İşlem basamakları

Araştırma boyunca yapılan işlem basamakları aşağıda ayrıntılı olarak verilmiştir.

 Program geliştirme çalışmaları

1. İlk olarak literatür taraması yapılarak hangi değerlerin çalışma (ETDEP) kapsamına alınması gerektiği üzerinde durulmuştur. Nihayetinde literatür, 2004 ve 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı yer alan değerler ve uzman görüşleri kapsamında, adalet, sevgi, saygı, sorumluluk (çalışkanlık), yardımseverlik (dayanışma) ve doğruluk- dürüstlük değerlerinde karar kılınmıştır.

2. Ders dışı eğitim ortamlarında uygulanacak olan okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi programının oluşturulması için, belirlenen altı değerle ilgili olarak kapsamlı bir şekilde alanyazın taraması yapılmıştır.

3. Eğitim sürecinde verilecek kazanımların belirlenmesi ve yazılması için ilk olarak 2004 ve 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve 5., 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler Ders kazanımları ayrıntılı bir biçimde incelenmiş, belirlenen altı değerle ile doğrudan veya dolaylı ilgili kazanımlar programa dâhil edilmiştir. Ardından sosyal bilgiler öğretmenleri ve alan uzmanları ile görüşmeler yapılmıştır.

4. İhtiyaç belirleme çalışmalarının doğrultusunda kazanımlar ve kazanımların verileceği etkinlikler oluşturulmuştur. Etkinlik sürecinde desteği alınacak olan kurumlarla (karagöz müzesi, ibiş efendi oyunu, hastane, görme engelliler sınıfı) veya etkinlik yapılacak kurumlarla (adalet sarayı, orman müzesi, kent müzesi vb.) irtibata geçilip izin ve destekleri alınmıştır.

5. Son şekli verilen kazanım ve etkinlikler, sosyal bilgiler eğitimi, vatandaşlık eğitimi ve değerler eğitimi alanında uzman akademisyenlerin görüşlerine sunularak gelen öneriler kapsamında gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

6. Destek alınacak eğitmenlerle görüşülmüş (karagöz oyuncusu, müze rehberi, tiyatro ustası) ve çalışma planı hazırlanmıştır.

 Ölçek ve görüşme formu geliştirme çalışmaları

Uygulaması yapılacak olan okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi programının hazırlanmasından sonra uygulanacak ölçeklerin belirlenmesi ve ölçek geliştirme çalışmaları yapılmıştır.

1. Değerlerle ilgili literatür taraması yapılmıştır. 2. Bu alanda yapılan ölçekler incelenmiştir. 3. Madde havuzu oluşturulmuştur.

4. Sosyal bilgiler öğretmenlerinden belirlenen altı değerle ilgili madde yazmaları istenmiştir. Yazılan maddeler madde havuzunda toplanmıştır. Yazılan benzer maddeler tek maddeye dönüştürülmüştür.

5. Madde havuzu sosyal bilgiler öğretmenlerine dağıtılmış yazılan maddelerin değerlerle ilişkili olup olmadığını belirlemeleri istenmiştir.

6. Daha sonra kalan maddeler Türkçe öğretmenlerine dağıtılmış yazım yanlışları ve anlam bakımından incelemeleri istenmiştir.

7. Yine Türkçe öğretmenlerinden alınan maddeler rehber öğretmenlere gönderilmiştir. Onların da çocukların yaş seviyelerine uygun olup olmadığını belirlemeleri istenmiştir.

8. En son olarak da iki değerler eğitimi uzmanı, bir vatandaşlık eğitimi uzmanı, iki sosyal bilgiler eğitimi uzmanı ve iki ölçek geliştirme uzmanına görüş almak için gönderilmiştir. Onlardan gelen görüş ve öneriler dikkate alınarak madde havuzuna son şekil verilmiştir.

9. Oluşturulan madde havuzu bir forma dönüştürülmüş ve 800 civarında öğrenciye pilot uygulaması yapılmıştır. Veriler toplandıktan sonra önce güvenirlik hesaplaması yapılmıştır. Güvenirliği .20’nin altında çıkan maddeler madde havuzundan çıkarılmıştır. Daha sonra Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) yapılmıştır. AFA yapıldıktan sonra istenen kriterleri sağlamayan maddeler taslak formdan çıkarılmıştır.

10. Geriye kalan maddeler 1200 civarında farklı bir örneklem grubuna uygulanmıştır. Uygulama sonrasında elde edilen veriler ile Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. AFA ile elde edilen maddelerin DFA kriterlerini sağladığı görülmüştür. 11. Son olarak tekrar iç güvenirlilik, test yarılama, test tekrar test güvenirlik çalışmaları

yapılmıştır.

12. Yapılacak görüşmeler için (öğrenci, veli ve öğretmen) araştırmacı tarafından görüşme formu hazırlanmıştır. Form hazırlanmadan önce literatür taraması yapılmıştır. Literatüre göre sorular yazılmış ve uzman görüşüne sunulmuştur. Uzmanlardan gelen öneriler çerçevesinde görüşme formlarına son şekli verilmiştir.

 Uygulama öncesi yapılan diğer hazırlıklar

1. İlgili makamlardan uygulamalar için gerekli olan izin alınmıştır.

2. Öğrencilerle, velileriyle, öğretmen ve okul idareleri ile görüşülmüş ve çalışma hakkında bilgi verilmiştir.

3. Çalışmanın yapılacağı okuldaki öğrencilere çalışma hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Katılmak isteyen öğrencilerin listesi çıkarılmıştır.

4. Belirlenen listedeki öğrencilere EVDÖ uygulanmıştır. En düşük puan alan öğrenciler çalışma için seçilmiştir. Ayrıca uzun soluklu bir çalışma planlandığı için iki öğrenci de yedek olarak ayarlanmıştır.

5. Velilerle görüşme yapılarak çalışmanın bir boyutunun veliler oluşturduğunu ve katılıp katılmayacakları sorulmuştur. Yapılacak eğitimlere katılmalarına engel olmayan (ev hanımı, çalışmayan, küçük bebeği olmayan veya fazla sorumlulukları bulunmayan) velilerin öğrencileri ile çalışma yapılması kararlaştırılmıştır.

6. Çalışmaların yapılacağı değerler eğitim atölyesi hazırlanmıştır. Eğitim süresince lazım olacağı düşünülen materyaller (A4 kâğıdı, kalem, silgi, fon karton, renkli karton, makas vb. ) temin edilmiştir.

7. Deney ve kontrol gruplarına Etkin Vatandaşlık Değerleri Ölçeği öntest olarak uygulanmıştır. Ayrıca deney grubuna Hoşgörü Eğilim Ölçeği öntest olarak uygulanmıştır. Deney grubunda yer alan öğrencilerle uygulama öncesi görüşmeler yapılmıştır.

8. Araştırmacı, deney grubundaki öğrencilere yapılacak etkinlikleri tanıtmıştır.

9. Belirlenen öğrencilerin velileri ile toplantı yapılıp çalışma hakkında bilgilendirme yapılmıştır.

 Uygulama süreci

1. Deney grubuna; öğrencilerin etkin vatandaşlık değerlerinin kazandırılmaları amacıyla hazırlanan okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi programı uygulanmıştır. Uygulanan program araştırmacı tarafından yürütülmüştür. Süreç, 6 ay (24 hafta) ve her hafta 2 saatten oluşan 3 oturum olmak üzere toplam 72 oturumdan oluşan toplam 144 ders saati içerisinde uygulanmıştır. Bir ders saati 40 dakika olarak belirlenmiştir. Bu süreç deney grubuna araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Araştırmacı aynı zamanda okulda görevli öğretmendir. Uygulanmış olan program ve eğitim sürecini gösteren tablo ayrıntılı olarak ekte gösterilmiştir.

2. Kontrol grubuna; hazırlanan okul dışı etkinlik temelli değer eğitim programı uygulanmamıştır.

3. Deney grubu öğrenci velileri düzenli toplantılar yapılmıştır. WhatsApp grubu aracılığı ile evde öğrencilerle yapılması gerekenler hakkında yönlendirmeler yapılmıştır.

 Uygulama sonrası

1. Uygulama bittikten sonra, hem deney grubuna hem de kontrol grubuna EVDÖ uygulanmıştır. Ayrıca deney grubuna paralel test olarak Hoşgörü Eğilim Ölçeği uygulanmıştır.

2. Uygulama bittikten 24 ve 48 hafta sonra deney ve kontrol grubuna iki ayrı izleme testi uygulanmıştır.

3. Deney grubu öğrencileri, veliler ve öğretmenlerle uygulanan program hakkında yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla gerekli olan görüşmeler yapılmıştır. 4. Öğrencilere, sorumluluk değeri kapsamında teslim edilen çiçekler düzenli olarak

kontrol edilmiştir.