3. BÖLÜM: TÜRKİYE’DEKİ AKADEMİK TIP
3.2. İkinci Anket Çalışmasının Analizi, Bulguları ve Değerlendirmesi
analizi için hazırlanan anket (Bkz. Ek:1), birinci anketin uygulandığı tıp fakültesi bulunan 44 üniversitenin tıp kütüphanelerine bir yıl ara ile ikinci kez uygulanmıştır. İkinci bir anketin uygulanmasının amacı, bir yıl içerisinde kütüphanelerde oluşmuş yenilikleri ve gelişmeleri tespit edebilmektir. Böylece bir yıl içerisinde tıp/sağlık alanındaki kütüphanelerin elektronik kaynaklar açısından gelişiminin saptanmasına da çalışılmıştır.
İkinci kere uygulanan anket de birincisinde olduğu gibi, üniversitelerin web sayfalarında bulunan kütüphanelerin/kütüphanecilerin elektronik posta adreslerine gönderilmiştir. Elektronik posta adresi bulunamayan, ya da elektronik posta ile gönderildiği halde cevap alınamayan ya da e-posta adresinin aktif olmamasından dolayı iletilemeyen anketler, sözü edilen üniversite kütüphanelerine ve/veya üniversite rektörlüklerine faks yoluyla gönderilmiştir. Faks yolu ile de ulaşılamayan kütüphanelere kişisel bağlantılar yolu ile ulaşılmaya çalışılmış ve anket cevapları bu şekilde toplanmaya çalışılmıştır. Bütün bu çabalar sonunda ikinci anket çalışmasında, 44 üniversite kütüphanesine gönderilen ankete 32 üniversite kütüphanesi cevap vermiştir (Bkz. Grafik 14). Anket gönderilen üniversitelerden yanıt alma oranı %73’dür. İkinci kere uygulanan bu anketi cevaplandıran kütüphane sayısı bir önceki anketi cevaplandıran kütüphane sayısından daha azdır (bir önceki ankete yanıt alma oranı %77’dir).
Ankete cevap vermeyen kütüphaneler (12 kütüphane)
%27
Ankete cevap veren kütüphaneler (32 kütüphane)
%73
Grafik 14: İkinci Anket: İkinci ankete cevap veren ve vermeyen kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ‘Üniversitenizin tıp fakültesinde merkez kütüphanesinden ayrı olarak bir tıp kütüphanesi var mı?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi yanıtlayan 32 üniversite kütüphanesinden 20’sinde ayrı bir tıp fakültesi kütüphanesi olduğu saptanmıştır. Bu sayı anketin uygulandığı üniversite kütüphanelerinin %62’sini oluşturmaktadır. Geri kalan 12 üniversitede ise tıp fakültesi kütüphanesi bulunmadığı tespit edilmiştir (%38) (Bkz. Grafik 15).
Merkez kütüphaneden ayrı tıp fakültesi kütüphanesi olanlar (20 kütüphane) %62 Merkez kütüphaneden ayrı tıp fakültesi kütüphanesi olmayanlar (12 kütüphane) %38
Grafik 15: İkinci Anket: Merkez kütüphaneden ayrı tıp fakültesi kütüphanesi olan ve olmayanların sayıları ve oranları
Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili basılı kaynaklarınız var mı?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinin 30’unda tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayın bulunduğu saptanmıştır (%94). Anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinden yalnızca ikisi tıp/sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayını olmadığını bildirmiştir (%6) (Bkz. Grafik 16). Anketi cevaplandıranlar arasında Zonguldak Karaelmas Üniversitesinin Kütüphanesi’nde ve Kadir Has Üniversitesi Kütüphanesi’nde tıp/sağlık alanı ile ilgili basılı kaynak bulunmadığı anket sonuçlarından çıkarılmaktadır. Ancak Kadir Has Üniversitesi’nin İnternet üzerindeki kütüphane kataloğunda ‘tıp’ kelimesi ile sorgulama yapılmış, gelen sonuçlar içerisinde tıp kitapları ile karşılaşılmıştır. Bu durumda, Kadir Has Üniversitesi Kütüphanesi’nin, anketin bu sorusunu doğru yanıtlanmadığı saptanmıştır. Ancak, bu bulgu, anket sonuçları temel alınarak hazırlanan grafikte yansıtılmamıştır.
Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayını
olanlar (30 kütüphane)
% 94 Tıp ve sağlık bilimleri
ile ilgili basılı yayını olmayanlar (2 kütüphane)
% 6
Grafik 16: İkinci Anket: Tıp bilimleri ile ilgili basılı yayını olan ve olmayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili elektronik kaynaklarınız var mı?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinin 28’inde tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik kaynağın bulunduğu saptanmıştır (%87). Anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinden 4’ü ise kütüphanelerinde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili elektronik kaynak olmadığını bildirmiştir (%13) (Bkz. Grafik 17).
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Kütüphanesi anketin bu sorusunu elektronik kaynaklara sahip olmadığı yönünde cevaplamıştır. Ancak, bu soru ile ilgili ankette bulunan diğer sorular birlikte değerlendirildiğinde, kütüphanenin sahip olduğu veri tabanları olarak Academic Search Premier ve Science Direct’in işaretlenmiş olduğu saptanmıştır. Her iki veri tabanı tıp alanında elektronik kaynak olarak değerlendirildiğinden, bu soruda yanlış seçeneğin işaretlenmiş olduğu görülmektedir.
Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi de anketin bu sorusunu elektronik kaynaklara sahip olmadığı yönünde cevaplamıştır. Ancak, bu soru ile ilgili ankette
bulunan diğer sorular birlikte değerlendirildiğinde, kütüphanenin sahip olduğu veri tabanları olarak Academic Search Premier, Articel First, Health Module Proquest, Medline, Pharmaceutical News Index, Medical Library Proquest, Proquest, Web of Science, Science Direct, Wiley InterScience, Springer, Ovid ve Blackwell’in işaretlenmiş olduğu saptanmıştır.
Aynı durum Cumhuriyet Üniversitesi Kütüphanesi için de geçerlidir ve Cumhuriyet Üniversitesi Kütüphanesi de anketin bu sorusunu elektronik kaynaklara sahip olmadığı yönünde cevaplamıştır. Ancak, bu soru ile ilgili ankette bulunan diğer sorular birlikte değerlendirildiğinde, kütüphanenin sahip olduğu veri tabanları Academic Search Premier, Web of Science, Wiley InterScience, Kluwer, Blackwell, Springer ve IOP’un işaretlenmiş olduğu saptanmıştır.
Tıp alanında elektronik kaynağa sahip olamayan dört kütüphanenin durumu açıklanarak yukarıda belirtilmiştir. Bu durumdan dolayı gerçek sonucun aslında %100 olması gerektiği anlaşılmaktadır. Ancak, bu bulgu, anket sonuçları temel alınarak hazırlanan grafikte yansıtılmamıştır.
Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik
kaynağı olanlar (28 kütüphane)
%87 Tıp ve sağlık bilimleri
ile ilgili elektronik kaynağı olmayanlar
(4 kütüphane) %13
Grafik 17: İkinci Anket: Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik yayını olan ne olmayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan, kütüphanelerdeki elektronik kaynakların seçimini etkileyen faktörleri saptanmaya yönelik soruya, 33 kütüphane tarafından verilen yanıtlardan elde edilen verilere göre:
• Kütüphaneler arasında en çok dikkat edilen husus, veri tabanlarının bulunduğu ortamdır ve bu ortamın çevrimiçi olması kütüphaneler için büyük önem taşımaktadır (%15).
• İkinci sırada veri tabanlarının tam metin erişimi sağlaması bulunmaktadır (%14).
• Üçüncü sırada makalelere PDF formatında erişim sağlanması bulunmaktadır (%13).
• Dördüncü sırada elektronik veri tabanlarının kapsadığı dergilerin hakemli olması bulunmaktadır (%12).
• Beşinci sırada ise elektronik kaynakların smartlink (elektronik kaynaklar arasında aktif erişimi sağlayan bağlantılar) özelliği bulunmaktadır (%11).
• Altıncı sırada makalelerin ya da bibliyografik bilgilerin elektronik posta ile kullanıcılara aktarılması bulunmaktadır (%10).
• Yedinci sırada veri tabanlarının atıf oranları (impact faktör) bulunmaktadır (%8).
• Sekizinci sırada makalelerin HTML formatında olmasının tercih edildiği bulunmaktadır (~%8).
• Dokuzuncu sırada 11 kütüphanenin seçimini etkileyen ‘Diğer’ unsurlar arasında ise şunlar bulunmaktadır (%6):
* İki kütüphanenin tercih ettiği ‘geriye dönük arşiv özelliği’, * yine iki kütüphanenin tercih ettiği ‘kullanıcı istekleri’. * Birer kütüphanenin tercih ettiği ‘fiyatı’,
* deneme sürelerindeki ‘kullanım istatistikleri’, * ‘crossref’ özelliği,
* ‘bütçe’ durumu,
* makalelerin bulunduğu dosya tipi ‘txt’, * ‘lisans anlaşması’,
* ‘istatistik alabilme durumu’.
• Onuncu sırada veri tabanlarının bulunduğu ortamın CD-ROM olması bulunmaktadır (%3) (Bkz. Grafik 18).
27 Kütüphane (%15) 25 Kütüphane (%14) 23 Kütüphane (%13) 21 Kütüphane (%12) 19 Kütüphane (%11) 18 Kütüphane (%10) 15 Kütüphane (%8) 11 Kütüphane (%6) 6 Kütüphane (%3) 14 Kütüphane (%8) 0 5 10 15 20 25 30
Veritabanlarının bulunduğu ortam: CD-ROM Diğer M akalelerin bulunduğu dosya tipi HTM L Kapsadığı dergilerin atıf oranları (impact factor) Elektronik posta imkanı Smart link özelliği Kapsadığı dergilerin ne kadarının hakemli dergi olduğu M akalelerin bulunduğu dosya tipi PDF İçerdiği tam metin erişimli dergi sayısı Veritabanlarının bulunduğu ortam: online
Kütüphane sayısı
Ankette yer alan ‘Merkez kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphane çalışanı var mı?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinin 10’unda tıp alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanı olduğu bildirilmiştir (%31). Anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinden 22’si ise tıp alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanına sahip olmadığını bildirmiştir (%69) (Bkz Grafik 19).
Merkez kütüphanede tıp sağlık bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphanecisi olmayanlar (22 kütüphane) %69 Merkez kütüphanede tıp sağlık bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphanecisi olanlar (10 kütüphane) %31
Grafik 19: İkinci Anket: Uzmanlaşmış kütüphanecisi bulunan ve bulunmayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Tıp/sağlık alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanına sahip olduğunu bildiren kütüphanelere (10 kütüphaneye) yöneltilen bir başka soruyla, bu kütüphanelerdeki uzmanların eğitim durumları saptanmaya çalışılmıştır. Elde edilen verilere göre, bu üniversite kütüphanelerinde çalışan uzmanların %68’inin üniversite mezunu, %28’inin yüksek lisans mezunu, %4’ünün ise doktora mezunu olduğu saptanmıştır (Bkz. Grafik 20).
Yüksek Lisans %28 Doktora %4 Üniversite mezunu %68
Grafik 20: İkinci Anket: Tıp bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphanecilerin eğitim durumlarının oranları
Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde kullanıcıların yararlanabileceği İnternet’e bağlı bilgisayar/lar var mı?’, ‘Varsa kaç tane?’ sorularına verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphaneleri içinde en fazla bilgisayara sahip olan kütüphanenin Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphanesi olduğu saptanmıştır (100 bilgisayar). Onu İstanbul Tıp Fakültesi Kütüphanesi takip etmektedir (60 bilgisayar) (Bkz. Grafik 21).
Bir sene önce Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesinde kullanıcıların kullanımına açık bilgisayar bulunmazken bir sene içerisinde 20 adet bilgisayarın kullanıcılara tahsis edilmesi sevindirici bir gelişmedir.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kütüphanesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Kütüphanesi ve Zonguldak Karaelmas Üniversitesi kütüphanelerinde kullanıcılarının kullanımına açık İnternet’e bağlı bilgisayarlarının ‘var’ olduğunu belirtmiş ancak sayılarını belirtmediğinden bu grafikte yer almamıştır.
Ayrıca, daha önceki ankette kullanıcıya açık İnternet’e bağlı bilgisayarları olduğunu bildiren Cumhuriyet Üniversitesi Kütüphanesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Hasan Gürbüz Kütüphanesi ve Gaziosmanpaşa Üniversitesi Kütüphanesi ikinci ankete kullanıcıların kullanımına açık İnternet’e bağlı bilgisayar bulunmadığını bildirmiştir.
100 60 43 30 30 27 22 20 20 20 20 20 20 18 15 15 12 10 10 8 7 7 7 6 5 2 0 20 40 60 80 100 120 Gazi İstanbul Tıp Fak. Kocaeli Ege Karadeniz Teknik Trakya Cerrahpaşa Tıp Fak. Atatürk Çukurova Haccettepe Kadir Has Maltepe Selçuk Gata Dicle Pamukkale Adnan Menderes Celal Bayar Ondokuz Mayıs Fırat İnönü Kahramanmaraş Sütçü İmam Mersin Başkent Afyon Kocatepe Erciyes
Grafik 21: İkinci Anket: Kütüphanelerde kullanıcılara açık bilgisayar sayıları Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili aşağıdaki elektronik kaynak türlerinden hangileri bulunmaktadır?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinde en fazla bulunan elektronik kaynak türünün çevrimiçi veri tabanı olduğu (30 kütüphanede) (%35), bunu elektronik derginin (21 kütüphanede) (%25) ve CD- ROM veri tabanlarının (17 kütüphanede) (%19) izlediği, bu üç elektronik kaynak türünün ardından ise sırasıyla elektronik kitabın (8 kütüphanede) (%9), elektronik sözlüğün (3 kütüphanede) (%3), elektronik atlasın (3 kütüphanede) (%3), elektronik ansiklopedinin (3 kütüphanede) (%3), elektronik rehberin (1 kütüphane) (%1), DVD-ROM’un (1 kütüphane) (%1) geldiği saptanmıştır. Ankette, kaynak türleri açısından kısıtlılığı gidermek amacı ile “Diğer” şeklinde bir başlık da bırakılmış ve listede belirtilmeyen, ancak kütüphanelerinde bulunan
diğer materyallerin listelenmesi istenmiştir. Bu başlık altında belirtilenler ise, ‘Etkileşimli Tıp Eğitim Programı’dır (1 kütüphane) (%1) (Bkz. Grafik 22). Etkileşimli Tıp Eğitim Programı (The Integrated Medical Curriculum) öğrencilere tıp eğitimini 12 modülde öğretmek için tasarlanmış bir programdır. Öğrencilerin anatomi, fizyoloji, histoloji, immunoloji, tıbbi etik ve farmakoloji gibi alanlarda eğitim alabilecekleri, kadavra fotoğrafları ve görüntüleme yöntemlerinin veri arşivlerinin mevcut olduğu bir İnternet sitesidir. Ayrıca ilaçlar hakkında bilgi de bulunmaktadır.198
1 kütüphane (%1) 1 kütüphane (%1) 1 kütüphane (%1) 3 kütüphane (%3) 3 kütüphane (%3) 3 kütüphane (%3) 8 kütüphane (%9) 17 kütüphane (%19) 21 kütüphane (%25) 30 kütüphane (%35) 0 5 10 15 20 25 30 35
Diğer: Etkileşimli Tıp Eğitim Programı DVD-ROM E-rehber E-ansiklopedi E-atlas E-sözlük E-kitap CD-ROM Veri tabanları E-dergi Çevrimiçi Veri tabanları
Grafik 22: İkinci Anket: Kütüphanelerde bulunan elektronik kaynak türlerinin sayıları
Ankette yer alan ‘Tıp/sağlık bilimleri ile ilgili veri tabanlarından hangisine/lerine aboneliğiniz var?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan 32 üniversite kütüphanesinin çoğunluğu tarafından (26 kütüphane) abone olunan veri tabanının ScienceDirect olduğu saptanmıştır (%11). İkinci sırada 20’şer kütüphaneyle Wiley InterScience (%9), Proquest (%9) ve Web of Science (%9) ) veri tabanları gelmektedir. Bu ilk dört veri tabanını sırasıyla ASP (%7), Medline (%6), Blackwell Synergy (%6), Springer Link (%6), Ovid (%5), Pharmaceutical News Index (%4), Oxford University
Press Journals (%4), FirstSearch (%4), Kluwer (%3), Health Module (%3), Taylor&Francis (%2), LWW (%1), Micromedex (%1), IOP (%1), Digital Dissertation Pro. (~%0.5), Springer Werlag (~%0.5), Medical Encylopedia (~%0.5), Medical Dictionary (~%0.5), International Pharmacists Association (~%0.5), HONcode (~%0.5), Health&Wellness (~%0.5), Health News (~%0.5), Health Assesment (~%0.5), Emerald (~%0.5), Ebrary (~%0.5), Cinahl (~%0.5), Cambridge (~%0.5), Bio-One (~%0.5), Biomedical Reference Collection (~%0.5), Biological Abtracts (~%0.5), Academic Search Elite (~%0.5), ASME (~%0.5), ASCE (~%0.5), American Mathematical Society (~%0.5), American Institue of Physics (~%0.5), American Chemical Society (~%0.5) izlemektedir. (Bkz. Grafik 23).
Amer. Chem. Soc.; 1 kütüphane (~%0.5) Amer. Ins. Phys.; 1 kütüphane(~%0.5) Amer. Math Soc.; 1 kütüphane (~%0.5) ASCE; 1 kütüphane (~%0.5) ASME; 1 kütüphane (~%0.5) ASElite; 1 kütüphane (~%0.5)
Biological Abs.; 1 kütüphane (~%0.5)Biomedical Ref. Col.;1kütüphane (~%0.5) Bio-One; 1 kütüphane (~%0.5) Cambridge; 1 kütüphane (~%0.5) Cinahl; 1 kütüphane (~%0.5) Ebrary; 1 kütüphane (~%0.5) Emerald; 1 kütüphane (~%0.5) Health Asse.; 1 kütüphane (~%0.5) Health News; 1 kütüphane (~%0.5) Health&Wellness; 1 kütüphane (~%0.5) HONcode; 1 kütüphane (~%0.5) Int. Pharm. Asso.; 1 kütüphane (~%0.5) Medical Dic.; 1 kütüphane (~%0.5) Medical Enc.; 1 kütüphane (~%0.5) Springer Werlag; 1 kütüphane (~%0.5) Digital Dis. Prq.; 1 kütüphane (~%0.5)
IOP; 2 kütüphane (%1) Micromedex; 2 kütüphane (%1)LWW; 3 kütüphane (%1)
Taylor&Francis; 4 kütüphane (%2)
Health Module; 7 kütüphane (%3) Kluwer; 7 kütüphane (%3)
Article First; 10 kütüphane (%4) Oxford Unv.P J.; 10 kütüphane (%4)
Wiley InterSci.; 20 kütüphane (%9) 26 kütüphane (%11)ScienceDirect; Proquest; 20 kütüphane (%9)
WOS; 20 kütüphane (%9) ASP; 17 kütüphane (%7)
Medline; 15 kütüphane (%6) Blackwell Synergy; 14 kütüphane (%6) Springer Link; 13 kütüphane (%6) Ovid; 11 kütüphane (%5)
Phar. N.; 10 kütüphane (%4)
0 5 10 15 20 25 30
Ankette yer alan ‘Yukarıdaki veri tabanlarından birine ya da birkaçına abone iseniz kütüphane çalışanları bu veri tabanları ile ilgili bir eğitim aldı mı?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anket sorusunu cevaplayan 32 üniversite kütüphanesinin 25’inde, kütüphane çalışanlarının veri tabanları ile ilgili eğitim aldıkları saptanmıştır (%78). Anket sorusunu cevaplayan üniversite kütüphanelerinden 7’sinde ise kütüphane çalışanları veri tabanları ile ilgili eğitim almamıştır (%22) (Bkz. Grafik 24).
Veri tabanları hakkında eğitim almayanlar
(7 kütüphane) %22
Veri tabanları hakkında eğitim alanlar (25 kütüphane)
%78
Grafik 24: İkinci Anket: Veri tabanları hakkında eğitim alan ve almayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ve bir önceki anket sorusunda kütüphane çalışanlarının eğitim aldığını belirten 25 kütüphaneye sorulan ‘alınan eğitimin biçimi’ ile ilgili soruya verilen cevaplar doğrultusunda şu saptamalarda bulunulmuştur (Bkz. Grafik 25).
• Anketi yanıtlayan kütüphanelerin %42’sinde kütüphane çalışanları veri tabanı satıcılarından bizzat eğitim almışlardır.
• Anketi yanıtlayan kütüphanelerin %23’ünde kütüphane çalışanları veri tabanı satıcılarının hazırladığı Power Point sunumu aracılığıyla eğitim almışlardır.
• Yine anketi yanıtlayan kütüphanelerin %23’ünde kütüphane çalışanları veri tabanı hakkında hizmet içi eğitim almışlardır.
• Anketi yanıtlayan kütüphanelerin %5’inde kütüphane çalışanları çevrimiçi eğitim almışlardır.
• Ankette bulunan ‘Diğer’ seçeneği ise %7 oranındaki kütüphane tarafından veri tabanı konusunda deneme yanılma ve tecrübe yoluyla bilgi edinme olarak doldurulmuştur.
Hizmetiçi eğitim alanlar 23% Veri tabanı satıcısından eğitim
alanlar 42%
Power Point sunumu şeklinde eğitim alanlar
23%
Diğer: Deneme yanılma ve tecrübe 7% Çevrimiçi eğitim alanlar
5%
Grafik 25: İkinci Anket: Kütüphanecilerin veri tabanları konusunda aldıkları eğitim türlerinin oranları
Ankette yer alan ‘Yukarıdaki veri tabanlarından birine ya da birkaçına abone iseniz kütüphanenizde kullanıcılarınıza veri tabanları ile ilgili bir eğitim veriliyor mu?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi cevaplayan 32 üniversite kütüphanesinin 23’ünde kullanıcılara veri tabanları hakkında eğitim verildiği saptanmıştır (%72). Anketi cevaplayan 9 kütüphane ise kullanıcılara veri tabanları hakkında eğitim vermemektedir (%28) (Bkz. Grafik 26).
Yine birinci ankette saptandığı gibi, bu ankette de (ikinci anket) bu soruya verilen yanıtlar ile bu soruyla ilişkilendirebilecek diğer anket sorularına verilen yanıtlar (Bkz. Grafik 24) birlikte değerlendirildiğinde, genelde veri tabanları konusunda eğitim alan kütüphanelerin kullanıcılarına eğitim verdiği saptanmıştır. Kullanıcılara veritabanları hakkında eğitim vermeyenler (9 kütüphane) %28 Kullanıcılara veritabanları hakkında eğitim verenler (23 kütüphane) %72
Grafik 26: İkinci Anket: Kullanıcılarına veri tabanları konusunda eğitim veren ve vermeyenlerin sayıları ve oranları
3.3. Birinci ve İkinci Analiz Çalışmasının Bulgularının
Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi
Önceki bölümlerde (Bölüm 3.1 ve Bölüm 3.2’de ) tıp fakültesi bulunan 44 üniversitenin tıp kütüphanelerine, bir yıl ara ile uygulanan iki anket (Anket formu için Bkz. Ek:1) çalışmasının analizleri, bulgu ve değerlendirmeleri ayrı ayrı gerçekleştirilmişti. Bu bölümde, söz konusu iki anket çalışmasının analizleri ve bu analiz çalışmalarındaki bulgular ile değerlendirmeleri, birbirleriyle karşılaştırılıp değerlendirilerek verilmeye çalışılacaktır.
Bir yıl ara ile yapılan iki anket çalışmasının bulgularının önce ayrı ayrı daha sonra birbirleri ile karşılaştırılarak değerlendirilmesinin amacı, bir yıl içerisinde kütüphanelerde oluşmuş yenilikleri ve gelişmeleri tespit edebilmektir. Böylece bir yıl içerisinde tıp/sağlık alanındaki kütüphanelerin ve onların elektronik kaynaklar açısından gelişiminin saptanması da mümkün olabilecektir.
• İlk ankete cevap verenler ile ikinci ankete cevap verenlerin oranı karşılaştırıldığında, ilk anket çalışmasına 44 üniversite kütüphanesi arasından 34’ü cevap verirken ikinci anket çalışmasına 32 kütüphane cevap vermiştir. Her iki ankete de cevap veren aynı kütüphane sayısı 31’dir. Bu sayı (~%70,5), hem 44 üniversite kütüphanesini temsil etmesi açısından, hem de bir yıl ara ile yapılan anketlerden elde edilen verilerin birbirleriyle karşılaştırılabilir olması ve değerlendirmelerin anlamlı olması açılarından kabul edilebilir.
• Tıp fakültesi bulunan üniversitelerde, öğretim üyeleri, tıp fakültesi çalışanları, öğrenciler, hastalar ve diğer kullanıcılar tarafından kullanılabilecek, üniversitenin merkez kütüphanesinden ayrı bir tıp fakültesi kütüphanesi bulunan üniversitelerin sayısı, ilk anket sonucunda 23 iken ikinci anket sonucunda 20 olarak saptanmıştır. Bir sene içerisinde tıp
fakültesinde bulunan kütüphanelerin değişmediğine inanılırken, Uludağ Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nin web sayfası ziyaret edildiğinde, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne ait ayrı bir kütüphane olduğu bilgisi bulunmuş199, ancak ilk ankette belirtilmediğinden ve ikinci ankete cevap da alınamadığından anket sonuçlarında bu veri değerlendirilmemiştir.
Anketler ile toplanan verilere dayanarak, Türkiye’de Tıp fakültesi bulunan üniversitelerde Merkez Kütüphanesinden (Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığından) ayrı olarak fakülte kütüphanesine sahip olma oranının orta düzeyin biraz üstünde olduğu söylenebilir (Birinci ankette %68, ikinci ankette %62). Bu durum değişik yorumlara açık olmakla birlikte, ‘Merkez Kütüphane’ ve ‘Tıp Fakültesi Kütüphanesi’ ile ilgili şu an için değişmeyen gerçek, 2547 sayılı yasa ile fakülte kütüphanelerinin (doğal olarak tıp fakültesi kütüphanelerinin de) mesleki açıdan merkez kütüphanelerine bağlı olduğu ve bu kütüphanelerin satın alma işlemlerinin merkez kütüphaneleri tarafından yapıldığıdır. Bu durum, özellikle elektronik kaynakların (tıp/sağlık alanı dahil) pek çok üniversitede, merkez kütüphane üzerinden (merkez kütüphane web sunucusu üzerinden) kullanıma sunulma nedeni olarak da görülebilir.
• İlk uygulanan ankete göre tıp alanı ile ilgili basılı yayını bulunmayan kütüphane sayısı 1 iken ikinci ankette bu sayı 2 olarak saptanmıştır. Ancak, birinci ve ikinci ankete göre basılı yayını bulunmayan kütüphaneler aynı üniversite kütüphaneleri değildir. İlk anket çalışmasında, Karadeniz Teknik Üniversitesi Kütüphanesi basılı yayına sahip olmadığını belirtirken, ikinci anket çalışmasında Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Merkez
199 “Uludağ Üniversitesi Kütüphanesi”, (Çevrimiçi) http://kutuphane.uludag.edu.tr/tanitim.htm,
Kütüphanesi ve Kadir Has Üniversitesi Kütüphanesi tıp alanında basılı yayın bulunmadığını belirtmişlerdir. Bu sonuç bir sene aradan sonra bu iki kütüphanede bulunan basılı tıp/sağlık alanı ile ilgili kaynakların kütüphaneden çıkartıldığı kanısına neden olmaktadır. Birinci ankette basılı yayını bulunmadığını bildiren Karadeniz Teknik Üniversitesi Kütüphanesinin ise, ikinci ankette tıp alanı ile ilgili basılı yayını olduğunu belirtmesi, kütüphanenin bir yıl içerisinde tıp/sağlık alanında basılı yayın dermesi geliştirildiğine işarettir.
• İlk anket sonuçlarına göre kütüphanelerde elektronik kaynakların bulunma oranı (%97) basılı yayınların bulunma oranı (%97) ile aynıdır. İkinci ankette ise, ankete verilen cevaplara göre bu durum farklılık göstermektedir. İkinci ankette tıp alanı ile ilgili basılı yayını olmayan kütüphane sayısı 2 iken, tıp alanı ile ilgili elektronik yayını olmayan kütüphane sayısı 4’e çıkmaktadır. Ancak, bu dört kütüphanenin gerçek durumu, bölüm 3.2.’de detaylı bir şekilde belirtildiği gibi, anketlere alınan cevaplar gibi değildir. Her dört kütüphanenin de tıp alanı ile ilgili elektronik kaynaklarının olduğu üniversite kütüphanelerinin web sayfaları incelenerek saptanmıştır. Bu durumdan, gerçek sonucun aslında kütüphanelerde elektronik kaynakların bulunma oranının %100 olması gerektiği anlaşılmaktadır. Böylece, ankete yanıt veren Türkiye’deki tüm akademik tıp kütüphanelerinde, elektronik kaynakların bulunduğu söylenebilir.
• Kütüphanelerde bulunan/bulundurulması planlanan elektronik kaynakların seçiminde etkili olan ve her iki ankette de ilk üç sırada yer alan faktörler şu şekildedir:
1. Veritabanlarının bulunduğu ortamın çevrimiçi olması, 2. İçerdiği tam metin erişimli dergi sayısı ve
İlk anket sonucuna göre dördüncü sırada dergilerin atıf oranları (impact factor) önem taşımaktayken, ikinci anket sonucunda dördüncü sırayı dergilerin ne kadarının hakemli olduğu almaktadır.
İlk anket de beşinci sırayı alan elektronik posta imkanı ikinci ankette altıncı sırayı almıştır.
İkinci ankette smartlink özeliği ilk ankete göre iki basamak daha yükselerek beşinci sırada önem taşıyan özellik olmuştur.
İlk anketten farklı olarak diğer başlığı ikinci ankette daha gelişmiştir. Geriye dönük arşiv özelliği ve kullanıcı istekleri iki kütüphane tarafından dikkate alınırken, crossref, bütçe durumu, deneme istatistikleri, makalelerin bulunduğu dosya tipi txt, lisans anlaşması, istatistik alma durumu ve son olarak fiyatı sadece birer kütüphane tarafından dikkate alınmaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye’deki akademik tıp kütüphanelerinde elektronik kaynakların seçiminde en etkin olan ilk üç faktör (Veritabanlarının bulunduğu ortam çevrimiçi; İçerdiği tam metin erişimli dergi sayısı ve makalelerin bulunduğu dosya tipi PDF) ve diğerleri, elektronik derme geliştirmede kütüphanecilerin yaklaşımını ve tutumunu göstermektedir. Aynı zamanda, saptanan bu faktörlerin, Türkiye’de akademik tıp alanında, elektronik kaynakların kullanıcılarının beklentilerini/isteklerini de yansıtması açısından önemli olduğu söylenebilir.
• Her iki anket sonucunda da Türkiye’de akademik tıp kütüphanelerindeki uzman kütüphaneci oranları birbirine yakın çıkmıştır. İlk ankette uzman kütüphaneci oranı %32 iken, ikinci