve arkadaş/dost (%11,8) takip etmekte-dir. Bu da Kars ilinde yaşayan gençlerle, Ağrı ve Iğdır’da yaşayan gençlerin değer yargılarının ben-zeştiğinin göstergesidir. Ardahan ilinde yaşayan gençler için insanı en fazla kılan şey aileye bağı olma (%30,3) iken; bunu dine bağlılık (%21,3), arkadaş/dost (%12,8) ve para/zenginlik (%14,5) ta-kip etmektedir. Bu noktada Ardahan ilinde yaşayan gençlerin değer yargıları açısından diğer TRA2 Bölgesi illerinden ayrıştığı görülmektedir.
11.2. Gençlerde Dini ve Kültürel Yaşam Pratikleri
Gündelik yaşam, bireylerin hayatlarının normal akışı içerisinde gerçekleştirdikleri rutin eylem-lerdir. Bu rutinler sürdürülürken ister açık, isterse de örtük bir biçimde olsun, birey başkalarıyla etkileşim içerisine girer. Her bireyin, kendi yaşantısı içerisinde sürdürdüğü pratikler mevcuttur.
Aynı denizin dibindeki kum taneleri gibi tek başlarına önemsiz ve fark edilmez görülseler de hep birlikte olmak duygusu, bireyin anlam ve değer dünyasının bir göstergesidir (Braudel, 2004: 23).
Gündelik yaşam içerisinde ortaya çıkan pratikler ve ritüeller vasıtasıyla bireyler, içinde bulunduk-ları toplumun maddi kültürünü oluştururlar (Lefebvre, 1998: 28). Tam olarak da bu süreç, bireyin grup kimliğini hem edindiği, hem hissettiği, hem de yaşattığı bir düzlemde gerçekleşmektedir.
Bu sebeple de gündelik hayat incelenerek bireyler hakkında fikir sahibi olmak mümkün hale gel-mektedir. Bu noktada araştırma kapsamında TRA2 bölgesinde yaşayan gençlerin bazı gündelik hayat pratikleri incelenmektedir. Bu incelemenin temelinde yatan, gençlerin sosyalleşme alanları üzerinden oluşan pratiklerdir. Böylelikle TRA2 bölgesi gençlerinin, gündelik yaşam pratikleri üze-rinden değer yargıları incelenmeye çalışılacaktır.
Tablo 11.5: Aşağıdakileri hangi düzeyde yapıyorsunuz?
Düzenli Ara sıra Pek değil Toplam
Sinemaya gitmek 6,4 35,4 58,2 100
Cuma namazı kılmak 30,3 24,6 45,1 100
Ramazanda oruç tutmak 76,6 13,5 9,9 100
İçki içmek 5,3 7,8 86,9 100
Sigara içmek 16,4 10,4 73,2 100
Beş vakit namaz kılmak 22,5 37,9 39,6 100
Dini sohbetlere katılmak 16,5 42,4 41,1 100
Siyasi sohbetlere katılmak 10,3 24,3 65,4 100
Kahveye/kafeye gitmek 20,5 38,5 41,0 100
Tablo 11.5 incelendiğinde görülmektedir ki, gençlerin en düzenli olarak gerçekleştirdikleri pra-tik ramazan ayında oruç tutmaktır (%76,6). Düzenli olarak beş vakit namaz kılan gençlerin oranı ise yüzde 22,5 oranındadır. Bunun yanında cuma namazını düzenli olarak kılan gençlerin oranı ise yüzde 30,3 oranındadır. Fakat cuma namazının kadınlar tarafından da kılınabilmekle beraber erkeklere farz olduğu unutulmamalıdır. Dini sohbetlere düzenli katılan gençlerin oranı da yüzde bağı olmak (%27,0), arkadaş/dost (%12,4) ve bilim/bilgi sahibi olmak (%12,2) gelmektedir.
Üni-versite eğitimi alan gençler için ise, insanı en fazla mutlu eden değer bir dine bağlılık (%31,4) iken; bunu takiben aileye bağı olmak (%19,4), bilim/bilgi sahibi olmak (%17,3), ve para/zenginlik (%11,4) gelmektedir. İlgili tablonun da gösterdiği gibi, genel durum içerisinde lise eğitimi gören gençler arasında, diğer eğitim gruplarına nazaran arkadaş/dost daha önem kazanırken; üniversite eğitimi alanlarda bilim/bilgi sahibi olmak yükselmektedir.
Tablo 11.3: Sizce aşağıdakilerden hangisi insanı en fazla mutlu eder?
Okumayan Lise Üniversite
Bir dine/inanca bağlılık 30,4 28,2 31,1
Bilim/bilgi sahibi olmak 12,6 12,2 17,3
Dünya görüşü için mücadele etmek 7,0 4,2 6,5
Para/zenginlik 11,5 8,6 11,4
Aileye bağı olmak 25,3 27,0 19,4
Makam/mevki sahibi olmak 3,1 5,3 3,5
Arkadaş/dost 9,0 12,4 9,6
Diğer 1,1 2,1 1,2
Toplam 100 100 100
Katılımcıların insanı en fazla mutlu eden değer hakkındaki görüşleri, yaşadıkları il üzerinden de-ğerlendirildiğinde, yine anlamlı bir farklılık gözlemlenmektedir (P=,000). Yaşadıkları şehirlere göre gençlerin insanı en fazla mutlu eden değer hakkındaki görüşleri de değişmektedir. Ağrı ilinde yaşayan gençler için insanı en fazla mutlu eden şey bir dine bağlılık (%33,1) iken; bunu aileye bağı olma (%22,9), bilim/bilgi sahibi olma (%14,5) ve arkadaş/dost (%10,0) takip etmektedir. Iğdır ilin-de yaşayan gençler için insanı en fazla mutlu ilin-değer bir dine bağlılık (%30,3) iken; bunu aileye bağı olma (%21,9), bilim/bilgi sahibi olma (%14,7) ve arkadaş/dost (%11,4) takip etmektedir. Görüle-ceği üzere, Iğdır ve Ağrı illerinde yaşayan gençler birbirlerine yakın oranlarda ve aynı sıralama ile insanı en fazla mutlu eden değer hakkındaki görüşlerini belirtmişlerdir. Bu sebeple Ağrılı ve Iğdırlı gençlerin türdeş değer yargılarına sahip oldukları söylenebilir.
Tablo 11.4: Sizce aşağıdakilerden hangisi insanı en fazla mutlu eder?
Ağrı Ardahan Iğdır Kars
Bir dine/inanca bağlılık 33,1 21,3 30,3 28,9
Bilim/bilgi sahibi olmak 14,5 10,6 14,7 13,5
Dünya görüşü için mücadele etmek 5,4 5,8 5,1 4,3
Para/zenginlik 9,0 10,9 10,4 8,9
Aileye bağı olmak 22,9 30,3 21,9 26,1
Makam/mevki sahibi olmak 4,0 6,0 5,2 3,9
Arkadaş/dost 10,0 12,8 11,4 11,8
Diğer 1,2 2,3 1,0 2,7
Toplam 100 100 100 100
nuda Sarıkamış Milli Eğitim Müdürü’nün söylediği, “Sosyal imkânsızlıklar en büyük sorun. Gençle-rin vakit geçirebilecekleri hiç bir şey yok, çocuklar zaten kıştan dolayı dışarı çıkamıyor, kafelerde kahvelerde vakit geçiriyorlar”231 cümlesi konunun anlaşılması açısından önemlidir. Gençlerin yüzde 41,0 oranındaki kısmı Kahvehane/kafeye gitmemektedir. Bu da hâlihazırda kahvehanelerde ve kafelerde sosyalleşmeye mecbur kalan gençlerin önemli bir kısmının, bu tür eğlence mekânlarına dahi gidemediklerinin bir göstergesidir. Son olarak göze çarpan bir diğer durum da, gençlerin siyasi sohbetlere katılmamasıdır (%65,4). Bu da gençler için siyasetin ilgi çekici olmadığını göstermektedir.
Tablo 11.6: Aşağıdakileri hangi düzeyde yapıyorsunuz?
Kız Erkek
Düzenli Ara sıra Pek değil Düzenli Ara sıra Pek değil
Sinemaya gitmek 4,4 34,8 60,9 8,4 36,0 58,2
Cuma namazı kılmak 9,4 12,0 78,6 47,5 35,1 17,5
Ramazanda oruç tutmak 82,8 9,5 7,7 70,4 17,6 12,0
İçki içmek 3,6 4,1 92,3 7,0 11,2 81,9
Sigara içmek 7,4 8,8 83,8 24,7 12,1 63,2
Beş vakit namaz kılmak 23,9 37,1 38,9 21,1 38,7 40,2
Dini sohbetlere katılmak 15,5 43,1 41,5 17,6 41,8 4,6
Siyasi sohbetlere katılmak 7,2 21,2 71,6 13,2 27,1 59,6
Kahveye/kafeye gitmek 14,3 35,2 50,4 26,3 38,5 41,0
TRA2 bölgesindeki gençlerin, gündelik yaşam pratikleri, cinsiyetleri üzerinden değerlendiril-diğinde, anlamlı bir fark gözlemlenmektedir (P=,000). Düzenli olarak Ramazan’da oruç tutmak kızlarda (%82,8), erkeklerden (%70,4) daha yüksek oranda uygulanan bir pratiktir. Yine aynı şekilde, düzenli olarak beş vakit namaz kılmak, kızlarda (%23,9), erkeklerden (%21,1) daha yüksek oranda uygulanan bir pratiktir. Sadece düzenli olarak Cuma namazı kılmak erkeklerde (%47,5), kızlardan (%9,4) daha yüksek oranda uygulanan dini pratik olarak göze çarpmaktadır ki, bunun sebebi Cuma namazının kadınlara değil, erkeklere farz olmasından kaynaklanmaktadır. Bu veriler ışında söylenebilir ki, kızlar arasında dini pratikler, erkeklere nazaran daha yaygın olarak gerçekleştirilmektedir. İlgili tablo incelendiğinde görülmektedir ki, erkekler kızlara nazaran daha fazla sosyalleşmektedirler. Erkeklerde düzenli sinemaya gitmek yüzde 8,4 iken, bu oran kızlarda 4,4 oranındadır. Yine Erkeklerde düzenli kahveye/kafeye gitmek yüzde 26,3 iken, bu oran kızlarda 14,3 oranındadır. Bu da erkeklerin kızlara göre sosyal yaşantıda daha aktif olduklarını göstermektedir.
İlgili tabloda dikkati çeken bir diğer durum da, düzenli olarak sigara içmek erkekler arasında yüzde 24,7 iken, kızlarda bu oranın yüzde 7,4’e düşmesidir. Bu da erkekler arasında kötü alışkanlıkların kızlara göre daha yaygın olduğunun göstergesidir.
231 A. K., Sarıkamış Milli Eğitim Müdürü, Mülakat: Olkan Senemoğlu ve Gözde Özer, 23 Kasım 2017.
16,5 oranındadır. Yukarıda zikredilen tüm bu dini pratikler göz önüne alındığında, TRA2 Bölgesi gençlerinin dini pratikleri düzenli gerçekleştirme noktasında, pratiklerin sürekliliğine üst düzeyde riayet etmediği görülmektedir. Fakat Tablo 11.25 incelendiğinde görülmektedir ki, gençler dinleri-ni hayatlarını feda edebilecekleri kadar önemli bir değer (%85,1) olarak kabul etmektedirler.
Bunun yanında yine Tablo 11.1’de görüleceği gibi insanı en fazla mutlu eden değerin bir dine bağlı olmak (%29,1) olduğunu belirtmişlerdir. Tüm bu veriler göstermektedir ki, gençlerin bireysel kimliklerinde din olgusu çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu da dinin bir kimlik olarak, bireylerin kendilerinin tanımlamada kullandıkları bir olgu olarak kabul edildiğini göstermektedir. Bu konuda araştırma kapsamında görüşülen kişilerden birinin söyledikleri önemlidir:
“Manevi değerler kayboldu, sosyal medya internet vs. bağlantılar koptu, saygılar azaldı, en ufak şeyde birbirine bağırmalar arttı. Gençlerde çok fazla namaz kılma yok, teravihe yaşlılar geliyor. En fazla 15 kişi sadece Cuma namazlarında. Görsel anlamda dindar ama gerçek an-lamda sıkıntılı.”226
İlgili tabloda dikkat çeken bir diğer eğilim de, düzenli olarak içki içen (%5,3) gençlerin oranı ile düzenli olarak sigara içen (%16,4) gençlerin oranının düşük seviyelerde tespit edilmesidir. Bölgede yürütülen derinlemesine yüz yüze mülakatlarda, bu verilere zıt bir tablo ortaya çıkmaktadır. Bu lafzı geçen bu derinlemesine yüz yüze mülakatlarda gençler arasında alkol kullanımının arttığı227, sigara kullanımının ise hâlihazırda çok yüksek olduğu228 bilgisi edinilmiştir. Bu konuda Y.Y.’nin söyledik-leri önemlidir:
“Son zamanlarda arttı. Özellikle en çok satılan bonzai, bali, uyuşturucu kullanımı arttı. Bu-lunmaları kolaylaştı. Sigara alışkanlığı daha fazla. Okul önlerinde karşılaşıyoruz. Kız öğren-ciler de kullanıyor. Artık çok doğal hale geldi.”229
Gençlerin sosyal ve kültürel yaşam pratiklerine göz atıldığında ise, bölgenin gençler açısından en önemli sorunlarından biri gözlemlenmektedir. TRA2 bölgesindeki çalışmaya katılan gençler arasında düzenli olarak sinemaya gidenlerin oranı sadece yüzde 6,4’tür. Hiç gitmeyenlerin oranı ise yüzde 58,2’dir. Bunun temel sebebi, çoğu yerleşim yerinde sinema tiyatro gibi sosyal imkân-ların olmayışıdır.230 Bu durum bölgenin temel sorunlarından birisidir. Yapılan derinlemesine yüz yüze mülakatların neredeyse hepsinde bu durum belirtilmiştir. Aynı zamanda bu durum, bölge-den diğer illere yönelen göç dalgasının da bir sebebini oluşturmaktadır. Bölge iklimsel olarak çok sert ve uzun geçen kışlar yaşadığından dolayı, bölge gençleri sosyalleşmek için kapalı alanlara ihtiyaç duymaktadır. Fakat bu kapalı alanlar da gençler tarafından yetersiz bulunmaktadır. Bu
ko-226 Kars Ak Parti Odak Grup Çalışması, Mülakat: Murat Önder ve Meryem Aybas, 28 Ekim 2017.
227 A. İ., Göle Belediye Başkanı, Mülakat: Oğuzhan Altınkoz ve Adviye Damla Ünlü, 24 Kasım 2017.
228 O. A. Aralık Belediye Başkanı, Mülakat: M. Emin Köktaş ve Adnan Akın, 27 Ekim 2017.
229 Y. Y., Kars Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürü, Mülakat: Meryem Aybas, 23 Kasım 2017.
230 B. T., Göle Meslek Yüksek Okulu Müdürü, Mülakat: Oğuzhan Altınkoz ve Adviye Damla Ünlü, 24 Kasım 2017.
Cuma namazı kılmanın (%57,4), ramazanda oruç tutmanın (%91,0) ve beş vakit namaz kılmanın (%64,4) en yaygın olduğu il Ağrı ilidir. Bu da, Ağrı ilinde yaşayan gençler arasında dini pratikleri gerçekleştirmenin, bölgenin diğer illerine nazaran daha yaygın olduğunun bir göstergesidir.