İlgilenimin Ölçümü

İlgilenimin ölçümüne yönelik Laurent ve Kapferer (1985), Kapferer ve Laurent (1986) ve Zaichkowsky, (1985; 1986)’nin çalışmaları bireysel önem ya da ilgi üzerine odaklanan çalışmalara; Slama ve Tashchian (1985), Higie ve Feick (1989) ve Mittal (1989) gibi araştırmacıların çalışmaları ise durumsal ya da sürekli ilgilenim çalışmalarına öncülük etmiştir. Bu çalışmalarda tek ve çok boyutlu ölçeklerin kullanıldığı görülmektedir.

İlgili alanyazın incelendiğinde, ilgilenim kavramının ölçümüne yönelik çeşitli öneriler bulunmasına rağmen, üzerinde fikir birliği sağlanmış bir yöntemden söz etmek mümkün değildir. Bunun en önemli nedeni olarak, ilgilenim kavramının farklı biçimlerde kavramsallaştırılması gösterilebilir (Kandemir, Atakan ve Demirci, 2013:27).

Bu konuda en bilinen ölçüm araçlarından biri Zaichkowsky (1985:350) tarafından önerilen 20 maddeden oluşan 7’li Semantik Farklılıklar ölçeğidir. Bu ölçek belirli bir

69

ürün kategorisi ya da markaya ilişkin ilgilenimi ölçmeye yönelik 20 tane sıfat çiftinden oluşmaktadır. Zaichkowsky (1994:70) yılında ortaya koyduğu bir diğer çalışmada bu ölçüm aracını yeniden gözden geçirip, düzenleme yaparak sıfat sayısını 10’a indirmiştir. Kişisel ilgilenim envanterinin revize edilmiş hali aşağıdaki tabloda görülmektedir.

Tablo 2.4

Kişisel İlgilenim Envateri (Zaichkowsky, 1994) …(söz konusu ürün)… benim için;

Önemli 1 2 3 4 5 6 7 Önemsiz

Sıkıcı 1 2 3 4 5 6 7 İlginç

İlgili 1 2 3 4 5 6 7 İlgisiz

Heyecanlı 1 2 3 4 5 6 7 Önemsiz

Hiçbir şey ifade etmez 1 2 3 4 5 6 7 Çok şey ifade eder

Çekici 1 2 3 4 5 6 7 Çekici değil

Büyüleyici 1 2 3 4 5 6 7 Sıradan

Değersiz 1 2 3 4 5 6 7 Değerli

İlgili 1 2 3 4 5 6 7 İlgili değil

İhtiyaç yok 1 2 3 4 5 6 7 İhtiyaç var

Kaynak: İslamoğlu, A.H. ve R. Altunışık. (2013). Tüketici Davranışları. 4. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları, s. 90’dan

alınmıştır.

İlgilenimi ölçmeye yönelik diğer bir ölçüm aracı Laurent ve Kapferer (1985:44) tarafından geliştirilen ve ilgilenimin çok boyutlu bir yapıya sahip olduğu düşüncesi ile şekillenen Tüketici İlgilenim Profili Ölçeği (Tip) ölçeğidir. Araştırmacılar tüketicinin bir ürüne karşı ilgisinin farklı sebeplerden kaynaklanabileceğini belirterek ürün kategorisine olan kişisel ilgi, kötü bir satın alma sonucu oluşabilecek olumsuzlukların önemi, hatalı satın alma ihtimali, ürün kategorisinin hedonik ve sembolik değeri olmak üzere beş unsurdan oluşan ilgilenim ölçeğini geliştirmişlerdir (İslamoğlu ve Altunışık, 2013:89).

70 Tablo 2.5

Tüketici İlgilenim Profili Ölçeği (Laurent ve Kapferer, 1985)

Algılanan risk

Yanlış seçim yapmak benim için problem

değildir. ^{1 2 3 4 5}

Yanlış seçim yapmak benim için çok büyük bir problemdir.

Uygunsuz bir seçim yapmak benim için

çok rahatsız edicidir. ^{1 2 3 4 5}

Uygunsuz bir seçim yapmak benim için hiç rahatsız edici değildir. Kötü bir seçim benim için üzücü olmaz. 1 2 3 4 5 Kötü bir seçim benim için üzücü olur.

Hata olasılığı

Doğru bir alışveriş yapıp yapmadığımdan

hiçbir zaman emin olamam. ^{1 2 3 4 5}

Doğru bir alışveriş yaptığımdan her zaman emin olurum.

Teknolojik bir ürün seçerken kendimi

kaybolmuş gibi hissederim. ^{1 2 3 4 5}

Teknolojik bir ürün seçerken kendimi kaybolmuş gibi hissetmem.

Teknolojik bir ürün seçmek benim için

karmaşık bir iş değildir. ^{1 2 3 4 5}

Teknolojik bir ürün seçmek benim için karmaşık bir iştir.

Teknolojik ürün satın alırken seçimimden

emin olurum. ^{1 2 3 4 5}

Teknolojik ürün satın alırken seçimimden emin olamam.

Sembolik değer

Teknolojik ürünler kişi hakkında bir şey

söyler. ^{1 2 3 4 5}

Teknolojik ürünler kişi hakkında bir şey söylemez.

Aldığım teknolojik ürün benim hakkımda

bir şey anlatır. ^{1 2 3 4 5}

Aldığım teknolojik benim hakkımda bir şey anlatmaz.

Aldığım teknolojik ürün ne tür bir insan

olduğumu yansıtmaz. ^{1 2 3 4 5}

Aldığım teknolojik ürün ne tür bir insan olduğumu yansıtır.

Hedonik değer

Teknolojik ürün almayı keyifli bulmam. 1 2 3 4 5 ^{Teknolojik ürün almayı keyifli} bulurum.

Kendim için teknolojik ürün almaktan

hoşlanırım. ^{1 2 3 4 5}

Kendim için teknolojik ürün almaktan hoşlanmam.

Teknolojik ürün satın almak kendime

hediye almak gibi hissettirir. ^{1 2 3 4 5}

Teknolojik ürün satın almak kendime hediye almak gibi hissettirmez.

İlgi

Teknolojik ürünlere çok önem veririm. 1 2 3 4 5 ^{Teknolojik ürünlere hiç önem} vermem.

Teknolojik ürünlere hiç meraklı

değilimdir. ^{1 2 3 4 5}

Teknolojik ürünlere çok meraklıyımdır.

Teknolojik ürünlere ilgisizimdir. 1 2 3 4 5 Teknolojik ürünlerle ilgiliyimdir. Not: Ölçek Kandemir, D., S.S. Atakan ve C. Demirci. (2013) tarafından orijinal ölçümde kullanılan 5’li Likert ölçeği

yerine 5’li Semantik Farklılıklar ölçeği kullanılarak, yüksek teknoloji ürünlerine uyarlanmış.

Kaynak: Kandemir, D., S.S. Atakan ve C. Demirci. (2013). İlgilenim Kavramı ve Türkçe İlgilenim Ölçeklerinin

Değerlendirilmesi: Tüketici İlgilenimi, Sürekli İlgilenim ve Satın Alma Kararı İlgilenimi. İktisat, İşletme ve Finans. 28(331), s. 32’den alınmıştır.

71

Yukarıda açıklanan ölçüm araçlarının farklı koşullarda ve ürün kategorilerinde kullanıldığını görülmektedir. Son olarak, araştırma kapsamı gereği spor alanına özgü bir ilgilenim ölçeğinden de söz etmek mümkündür. Beaton ve arkadaşları (2011:132) boş zaman ilgilenimi çalışmalarında kullanılan bir ölçüm aracını spor ilgilenimine uyarlamışlardır. Bu ölçüm aracı 7’li Likert Tipi; Kesinlikle Katılımıyorum, ….., Kesinlikle Katılıyorum şeklinde iki uçlu olup, 9 madde ve 3 alt boyuttan oluşmaktadır (Beaton, Funk ve Alexandris, 2009:202; Kunkel, Hill ve Funk, 2013:182).

Tablo 2.6

Tüketici İlgilenim Profili Ölçeği (Laurent ve Kapferer, 1985)

İfadeler ve Boyutlar ^{Kesinlikle Kesinlikle} Katılmıyorum Katılıyorum

Hedonik Değer

…eğlencelidir. 1 2 3 4 5 6 7

… yapmak en tatmin edici şeylerden biridir. 1 2 3 4 5 6 7

… gerçekten keyiflidir. 1 2 3 4 5 6 7

Merkezilik

Hayatımı … etrafında organize ettiğimi

görebilirsiniz. ^{1 2 3 4 5 6 7}

… benim hayatımda önemli bir rol oynamaktadır. 1 2 3 4 5 6 7 Başkaları (örneğin; arkadaş, aile gibi) …

hakkında tartışmaktan (konuşmaktan) hoşlanırım. ^{1 2 3 4 5 6 7}

Sembolik Değer

… benim kim olduğum hakkında çok şey söyler. 1 2 3 4 5 6 7

… benim hakkımda çok şey anlatır. 1 2 3 4 5 6 7

… başkalarına, benim kişiliğime dair fikir verir. 1 2 3 4 5 6 7

Kaynak: Beaton, A.A., D.C. Funk, L.L. Ridinger ve J.S. Jordan. (2011). Sport Involvement: A Conceptual and

Empirical Ananlysis. Sport Management Review. 14(2), s.135’dan uyarlanmıştır.

İlgilenim kavramının ölçümüne yönelik bu bölümde ele alınan çalışmalardan farklı birçok araştırmadan söz etmek mümkündür. Konu hakkında daha kapsamlı bilgiye

72

Çakır (2007) ve Kandemir, Atakan ve Demirci (2013) tarafından gerçekleştirilmiş çalışmalar detaylı olarak incelenebilir.