Avrupa

1.3.3.1. İngiltere

İngiltere’de tıp kütüphanelerinin gelişme ve büyümeleri, tıbbi kuruluş ve toplulukların desteği ile olmuştur. Edinburg Kraliyet Cerrahlar Koleji iki kütüphane kurmuştur. İlki 1696’da kurulmuş ve Edinburg Üniversitesi’ne devredilmiştir. İkincisi ise 1845’te kurulmuştur. Londra’daki Kraliyet Cerrahlar Kolejinde bulunan kütüphane, kolejin kurulmasından iki buçuk yüzyıl sonra 1807 yılında kurulmuş olup cerrahinin yanı sıra tıbbın diğer uzmanlık alanlarında da güçlü bir koleksiyona sahiptir. 1929 yılında kurulan Kraliyet Obstetri ve Jinekoloji Koleji Kütüphanesi ile 1952’de Genel Pratisyenler Koleji Kütüphanesi kurulmuştur. 1773’te kurulmuş olan Liverpool Tıp Kütüphanesi örneğininde olduğu gibi, tıbbi toplulukların bir kısmı kökenlerini 18. yüzyılın son yarısında kurulmuş olan tıbbi kitap kulüplerinden almışlardır. Tıp toplulukları kütüphanelerinin gelişmesindeki en önemli adım 1907’de 18 topluluğun Kraliyet Tıp Topluluğu adı altında birleşme kararı almasıyla

atılmıştır. Bu kapsamlı kütüphanelerin kurdukları birlik 400.000 cilt koleksiyonu ve 2.300 dergisiyle oluşan Büyük Britanya’nın lider tıp kütüphanesi haline gelmiştir. 59

Aberdeen Üniversitesindeki tıp eğitiminin başlangıcı 1495 yılına uzanmasına rağmen, sonraki yüzyıllardaki büyümesi zaman zaman aksadığından, gelişmesi fazla etkileyici olamamıştır. Tıp okulları ve tıp eğitimini destekleyen tıp kütüphanelerinin gelişimi genelde birbirleriyle paralellik göstermiştir. Bu kütüphaneler sıklıkla bir tıp topluluğu kütüphanesi ile birleşerek genişleme yoluna gitmişlerdir. Bu tür genişlemelere örnek olarak Birmingham, Manchester, Belfast ve Ulster Üniversite Kütüphaneleri gösterilebilir. 60

Londra’daki 12 hastahanenin tıp okulları Londra Üniversitesi altında bir federasyon oluşturmuş, ulusal sağlık hizmetinin 1948’de faaliyete geçmesiyle devlet desteğini de arkalarına alıp bu kütüphanelerin kapsam ve hizmetlerini geliştirmişlerdir. Mezuniyet sonrası kütüphane ihtiyaçlarını karşılamak için ise 1935 yılında Mezuniyet Sonrası Tıp Okulu açılmış, II. Dünya Savaşı sonrasında da birçok değişik uzmanlık dallarına ait enstitüler kurulmuştur. 61

Savaştan sonra Wellcome Trust ve Nuffield vakıflarından sağlanan ödenekler yardımıyla bazı büyük tıp kütüphaneleri mekanlarını genişletme ya da yeni etkileyici ve fonksiyonel binalara taşınma fırsatını elde etmişlerdir. Kraliyet Tıp Topluluğu ve Britanya Tıp Derneği bu bağışlardan önemli yararlar temin etmiştir. 1962 yılında yeni binasına taşınan Wellcome Tıp Tarihi Kütüphanesi, dünyadaki en kapsamlı tarih koleksiyonlarından birini oluşturmuştur. Wellcome kütüphanesi Henry Solomon Wellcome’ın (1853-1936) oluşturduğu koleksiyonlar üzerine kurulmuştur. Wellcome’ın asıl koleksiyon tutkusu ilaç tarihi alanına odaklanmış olup simya, büyücülük gibi yan konuları ve antropoloji, etnografi gibi alanları da içermektedir. Henry Solomon Wellcome’ın müze ve kütüphane kurma çabası olmuş ve bunların kişisel koleksiyondan çok halka açık kaynaklar olmasını öngörmüştür,

59 _{Landau, a.g.e., s. 562.}

60 _{Wendy Pirie, “500 Years of Medicine in the Libraries of the University of Abdegeen”, (Çevrimiçi),}

http://www.abdn.ac.uk/diss/docu/facts/sgc/fssgc01.pdf , 12. Aralık.2004.

ama ne yazık ki yaşamı boyunca ikisinin de tam olarak halkın kullanımına açıldığına şahit olamamıştır. Kütüphane genişledikçe eleman ihtiyacını karşılamak için 1920- 1930 yılları arasında bir grup profesyonel kütüphaneci istihdam edilmiştir. Londra’nın farklı bölgelerinde faaliyet gösteren kütüphane halka açık olmamasına rağmen dönemin önde gelen bilim adamları özel izinle kütüphaneden faydalanabiliyorlardı.62

1.3.3.2. Fransa

Fransa’da, Paris Üniversitesi Tıp Fakültesi dünyanın en büyük tıp kütüphanelerinden birine sahiptir. 1270 yılında açılan tıp fakültesinde kütüphane kurma fikri ilk olarak 1391 yılında ve sadece üç kitapları mevcutken dile getirilmiştir. Koleksiyonun genişlemesi, çok yüksek olan kitap fiyatları ve hırsızlıklar yüzünden hayli yavaş olmuştur. 1500’lerde bütün kitaplar zincirlenmiş, buna rağmen hırsızlıklar engellenememiştir. Bu durum koleksiyonun sadece 32 ciltten oluştuğu 1733 yılına kadar devam etmiştir. Aynı yıl Dr. François Picoté vefat etmiş ve 3.000 ciltlik şahsi koleksiyonunu kütüphaneye bağışlamıştır. Sonraki yıllarda başka koleksiyonlar da bağışlanmış, ilk kütüphaneci ise ancak 1737 yılında atanmıştır. Fakültenin devrim hükümeti tarafından 1792 yılında kapatılıp École de Senté’de tekrar oluşturulmasından kısa bir süre sonra Paris Cerrahi Uzmanları Kütüphanesi ve Paris Tıp Topluluğu kütüphaneleri, fakülte kütüphanesine eklenmiştir. 1792 ile 1808 yılları arasında kütüphanecilik yapan Pierre Sue, koleksiyonun büyümesine büyük katkılarda bulunmuştur. Fakülte 1815 yılında restore edilmiş ve 1826 ile 1835 arasında kütüphaneci olarak görev yapmış olan Partick McMahon koleksiyonun geliştirilmesine devam etmiştir. Koleksiyon 1878 de 100.000 cilt sınırını aşmış ve yedi yıl sonra hanedanın ilk üyesi, Dr. Françoi Louis Hahn kütüphaneci olarak atanmıştır. I. Dünya Savaşı ve sonrasında Amerikan Kızıl Haçı ve Rockefellar Vakfı kütüphaneye kitap ve para yardımında bulunmuştur. 1920 de Dr. V.L. Hahn amcasını kütüphaneci yapmış ve 1937’de de oğlu Dr. André Hahn kütüphanenin başına geçmiştir. Paris’de bulunan Academie de Médicine gibi tıp toplulukları, tıp okulları

62 _{“A Brief History of Wellcome Library”, (Çevrimiçi)}

ve eczacılık okulları ve Paris’teki Pasteur Enstitüsü gibi araştırma enstitüleri, Fransa’nın diğer büyük biyomedikal koleksiyonlarını oluşturmaktadırlar.63

1.3.3.3. Almanya ve Avusturya

Almanya’daki en önemli tıbbi koleksiyonlar genel olarak üniversite ve devlet kütüphanelerinde bulunmaktadır. Köln, Göttingen ve Heidelberg kapsamlı tıp kütüphanelerine sahiptirler. Berlin’de Hauptbibliothek (1876) ve İmparatorluk Sağlık Dairesi’nin (Reichsgesundheitsamt), Alman Doktorlar Kitaplığı (Deutsche Ärztebücherei) (1975) hacimli tıbbi koleksiyonlara sahiptir. Diğer büyük tıp kütüphaneleri de Frankfurt am Main’deki Senckenbergische Bibliothek’in tıp departmanında, Marburg’daki Westdeutsche Bibliothek’in tıp departmanında ve Münih’deki Tıbbi Okuma Salonu da (Medizinische Lesehalle) bulunmaktadır. Viyana’daki Doktorlar Topluluğu (Gesellshaft der Ärzte) kütüphanesi 1841 yılında oluşturulmuştur. Viyana Üniversitesi Tıp Okulunun koleksiyonu daha da büyüktür. Avusturya, ayrıca, Tıp Tarihi Enstitüsü’nde (Institut für Geschichte der Medizin) mükemmel bir tıp tarihi kütüphanesine sahiptir. 64

1.3.3.4. Diğer Avrupa Ülkeleri

Danimarka’daki ana biyomedikal koleksiyon, Kopenhag’daki Üniversite Kütüphanesinin Bilimsel Tıp Kütüphanesinde bulunmaktadır. Finlandiya’da ise, üniversitelerin enstitü ve departmanlarında göreceli olarak küçük tıp kütüphaneleri oluşturulmuştur. Ülkedeki en büyük koleksiyon 50.000 cilt ile Finska Labaresallskapet’de yer almaktadır. İsveç’de iki mükemmel tıp kütüphanesi mevcuttur: Stokholm’de bir tıp okulu olan Caroline Enstitüsünde 138.000 cilt ve Göteborg Tıp Okulunda ise 55.000 cilt bulunmaktadır. Her iki kütüphane de etkileyici ve fonksiyonel binalara sahiptir. 65

63 _{Landau, a.g.e., s. 567.} 64 _{Landau, a.g.e. 568.} 65 _{Landau, a.g.e., s. 569.}

Macaristan’da dünyanın en önemli tıp tarihi koleksiyonlarından birine sahip olan Ulusal Tıp Tarihi Kütüphanesi bulunmaktadır. 1828’de kurulan Budapeşte Tıp Üniversitesi Kütüphanesinde de yeterli bir koleksiyon vardır. Bu kütüphanenin ilk kataloğu Ignac Semmelweiss tarafından hazırlanmıştır. Macaristan, ulusal tıp kütüphanesi ağı kurma yolunda büyük ilerlemeler sağlamıştır. Bu ağın merkezi Budapeşte Ulusal Tıp Kütüphanesi ve Dokümantasyon Merkezindedir. Sistemin başkentte beş alt merkezi, ülkenin 19 bölgesinden her birinde de birer kütüphanesi bulunmaktadır. 66

İtalya’da genelde üniversitelerin okul ve enstitülerine bağlı birçok tıp kütüphanesi vardır. Ayrıca bazı topluluklar ve hastahaneler de tıp kütüphanelerine sahiptir. Dikkate değer koleksiyonların ikisi de 19. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuş olan Academia Medical di Roma ile Roma Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsünde yer almaktadır. En büyük koleksiyonlardan biri de Milano’daki Ospedale Maggiore kütüphanesindedir. Tarihi 1679’lara dayanan Floransa Üniversitesi Tıp Kütüphanesi de önemli bir koleksiyona sahiptir. İtalyan kütüphanelerinin büyük bir kısmında kapsamlı tıp tarihi materyalleri de bulunmaktadır.67

Vasıflı eczacılık kütüphanelerine sahip olan, İsviçre, Dünya Sağlık Örgütü Kütüphanesine de ev sahipliği yapmaktadır. Kütüphanenin WHOLIS’e (World Health Organization Library Database) çevrimiçi erişim imkanı sunan bir linki bulunmaktadır. WHOLIS 70.000’den fazla bibliyografik yayın ve 13.000 tam metin erişimli belgeyi içermektedir. Kütüphane, dünya çapındaki Dünya Sağlık Örgütü personeline literatür ve referans hizmeti sunmasının yanı sıra, savaş, sel ve benzeri sebeplerle zarar gören yabancı tıp kütüphanelerinin restorasyonu ile tıp koleksiyonları bulunmayan bölgelere yeni tıp kütüphaneleri açılmasına yardım etmektedir.68

66 _{“About the Library”, (Çevrimiçi),}

http://www.lib.sote.hu/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=35, 10. Aralık.2004.

67 _{“La nostra storia”, (Çevrimiçi), http://www.policlinico.mi.it, 10. Aralık. 2004.}

68 _{“Library & Information Networks for Knowledge, World Health Organization”, (Çevrimiçi)}

Brüksel’de bulunan Belçika Kraliyet Tıp Akademisi’nde çok iyi bir tıp kütüphanesi yer almaktadır. XIX. yüzyılın ortalarında kurulan bu kütüphane yüzyılın bitimiyle beraber yüksek kaliteye ulaşmış bulunmaktadır.69