3. BÖLÜM: TÜRKİYE’DEKİ AKADEMİK TIP
3.1. Birinci Anket Çalışmasının Analizi, Bulguları ve Değerlendirmesi
Bu anket çalışmasıyla Türkiye’de tıp fakültesi bulunan üniversitelerin tıp kütüphanelerinin bulunup bulunmadığı, elektronik olarak tıp/sağlık alanındaki kaynakların alımında, seçiminde hangi kriterlerin önemli olduğu, tıp/sağlık kütüphanelerinde hangi elektronik kaynakların bulunduğu, bunlardan, özellikle veri tabanlarından hangilerinin tercih edildiği saptanmaya çalışılmıştır. Ayrıca, kütüphanelerde görev yapan kütüphanecilerin eğitim düzeyi ve tıp/sağlık alanında uzman kütüphanecinin niceliği ile ilgili durum da saptanmaya çalışılmıştır.
Bu anket çalışması sırasında karşılaşılan özel bir durum, diğer üniversitelerden farklı olarak sadece İstanbul Üniversitesi’nde iki adet tıp fakültesinin bulunmasıdır (İstanbul Tıp Fakültesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi). Anket ilk olarak diğer üniversitelere olduğu gibi İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı’na gönderilmiştir. Ancak, vakitsizlik gerekçesi ile cevaplandırılamayan toplam 12 soruluk anket daha sonra her iki tıp fakültesi kütüphanesinin kütüphanecileri tarafından cevaplandırılmıştır. Bu nedenle anket değerlendirmesinde İstanbul Üniversitesi’ne ait iki adet tıp fakültesi (İstanbul Tıp Fakültesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi) kütüphanesi ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Böylelikle, Türkiye’nin en eski tıp fakültelerinin kütüphaneleri olan bu iki önemli kütüphanenin bilgilerinden mahrum kalınmamıştır.
Anket, önce üniversitelerin web sayfalarında bulunan kütüphanelerin/ kütüphanecilerin elektronik posta adreslerine gönderilmiştir. Elektronik posta adresi bulunamayan, ya da elektronik posta ile gönderildiği halde cevap alınamayan ya da e-posta adresinin aktif olmamasından dolayı iletilemeyen anketler, sözü edilen üniversite kütüphanelerine ve/veya üniversite rektörlüklerine faks yoluyla gönderilmiştir. Faks yoluyla anket gönderme çabası sırasında faks numarasının cevap vermemesi ya da faks numarasının aktif olmaması durumda, üniversitelere telefon edilerek doğru faks numarası edinilmeye çalışılmıştır. Faks yolu ile de ulaşılamayan kütüphanelere kişisel bağlantılar yolu ile ulaşılmaya çalışılmış ve anket cevapları bu
şekilde toplanmaya çalışılmıştır. Bütün bu çabalar sonucunda birinci anket çalışmasında, 44 üniversite kütüphanesine gönderilen ankete 34 üniversite kütüphanesi cevap vermiştir (Bkz. Grafik 1). Anket gönderilen üniversitelerden yanıt alma oranı %77’dir. Harcanan tüm çabalara rağmen %77’lik bir oran göreceli olarak yüksek olarak kabul edilebilir. Ancak geri kalan %32’lik kesimi oluşturan 10 kütüphaneye, içinde bulunulan çağda, teknolojik olanaklar (telefon, faks, e-posta) kullanılarak ulaşılamamış olunması, özellikle konusu tıp kütüphanelerinde elektronik kaynakların analizi olan bu çalışma kapsamında, bu kütüphanelerin içinde bulundukları durumu/koşulları düşündürücü kılmaktadır.
Grafik 1: Birinci Anket: Ankete cevap veren ve vermeyen kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ‘Üniversitenizin tıp fakültesinde merkez kütüphanesinden ayrı olarak bir tıp kütüphanesi var mı?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi yanıtlayan 34 üniversite kütüphanesinden 23’ünde ayrı bir tıp fakültesi kütüphanesi olduğu saptanmıştır. Bu sayı anketin uygulandığı üniversite kütüphanelerinin %68’ini oluşturmaktadır. Geri kalan 11 üniversitede ise tıp fakültesi kütüphanesi bulunmadığı tespit edilmiştir (Bkz. Grafik 2). Anketi cevaplayanların %32’sini teşkil eden ve tıp fakültesi bulunduğu halde tıp fakültesinde bulunan öğretim üyeleri, öğrenciler ve hatta belki de hastalar için detaylı
Ankete cevap verenler (34 kütüphane) %77 Ankete cevap vermeyenler (10 kütüphane) %23
tıp bilgilerini barındırabilecek spesifik kaynakları içermesi gereken bir tıp kütüphanesi bulunmayan üniversitelerin, bilgi gereksinimlerini merkez kütüphaneleri kanalıyla karşıladıkları varsayılabilir.
Grafik 2: Birinci Anket: Merkez kütüphaneden ayrı tıp fakültesi kütüphanesi olan ve olmayan üniversitelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili basılı kaynaklarınız var mı?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinin 33’ünde tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayın bulunduğu saptanmıştır (%97). Anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinden yalnızca biri tıp/sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayını olmadığını bildirmiştir (%3) (Bkz. Grafik 3). Bu kütüphanenin bir teknik üniversiteye ait olduğu ve bu üniversitenin 1973 yılından bu yana tıp fakültesine sahip olduğu söylenmelidir.
Merkez kütüphaneden ayrı tıp fakültesi kütüphanesi olanlar (23 kütüphane) %68 Merkez kütüphaneden ayrı tıp fakültesi kütüphanesi olmayanlar (11 kütüphane) %32
Grafik 3: Birinci Anket: Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayını olan ve olmayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili elektronik kaynaklarınız var mı?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinin 33’ünde tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik yayın bulunduğu saptanmıştır (%97). Anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinden yalnızca biri tıp/sağlık bilimleri ile ilgili elektronik yayını olmadığını bildirmiştir (%3) (Bkz. Grafik 4). Bu anket sorusuna bir önceki anket sorusu ile benzer cevaplar verilmiştir. Ancak tıp/sağlık bilimleri ile ilgili elektronik yayını olmadığını bildiren bu kütüphane, bir önceki soruda konu edilen (tıp/sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayını olmayan) kütüphane değildir. Bu kütüphanede basılı kaynak olmasına rağmen elektronik materyal bulunmamaktadır.
Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili basılı yayını
olanlar (33 kütüphane)
97% Tıp ve sağlık bilimleri
ile ilgili basılı yayını olmayanlar (1 kütüphane)
Grafik 4: Birinci Anket: Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik yayını olan ve olmayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Tıp/sağlık alanında elektronik kaynaklara sahip olduğunu bildiren kütüphanelere (33 kütüphaneye) yöneltilen bir başka soruyla, bu kütüphanelerdeki elektronik kaynakların seçimini etkileyen faktörler saptanmaya çalışılmıştır. Elde edilen verilere göre:
• Kütüphaneler arasında en çok dikkat edilen husus, veri tabanlarının bulunduğu ortamdır ve bu ortamın çevrimiçi olması kütüphaneler için büyük önem taşımaktadır (%17).
• İkinci sırada veri tabanlarının tam metin erişimi sağlaması bulunmaktadır (%14).
• Üçüncü sırada makalelere PDF formatında erişim sağlanması bulunmaktadır (%12).
• Dördüncü sırada veri tabanlarının atıf oranları (impact faktör) bulunmaktadır (%10).
• Beşinci sırada makalelerin ya da bibliyografik bilgilerin elektronik posta ile kullanıcılara aktarılması bulunmaktadır (~%10).
Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik
yayını olmayanlar (1 kütüphane)
%3
Tıp ve sağlık bilimleri ile ilgili elektronik
yayını olanlar (33 kütüphane)
• Altıncı sırada makalelerin HTML formatında olmasının tercih edildiği bulunmaktadır (%9).
• Yedinci sırada ise elektronik kaynakların smartlink (elektronik kaynaklar arasında aktif erişimi sağlayan bağlantılar) özelliği bulunmaktadır (%8).
• Sekizinci sırada elektronik veri tabanlarının kapsadığı dergilerin hakemli olması bulunmaktadır (~%8). Bu bağlamda hakemli dergilerin önemi, 1990’lı yılların sonlarına doğru Yüksek Öğretim Kurulu’nca uygulamaya sokulan ‘akademik yükseltme kriterleri’ nedeniyle, hakem denetimli dergilerde yayımlanan makalelere ayrıcalıklı bir konum verilmesinden ileri gelmektedir.196
• Dokuzuncu sırada veri tabanlarının bulunduğu ortamın CD-ROM olması bulunmaktadır (%7).
• Seçimi etkileyen ‘Diğer’ unsurlar (%5) arasında ise şunlar bulunmaktadır: *abonelik bittikten sonra yerel bir kopyanın sistem sunucusuna kaydedilebilmesi ya da CD’lerinin de anlaşma içinde olması (süre bittikten sonra arşiv oluşturabilmek için),
*diğer tıp fakültelerinde olmayan veri tabanlarını almak, işbirliği ve erişilebilirlik,
*akademisyenler tarafından tercih edilmesi, *deneme sürelerindeki kullanım istatistikleri,
*crossref (“bir makaledeki referanstan kaynak gösterilmiş bir yayıma kolayca geçmeyi sağlayan bir çoklu-yayımcı referans bağlantı sistemi”197) özelliği,
*e-posta grubu kanalıyla kullanıcılardan veri tabanı konusundaki bilgi ve tercihlerinin değerlendirilmesidir. (Bkz. Grafik 5)
196 Nazmi Kozak, Türkiye’de Yayınlanan Akademik Dergilerin Niteliklerindeki Zaman İçersindeki
Değişim Nedenleri, Bilgi Dünyası, C. 4, no: 2, 2003, s. 150.
197 Ankara Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Bülteni, sayi, 21. Mayıs
2003,
http://216.239.39.104/search?q=cache:cUyLKMnc7DgJ:www.ankara.edu.tr/rectorate/kutuphane/unibi lgi/2003/unibilgi21.pdf+crossref&hl=tr&lr=lang_tr, 11.Eylül.2004.
29 kütüphane (%17) 25 kütüphane (%14) 22 kütüphane (%12) 18 kütüphane (%10) 17 kütüphane (%10) 16 kütüphane (%9) 15 kütüphane (%8) 14 kütüphane (%8) 13 kütüphane (%7) 8 kütüphane (%5) 0 5 10 15 20 25 30 35 Diğer Veritabanlarının bulunduğu ortam: CD-
ROM
Kapsadığı dergilerin ne kadarının hakemli dergi olduğu
Smart link özelliği Makalelerin bulunduğu dosya tipi HT ML Elektronik posta imkanı Kapsadığı dergilerin atıf oranları (impact
factor)
Makalelerin bulunduğu dosya tipi PDF İçerdiği tam metin erişimli dergi sayısı Veritabanlarının bulunduğu ortam: online
Ankette yer alan ‘Merkez kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphane çalışanı var mı?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinin 11’inde tıp alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanı olduğu bildirilmiştir (%32). Anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinden 23’ü ise tıp alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanına sahip olmadığını bildirmiştir (%68) (Bkz. Grafik 4). Bu durum, Türkiye’deki tıp alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanına sahip olmayan tıp kütüphanelerinde, elektronik kaynakların doğru seçildiği ve yönetildiği ile ilgili kuşkulara neden olabilir.
Merkez kütüphanede tıp sağlık bilimleri konusunda
uzmanlaşmış kütüphanecisi olanlar
(11 kütüphane) %32 Merkez kütüphanede tıp
sağlık bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphanecisi olmayanlar
(23 kütüphane) %68
Grafik 6: Birinci Anket: Uzmanlaşmış kütüphanecileri bulunan ve bulunmayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Tıp/sağlık alanında uzmanlaşmış kütüphane çalışanına sahip olduğunu bildiren kütüphanelere (11 kütüphaneye) yöneltilen bir başka soruyla, bu kütüphanelerdeki uzmanların eğitim durumları saptanmaya çalışılmıştır. Elde edilen verilere göre, bu üniversite kütüphanelerinde çalışanların %80’inin üniversite mezunu, %8’inin yüksek lisans mezunu, %4’ ünün ise yüksekokul mezunu olduğu saptanmıştır (Bkz. Grafik 7). Gelen cevaplar arasında “lise mezunu” (%8) seçeneğini işaretlemiş olan kurumların da var olması şaşırtıcıdır. Lise mezunu seçeneğini işaretleyen kurumlarca uzman kütüphaneci ifadesinden anlaşılmış olanın, tıp alanında
kütüphane hizmeti veren ve mesleki eğitim düzeyi önemli olmayan bir görevlinin sunacağı hizmetin yeterli görüldüğü şeklinde de yorumlanabilir.
Yüksek Lisans %8 Lise %8 Yüksekokul %4 Üniversite %80
Grafik 7: Birinci Anket: Tıp ve sağlık bilimleri konusunda uzmanlaşmış kütüphanecilerin eğitim durumların oranları
Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde kullanıcıların yararlanabileceği İnternet’e bağlı bilgisayar/lar var mı?’, ‘Varsa kaç tane?’ sorularına verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphaneleri içinde en fazla bilgisayara sahip olan kütüphanenin İstanbul Tıp Fakültesi Kütüphanesi olduğu saptanmıştır (75 bilgisayar). Onu Yeditepe Üniversitesi Kütüphanesi takip etmektedir (60 bilgisayar) (Bkz. Grafik 8). Ancak, kullanıcı sayısı ile bilgisayar sayısını orantılayacak olursak, kullanıcı başına düşen bilgisayar miktarı bizi farklı değerlendirmelere de götürebilir. Örneğin, İstanbul Tıp Fakültesi Kütüphanesi’nde İnternet’e bağlı 75 bilgisayar ve yaklaşık 3,000 öğrenci bulunmaktadır. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ise 60 bilgisayar ve yaklaşık 300 öğrenci bulunmaktadır.
Yine bu soruya yanıt veren 34 kütüphaneden 3’ü, kullanıcılarının yararlanabileceği, İnternet’e bağlı bilgisayara sahip olmadıklarını bildirmiştir. Bu üç kütüphane içinde özellikle, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin bulunması, göreceli olarak şaşırtıcı bir durum arz
etmektedir. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kütüphanesi ise kullanıcıların yararlanabileceği İnternet’e bağlı bilgisayarlarının ‘var’ olduğunu belirtmiş ancak sayısını bildirmemiştir, bu nedenle Grafik 8’de bu bilgi sıfır bilgisayar sayısı şeklinde görülmektedir. 0 0 0 0 1 2 2 3 4 5 5 5 6 7 8 10 10 10 10 11 12 14 14 16 20 20 20 22 24 26 29 35 60 75 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Ankara Gaziosmanpaşa Haccettepe Marmara Kahramanmaraş Sütçü İmam Cumhuriyet İnönü Trakya Mersin Erciyes Fırat Gata Yüzüncü Yıl Karadeniz Teknik Gazi Celal Bayar Ege Maltepe Ondokuz Mayıs Zonguldak Karaelmas Pamukkale Adnan Menderes Uludağ Kadir Has Afyon Kocatepe Atatürk Çukurova Kocaeli Cerrahpaşa Tıp. Fak. Selçuk Osmangazi Süleyman Demirel Yeditepe İstanbul Tıp Fak. ÜN İVE R S İTE LE R Bilgisayar Sayıları
Grafik 8: Birinci Anket: Kütüphanelerde kullanıcılara açık bilgisayar sayıları Ankette yer alan ‘Kütüphanenizde tıp/sağlık bilimleri ile ilgili aşağıdaki elektronik kaynak türlerinden hangileri bulunmaktadır?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan üniversite kütüphanelerinde en fazla bulunan elektronik kaynak türünün çevrimiçi veri tabanı olduğu (30 kütüphanede) (%28), bunu elektronik derginin (23 kütüphanede) (%21) ve CD-ROM veri tabanlarının (23 kütüphanede) (%21) izlediği, bu üç elektronik kaynak türünün ardından ise sırasıyla elektronik kitabın (8 kütüphanede) (%7), elektronik ansiklopedinin (7 kütüphanede) (%6), elektronik sözlüğün (6 kütüphanede) (%6), elektronik rehberin (4 kütüphanede) (%4), elektronik atlasın (3 kütüphanede) (%3), DVD-ROM’un (2 kütüphane) (%2) geldiği saptanmıştır. Ankette, kaynak türleri açısından kısıtlılığı gidermek amacı ile “Diğer” (2 kütüphane) (%2) şeklinde bir başlık da bırakılmış ve
listede belirtilmeyen, ancak kütüphanelerinde bulunan diğer materyallerin listelenmesi istenmiştir. Bu başlık altında belirtilenler ise, İnternet üzerinden ücretsiz tıp linkleri, öz, dizin, deneme amaçlı birçok veri tabanıdır (Bkz. Grafik 9).
Ankete cevap veren kütüphanelerin, elektronik kaynak türlerinden çevrimiçi veri tabanlarını, elektronik dergileri ve CD-ROM veri tabanlarını daha fazla bulundurması, bu kütüphanelerin akademik çalışmalarda güncel bilgiye daha hızlı erişimi sağlamayı ve daha etkin kullanımı hedeflediklerini düşündürmektedir.
2 kütüphane (%2) 2 kütüphane (%2) 3 kütüphane (%3) 4 kütüphane (%4) 6 kütüphane (%6) 7 kütüphane (%6) 8 kütüphane (%7) 23 kütüphane (%21) 23 kütüphane (%21) 30 kütüphane (%28) 0 5 10 15 20 25 30 35
Çevrimiçi veri tabanları E-dergi CD-ROM veri tabanları E-kitap E-ansiklopedi E-sözlük E-rehber E-atlas DVD-ROM Diğer Ka yna k Türl e ri
Grafik 9: Birinci Anket: Kütüphanelerde bulunan elektronik kaynak türlerinin sayıları
Ankette yer alan ‘Tıp/sağlık bilimleri ile ilgili veri tabanlarından hangisine/lerine aboneliğiniz var?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anketi cevaplayan 34 üniversite kütüphanesinin çoğunluğu tarafından (26 kütüphane) abone olunan veri tabanının ScienceDirect olduğu saptanmıştır (%13). Bunu 19 kütüphaneyle Web of Science (%10) izlemektedir. Üçüncü sırada 16’şar kütüphaneyle Medline (%8) ve Wiley InterScience (%8) veri tabanları gelmektedir. Bu ilk dört veri tabanını sırasıyla ASP (%8), Proquest (%7), Medical Library (%7), Springer Link (%6), Kluwer (%5), Blackwell Synergy (%4), Oxford University
Press Journals (%3), FirstSearch (%3), Health Module (%3), Pharmaceutical News Index (%2), Micromedex (%2), Ovid (%2), IOP (%1), Bio-One (%1), Wilson Select (%1), Science+Business Media (%1), Medical and Health Package (%1), Medical Encylopedia (%1), Medical Dictionary (%1), JSTOR (%1), Info Trac (%1), HONcode (%1), Health News (%1), Health Assesment (%1), Health&Wellness (%1), Cochrane (%1), Biological Abtracts (%1), Academic Search Elite (%1) takip etmektedir (Bkz. Grafik 10).
ScienceDirect’in ilk sıraya yerleşmesindeki başlıca sebeplerden biri bilim, teknik ve tıp alanlarında dünyanın en büyük kaynak sağlayıcısı olması olabilir. ScienceDirect üyelerine 1700’den fazla hakemli tam metin dergiye masaüstü ulaşımı sağlamaktadır. Bu 1.9 milyon tam metin makale ve 59 milyondan fazla öz anlamına gelmektedir. Ayrıca diğer yayıncı platformlarına bağlantılar da sağlayıp 1 milyondan fazla tam metin makaleye de ulaşım imkanı vermektedir. Bütün bu veriler ScienceDirect’in Türkiye’deki akademik tıp kütüphanelerince ilk sırada tercih edilmesinin sebebi olabilir.
Science Citation Index’in abone sayısındaki yüksekliğin nedenini, YÖK’ün son dönemdeki kadro atamalarında ve akademik yükseltmelerde öğretim üyelerinin yayınlanan makalelerinin atıf oranlarına büyük önem vermesine bağlayabiliriz.
Türkiye’deki akademik tıp kütüphaneleri tarafından abone olunan veri tabanları uygulanan anket sonucunda elde edilmeye çalışılmıştır. Anketin uygulanması esnasında unutulan ya da gözden kaçan veri tabanlarının olabileceğini ve bu eksikliği kısmen de olsa tamamlayabilmek amacıyla 2004 yılı itibari ile ANKOS kanalı ile kütüphanelerin abone oldukları veri tabanları Ek: 2 ve Ek :3’ de listelenmiştir.
A.S. Elite; 1 kütüphane (%1) Biological Abs.; 1 kütüphane (%1) Cochrane; 1 kütüphane (%1) Health&Wellness; 1 kütüphane (%1) Health Ass.; 1 kütüphane (%1) Health News; 1 kütüphane (%1) HONcode; 1 kütüphane (%1) Info Trac; 1 kütüphane (%1) JSTOR; 1 kütüphane (%1) Medical Dic.; 1 kütüphane (%1) Medical Enc.; 1 kütüphane (%1) Med&Hel. Pac.; 1 kütüphane (%1) Sci.+Bus.Med.; 1 kütüphane (%1) Wilson Select; 1 kütüphane (%1)
Bio-One; 2 kütüphane (%1) IoP; 2 kütüphane (%1)
Ovid; 3 kütüphane (%2)
Micromedex; 4 kütüphane (%2) PNI; 4 kütüphane (%2)
Health Module; 5 kütüphane (%3) FirstSearch; 6 kütüphane (%3) Oxford Unv.P J.; 6 kütüphane (%3)
Blackwell Synergy; 8 kütüphane (%4) Kluwer; 9 kütüphane (%5)
Springer Link; 11 kütüphane (%6)
Medical Library; 13 kütüphane (%13) Proquest; 13 kütüphane (%7)
ASP; 15 kütüphane (%8) Medline; 16 kütüphane (%8) Wiley; 16 kütüphane (%8)
WOS; 20 kütüphane (%10) 26 kütüphane (%13)ScienceDirect
0 5 10 15 20 25 30
Ankette yer alan ‘Yukarıdaki veri tabanlarından birine ya da birkaçına abone iseniz kütüphane çalışanları bu veri tabanları ile ilgili bir eğitim aldı mı?’ sorusuna verilen cevaplar doğrultusunda, anket sorusunu cevaplayan 33 üniversite kütüphanesinin 17’sinde, kütüphane çalışanlarının veri tabanları ile ilgili eğitim aldıkları saptanmıştır (%52). Anket sorusunu cevaplayan üniversite kütüphanelerinden 16’sında ise kütüphane çalışanları veri tabanları ile ilgili eğitim almamıştır (%48) (Bkz. Grafik 11). Eğitim almama nedeni ne olursa olsun, bu %48’lik oran oldukça yüksek görülebilir. Bu durum, çoğunlukla yüksek abone ücretleri ile abone olunan veri tabanlarını etkin ve verimli kullanma ve kullandırmayla ilgili önemli sorunların ortaya çıkmasının bir nedeni olarak öngörülebilir.
Grafik 11: Birinci Anket: Veri tabanları hakkında eğitim alan ve almayan kütüphanelerin sayıları ve oranları
Ankette yer alan ve bir önceki anket sorusunda kütüphane çalışanlarının eğitim aldığını belirten 17 kütüphaneye sorulan ‘alınan eğitimin biçimi’ ile ilgili soruya verilen cevaplar doğrultusunda şu saptamalarda bulunulmuştur (Bkz. Grafik 12). Veritabanları hakkında eğitim alanlar (17 kütüphane) 52% Veritabanları hakkında eğitim almayanlar (16 kütüphane) 48%
• Veri tabanı satıcıları zaman zaman, özellikle yeni abonelerine, yurtdışından eğitmenler göndererek ya da yurt içindeki temsilcileri aracılığıyla eğitim programları düzenlerler. Bu eğitim programlarından anketimize katılan kütüphanelerden %37’sinin yararlandığını görüyoruz.
• Veri tabanı satıcıları kendileri bire bir eğitim vermek yerine veri tabanlarını tanıtıcı bir sunum hazırlar ve bunu Microsoft Office programlarından olan Power Point aracılığıyla slaytlar ile yaparlar. Elektronik olarak kolaylıkla paylaşılabilen bu program, kütüphanecilerin veri tabanını tanıma, kullanma, kullandırma açısından önemli bir yer teşkil etmektedir ve kütüphanelerin %23’ü böyle bir eğitim almıştır.
• Kütüphane çalışanları zaman zaman kendi içlerinde, çalıştıkları kurumdaki diğer kişilere eğitim verebilirler. Bu hizmet içi eğitim kapsamındaki çalışmalar aracılığı ile ankete katılan kütüphanelerin %23’ü veri tabanları hakkında eğitim almışlardır.
• Çevrimiçi olarak veri tabanları konusunda eğitim alan kütüphaneciler ise %17 oranındadır.
• Veri tabanı konusundaki eğitimin bazı kütüphanelerde birden fazla şekilde alındığı da belirlenmiştir.
Hizmetiçi eğitim alanlar %23
Veritabanı satıcısından bizzat eğitim alanlar
%37
Online eğitim alanlar %17
Power Point sunumu şeklinde eğitim alanlar
%23
Grafik 12: Birinci Anket: Kütüphanecilerin veri tabanları konusunda aldıkları eğitim türlerinin oranları
Ankette yer alan ‘Yukarıdaki veri tabanlarından birine ya da birkaçına abone iseniz kütüphanenizde kullanıcılarınıza veri tabanları ile ilgili bir eğitim veriliyor mu?’ sorusuna verilen yanıtlar doğrultusunda, anketi cevaplayan 33 üniversite kütüphanesinin 18’inde kullanıcılara veri tabanları hakkında eğitim verildiği saptanmıştır (%55). Anketi cevaplayan 15 kütüphane ise kullanıcılara veri tabanları hakkında eğitim vermemektedir (%45) (Bkz. Grafik 13). Kullanıcılarına veri tabanları ile ilgili eğitim vermeme nedeni ne olursa olsun, %45’lik bu oran oldukça yüksek bir oran olarak görülebilir. Bu durum kütüphanelerin sahip oldukları veri tabanlarını etkin ve verimli kullandırmayla ilgili önemli sorunların ortaya çıkmasının bir nedeni olarak öngörülebilir.
Ayrıca, yukarıdaki anket sorusuna verilen yanıtlar ile bu soruyla ilişkilendirebilecek diğer anket sorularına verilen yanıtlar (Bkz. Grafik 11) birlikte değerlendirildiğinde, genelde veri tabanları konusunda eğitim alan kütüphanelerin kullanıcılarına eğitim verdiği, 5 kütüphanenin ise eğitim almadığı halde kullanıcısına eğitim verdiği saptanmıştır.
Kullanıcılara veritabanları hakkında eğitim verenler (18 kütüphane) 55% Kullanıcılara veritabanları hakkında eğitim vermeyenler; (15 kütüphane) 45%
Grafik 13: Birinci Anket: Kullanıcılarına veri tabanları konusunda eğitim veren ve vermeyen kütüphanelerin sayıları ve oranları