Evlilik kararı, bireylerin hayatlarında karşılarına çıkan en önemli kararlardan birini oluşturmaktadır.
Evlilik kararının verilmesinde kişinin özgür seçimler yapabilmesi toplumdaki bireylerin ne ölçüde bağımsız ve birey olabilme yetisine sahip olduğunun veya özgürlüğünü ne ölçüde kullanabildiği-nin göstergelerinden biridir. Geleneksel toplumlarda ailekullanabildiği-nin evlilik kararı üzerindeki etkisi yoğun olarak hissedilirken, daha liberal ve bireyselliğin ağır bastığı toplumlarda ailelerin bireylerin karar-ları üzerindeki etkisi göreceli olarak daha azdır.
TRA2 Bölgesindeki gençlere “Aileniz sevdiğiniz biriyle evlenmenize karşı çıkarsa ne yaparsınız?”
sorusu sorulduğunda verilen cevaplar Tablo 6.17’de görülmektedir. Örneklemin yüzde 32,8’i “ai-lemi dinler vazgeçerim” derken; yüzde 51,6’sı “ısrar edip ai“ai-lemi ikna ederim” demektedir. Yüzde 13,2’si ise ailemi ikna edemezsem kaçarım/kaçırırım yanıtı vermiştir. Gençlerin büyük çoğunlu-ğunun ailesini ikna edebileceğini düşündüğünü beyan etmesinden hareketle aile ile iletişimin güçlü olduğu, ancak yine de ailenin evlilik kararı üzerinde büyük bir belirleyiciliğe sahip olduğu söylenebilir. Kaçma ve kaçırma seçeneğinin yüzde 13,2 gibi bir oranla gençler arasında bir seçe-nek olması geleseçe-nekselliğe ve evlilik üzerindeki toplumsal baskıya işaret etmektedir.
122 Kars Anadolu Gençlik Derneği odak grup görüşmesi.
123 T. B., Ardahan CHP Gençlik Kolları Başkanı, Mülakat: Olkan Senemoğlu, Oğuzhan Altınkoz, Adviye Damla Ünlü, 25 Kasım 2017.
Tablo 6.16, illere göre sevgiliyle görüşme şeklini göstermektedir. İllere göre, sevgiliyle yüz yüze görüşme oranı en düşük Ardahan’dadır (%39,1). Bu ildeki gençlerin yüzde 22,3’ü sevgilileriyle görüşme imkânı bulamadıklarını ifade etmişlerdir. Bu oran diğer üç ile göre en yüksek düzeyi oluşturmaktadır. Muhafazakâr ve geleneksel yapısıyla dikkat çeken Ağrı ilinde “görüşemiyoruz”
diyenlerin oranı yüzde 16,5 ile en düşük ve yüz yüze görüşüyoruz diyenlerin oranı yüzde 51,9 ile diğer illere göre daha yüksektir. Sevgiliyle görüşme konusunda yapılan varyans analizine göre iller arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p=0.000).
Tablo 6.16: Sevgilinizle nasıl görüşüyorsunuz?
Ağrı Ardahan Iğdır Kars
Pek görüşemiyoruz 16,5 22,3 18,0 19,1
Yüz yüze 51,9 39,1 47,8 41,0
Telefonla 24,7 20,0 24,9 20,6
İnternetle 5,4 7,4 7,7 7,8
Diğer 1,5 11,3 1,7 11,4
Toplam 100 100 100 100
Bölge illerinde yaşayan kızların yanı sıra erkeklerin de sevgilileriyle rahatça dolaşamadığı ifade edilmektedir. Bu konuda üniversiteli bir gencin söyledikleri dikkate değerdir:
“Flört etmek gizli saklı. Aile baskısı var tabi ki. Babam kız arkadaşımla beni kafede görse an-nem üzerinden mesaj gönderir. Kendine düzgün birini bulsun der. Ben de kız kardeşim nişanlı iken nişanlısının eve gelmesine izin vermedim. Kız kardeşimin flört etmesine izin vermem. Dö-verim. Çocuğu döDö-verim. Babasını döDö-verim.” 121
Bölgede yaşayan erkekler arasında eğitim durumundan bağımsız olarak toplumsal cinsiyetçi rol-lerin çok baskın olduğu görülmektedir. Araştırma kapsamında görüşülen genç erkekler içinde sevgilisi olduğunu belirten erkeklerin düşüncesi ne olursa olsun, kendi kız kardeşlerinin sevgilisi olma fikrine karşı çıktığı dikkate değerdir. Benzer şekilde kendilerinin sevgilisi olduğunu fakat
121 Kars’ta değişik görüşten öğrencilerle yapılan odak grup görüşmesi. Görüşmeyi yapan Havva Çaha, M. Emin Köktaş ve Adnan Akın, 27 Ekim 2017.
Tablo 6.20’de, illere göre gencin istediği kişi ile evlenmesine ailesinin karşı çıkması durumunda göstereceği tepki verilmektedir. Tabloya göre, bütün illerde ailenin sözünü dinleyerek vazgeçme şıkkı yaklaşık yüzde 32-33 civarındadır. Gençlerin yaklaşık yarısı ailesini ikna edebileceğini düşün-mektedir. Kız kaçırma veya kızın kaçması ise en çok Iğdır ilinde bir alternatif davranış olarak görül-mektedir. Bölgede illere göre gencin evlenmesine ailenin karşı çıkması durumunda gösterilecek tepkiler arasında yapılan varyans analizi sonucunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulun-mamıştır (p=0.888).
Tablo 6.20: Aileniz sevdiğiniz biriyle evlenmenize karşı çıkarsa ne yaparsınız?
Ağrı Ardahan Iğdır Kars
Ailemi dinler vazgeçerim 32,5 33,9 31,2 33,6
Israr edip ailemi ikna ederim 52,0 49,8 52,4 51,8
Ailemi ikna edemezsem kaçarım/kaçırırım 14,1 12,9 15,1 11,0
Diğer 1,4 3,5 1,3 3,6
Toplam 100 100 100 100
Bölgede evlilik kararı alınırken etnik unsurlardan ziyade mezhep farklılıklarının dikkate alındığı görülmektedir. Evlilik konusu ciddi olarak gündeme geldiğinde, üniversite mezunu olsa bile fark-lı mezhepten gençlerin birbirini çok sevse dahi evlilik aşamasında ailenin kararı doğrultusunda sevdiğinden vaz geçmesi bölgede yaygındır. Üniversite mezunu Caferi bir gencin şu ifadeleri bu gerçeği çarpıcı biçimde ortaya koymaktadır:
“Azeri ve Caferi olduğumuz için Caferi dışında biriyle evlenmemiz iyi karşılanmaz. Önceki sevgilim Caferi olmadığı için ailem evlenmeme karşı çıktı. Son noktada ailemin kararını dik-kate alarak sevgilimden ayrıldım. Annem mezhep farkından dolayı bir Kürtle evlenmeme izin vermez. Türk veya Terekeme’ye karşı da aynı tepkiyi gösterir. Aleviyle de evlenemem. İlla ki Caferi olacak.”124
TRA2 Bölgesinde yaşayan gençlerin aile ve yakın çevreyle ilişkilerinde üniversitenin dönüştürü-cü rolü belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Üniversite, dışarıdan gelen öğrencilerin kendi kültürlerini kente taşımasına imkân verdiği gibi, bulundukları yöreden farklı bir yerde daha özgür biçimde yaşamalarına da fırsat vermektedir. Bu bakımdan özellikle TRA2 Bölgesindeki şehirlerin dışından gelen gençler bu konuda daha rahattırlar. Bu rahatlık doğal olarak yereldeki gençlere de yansımaktadır. Dışarıdan gelen üniversite öğrencileri için açılan kafeler ve sosyal alanlar, yereldeki gençlerin de rahatça sosyalleşebilmesine ve davranışlarının daha normal görülebilmesine neden olmaktadır.
124 Kars, Ülkü Ocaklarında yapılan odak grup görüşmesi. Görüşmeyi yapan Havva Çaha ve Meryem Aybas, 28 Ekim 2017.
Tablo 6.17: Aileniz sevdiğiniz biriyle evlenmenize karşı çıkarsa ne yaparsınız?
Sayı Yüzde
Ailemi dinler vazgeçerim 1.436 32,8
Israr edip ailemi ikna ederim 2.260 51,6
Ailemi ikna edemezsem kaçarım/kaçırırım 579 13,2
Diğer 104 2,4
Toplam 4.379 100
Tablo 6.18, cinsiyete göre ailenin evlilik kararına karşı çıkması durumunda gösterilecek tepkiyi göstermektedir. Tabloya göre, her iki cinste de gençlerin yarıdan fazlası ailesini ikna edeceğini dü-şünmektedir. Kızların yüzde 39,7’si, erkeklerin ise yüzde 26,1’i ailenin istemediği kişiyle sevse dahi evlenmeyeceğini belirtmektedir. Bölgede kız kaçırma veya kızların kaçması yaygındır. Erkeklerin yüzde 20,4’ü, kızların ise yüzde 5,8’i ailesini ikna edememesi durumunda sevdiğine kaçacağını söylemektedir. Cinsiyete göre ailenin sevilen kimseyle evliliğe karşı çıkması durumunda yapılan varyans analizi sonucunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p=0.000).
Tablo 6.18: Aileniz sevdiğiniz biriyle evlenmenize karşı çıkarsa ne yaparsınız?
Kız Erkek
Ailemi dinler vazgeçerim 39,7 26,1
Israr edip ailemi ikna ederim 51,8 51,4
Ailemi ikna edemezsem kaçarım/kaçırırım 5,8 20,4
Diğer 2,7 2,1
Toplam 100 100
Tablo 6.19, eğitim düzeyine göre gençlerin sevdiği kişi ile evlenmesine ailesinin karşı çıkması du-rumunda vereceği tepkiyi göstermektedir. Tabloya göre, lise öğrencilerinin yüzde 35,1 ile aileyi en fazla dinleyerek kararlarından vaz geçecekleri görülmektedir. Lise öğrencilerinin yaş itibari ile daha küçük olması ailenin etkisini açıklamaktadır. Ailemi ikna ederim diyenler en yüksek oranda yüzde 55,7 ile üniversiteliler arasından çıkmıştır. İkna ederim diyenlerin yüzde 43,2 ile en düşük oranda okumayanların arasında gerçekleşmesi eğitimin kişide özgüvene yol açtığını göstermek-tedir. Aynı şekilde kaçma/kaçırılma seçeneğinin en fazla okumayanlar arasında olması da yine eği-timin rolüne işaret eder. Eğitim düzeyine göre gencin evlenmesine ailenin karşı çıkması durumun-da gösterilecek tepkiler arasındurumun-da yapılan varyans analizi sonucundurumun-da istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p=0.000).
Tablo 6.19: Aileniz sevdiğiniz biriyle evlenmenize karşı çıkarsa ne yaparsınız?
Okumayan Lise Üniversite
Ailemi dinler vazgeçerim 29,0 35,1 28,8
Israr edip ailemi ikna ederim 43,2 51,6 55,7
Ailemi ikna edemezsem kaçarım/kaçırırım 26,5 11,0 12,7
Diğer 1,4 2,4 2,7
Toplam 100 100 100
T.C. SERHAT KALKINMA AJANSI
VE MEDYA
Fotoğraf: Mukadder Yardımcıel
Tablo 7.1, TRA2 Bölgesindeki gençlerin kitap okuma alışkanlıklarını göstermektedir. Tabloya göre gençlerin yüzde 25,2’si düzenli kitap okuduğunu, yüzde 47,5’i ise ara sıra okuduğunu belirtmiştir.
Bununla birlikte hiç kitap okumadığını belirtenlerin oranı yüzde 12,5 düzeyindedir. Araştırma örnekleminde yer alan gençlerin büyük bir kısmının lise ve üniversite öğrencisi olduğu dikkate alınırsa bunun nedeni kolayca anlaşılabilir. Bununla birlikte okunan kitapların okuldan dolayı mı okunduğu konusuna dikkat edilmesi gerekir. Son yıllarda izlenen eğitim politikaları kapsamında çocuk ve gençlerin kitap okuma alışkanlığını kazanmalarını sağlamaya yönelik olarak Milli Eği-tim Bakanlığı her ders yılında okunması gerekli kitapları belirlemektedir. EğiEği-tim müfredatı oku-nan kitaplar ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirmeye yönelik sınavlar ve raporlar hazırlanmasını zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle ara sıra ve düzenli okurum yanıtının bu çerçevede ele alınması gereklidir. 128 Araştırma kapsamında görüşülen yetkililerden birinin verdiği yanıtlarda da bu du-rum görülmektedir: “Gençlerde gelecek endişesi oluyor. Spora harcayacağı zamanı meslek edinmeye harcamak istiyor. Spor yapmaktansa okumayı yeğliyorlar.” 129
Tablo 7.1: Kitap okuyor musunuz?
Sayı Yüzde
Hiç okumuyorum 535 11,5
Fazla okuyamıyorum 569 12,2
Ne okuyorum, ne okumuyorum 167 3,6
Bazen okurum 2.217 47,5
Düzenli okurum 1.177 25,2
Toplam 4.665 100
TRA2 Bölgesindeki gençlerin kitap okuma alışkanlıkları, diğer verilerle birlikte ele alındığında, belirli bir seviyeyi yakalamış durumdadır.
Tablo 7.2 cinsiyete göre kitap okuma alışkanlığını göstermektedir. Türkiye’de kadınlar erkeklere göre daha fazla kitap okumaktadır. Bu durum bölge genelinde de benzerlik göstermektedir. Kız-ların erkeklere göre daha fazla ve düzenli olarak kitap okuduğu görülmektedir. Örneğin düzenli olarak kitap okuduğunu belirten kızların oranı yüzde 31,8 iken düzenli olarak kitap okuyan erkek oranı sadece yüzde 18,7’dir. Ara sıra kitap okuyan kızarın oranı da (%48,7) iken erkeklerde yüzde 46,4’tür. Bölgede genç kızların daha fazla kitap okumaya hevesli olmaları aslında geleceklerini de-ğiştirme isteklerinden de kaynaklanmaktadır. Bu konuda odak görüşmesi sırasında bir genç kızın söyledikleri dikkate değerdir:
128 Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2011 yılında gerçekleştirilen “Türkiye Okuma Kültür Atlası” isimli çalışmada da bölgede yılda ortalama 5-6 kitap okunduğu ve oranın Türkiye ortalaması olan 7,2’nin altında olduğu dikkate alınmalıdır. A.g.e. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Okuma Kültür Haritası http://www. kygm. gov.tr/ TR,36/ turki-ye-okuma-kulturu-haritasi-arastirmasi-sonuclari-ac-.html Erişim tarihi: (erişim tarihi: 23.12.2017).
129 Y. Y., Kars Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürü, Mülakat: Meryem Aybas, 23 Kasım 2017.
BÖLÜM 7
KÜLTÜREL FAALİYETLER VE MEDYA
Bu bölümde, öncelikle TRA2 Bölgesindeki gençlerin kitap ve gazete okuma alışkanlıklarına bakılmaktadır. Daha sonra ise gençlerin televizyon izleme alışkanlıklarına odaklanılmaktadır.
Gençlerin TRT Kürdi ve diğer Kürtçe kanalları izleme oranlarına ve bu kanallardaki dili anlayıp anlamadıklarına dair çıkarımlar üzerinde durulmaktadır. En sonda ise sinemaya gidip gitmeme durumlarına dair tercihlerine dair bilgiler bulunmaktadır.
Kitap okumak bir ülkenin kültür düzeyinin göstergelerinden biridir. Son yıllarda yapılan çalışmalar Türkiye’nin diğer ülkeler içinde kitap okumada son sıralarda geldiğini göstermektedir. En fazla kitap okuyan ülkelerin başında yüzde 21 oranıyla İngiltere ve Fransa bulunuyorken, Japonya yüz-de 14, Amerika yüzyüz-de 12 ve İspanya yüzyüz-de 9 ile Fransa’yı takip etmektedir. Türkiye ise yüzyüz-de 0.1 (binde bir) okuma oranıyla son sıralarda yer almaktadır.125 Okuma alışkanlığında ise Türkiye dün-yada 86. sırada bulunuyor. 126 Kitap okumak, okuduğunu anlamayı geliştirmenin yanı sıra kendini ifade etmeyi de geliştirmektedir. Türkiye’de eğitim sisteminde izlenen politikalar nedeniyle çocuk ve gençlere kitap okuma alışkanlığı kazandırılamamaktadır. Her seviyede okula giriş sırasında uy-gulanan test sistemi, gençlerin kitap okumalarını azaltıcı bir nitelik taşımaktadır. Son yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı çocuk ve gençlerin okuduklarını anlamaları ve ifade etmelerini geliştirmek için her seviyede zorunlu okuma listeleri belirlemektedir. Bu tür uygulamaların ilerleyen yıllarda bu alışkanlığın edinilmesine faydalı olacağı beklenebilir.