Hibrit Savaşın Aşamaları/Safhaları

2014 yılında meydana gelen Kırım ilhakında hibrit savaş araçları ve yöntemleri kullanıldığı ve bunun Kremlin’e yakın siyaset bilimcileri ve Rus ordusu tarafından gerçekleştirildiği iddia edilmektedir. Bu araçlar ve yöntemlerin çoğunun SSCB

224 Teri Schultz, “AB ve NATO hibrit tehdit merkezi açtı”, http://www.dw.com/tr/ab-ve-nato-hibrit-tehdit-merkezi-a%C3%A7t%C4%B1/a-40851514, 21.10.2017.

75

bölgesinde meydana gelen yerel çatışmalar sırasında denendiği ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı “Rus Baharı” projesi olarak bilinen savaşta tek planda birleştirerek uygulamaya konulduğu söylenebilir. Özellikle Moldova ve Gürcistan’a yönelik saldırı sırasında farklı araçlar kullanılmıştır ve Rus baharı planı Ukrayna’nın farklı bölgelerinde paralel olarak uygulanmıştır226. Rusya tarafından uygulamaya konulan plan aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

a) Sıfır veya Gizli Aşama: Psikolojik Evre ve Propaganda Evresi

Rusya’nın bu aşamadaki durumu, hedefleri ve sonuçları şöyledir:

- Rusya tarafından hedeflenen ülkeye yönelik silahlı müdahalenin “zorunluluk” olduğuna Rus toplumunun psikolojik hazırlığı söz konusudur.

- Hedef ülke toplumunun saldırıya karşı direncinin zayıflayacağı psikolojik bir hazırlık yapılmalıdır.

- Hedef ülkede bulunan Rus yanlısı grupların daha sonraki aşamalarda saldırı sırasında yer almaları için hazırlıklar tamamlanmalıdır.

- Batı ülkelerinde kamuoyunun hazırlanması ve siyasi konumun belirlenmesi hazırlığı, dünya kamuoyunun gözünde Rusya’nın saldırgan eyleminin meşru sayılmasına neden olacak ve güvenlik mekanizmalarını etkisiz hale getirecektir. Hibrit savaştaki sıfır aşamanın belirli bir zamanı yoktur; çünkü sonraki aşamalara geçiş için uygun koşullar sağlanıncaya kadar süresiz uygulanabilir. Bu aşamada insan kaynaklarına çok ihtiyaç yoktur. Bu nedenle Rusya, aynı anda farklı ve birçok ülkeye karşı diğer aşamalara geçiş için uygun koşulların oluşması için hazırlık yapabilir227.

b) İstikrarsızlık Aşaması: Resim Savaşı

Bu aşamada hedef ülkede kaos, istikrarsızlık ve anarşi ortamı oluşturmak ve iç savaş hazırlığı yapmak için istihbarat birimlerinden ve ordudan sınırlı sayıda profesyonel kişiler görevlendirilir. Aynı zamanda propagandanın tüm imkanları Rusya ve Batı

226 Yevgeniy Dikiy, a.g.e., s. 24.

76

medyasında belirli bir resmin oluşması için harekete geçer. Bu şekilde dünya kamuoyunda daha sonraki faaliyetlerini meşrulaştırır²²⁸.

Rusya’nın bu aşamadaki hedefleri şöyledir:

- Hedef ülkede iç savaş benzetmesinin yapılması.

- Rus işgaline karşı olan muhalifler hakkında olumsuz imaj oluşturulması.

- Meşru hükümetin ülke genelinde meydana gelen olayları ve silahlı grupları kontrol altına almak için yetersiz kaldığının gösterilmesi.

- Rusya taraftarları arasında şiddete maruz kaldığı imajının oluşturulması

- Ülke yetkilileri tarafından sivillere baskı kurarak sürgün ettirildiği benzetmesi ya da kontrol edilemeyen radikal grupların var oluşu benzetmesi²²⁹.

c) Sivil Direniş

Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) ve Askeri İstihbarat Teşkilatı (GRU) görevlilerinin denetiminde olan Rus ordusunun özel güçlerinin doğrudan katılımıyla gerçekleşen ve güya “baskıya maruz kalan nüfusun korunması” için özel “sivil savunma” birliklerinin oluşturulmasıdır230.

ç) Şiddet ve Provokasyonun Tırmandırılması: İlk Kanlı Aşama

Çatışmanın bu aşamasında Rusya’nın amacı hedef ülke yetkililerini tahrik ederek kan dökülmesine neden olacak girişimlerde bulunmaktır. Rus medyası tarafından dünya kamuoyuna servis edilen bu girişimle beraber hedef ülkenin meşru makamlarının taviz vermesine neden olunacak ve Rusya’nın sonraki eylem aşamasına geçişinin meşrulaştırılması sağlanacaktır. Buna ek olarak hedef ülkede Rus yanlısı grupların dönüşü olmayan noktaya gelmesi sağlanacaktır. Öyle ki Rusya yanlısı güçler ile hedef ülkenin silahlı güçleri arasında nefret öyle bir noktaya gelecektir ki Rusya’nın arabuluculuğu ve barış gücü çabaları olmadan bunun çözülmesi imkânsız olacaktır231.

228 Yevgeniy Dikiy, a.g.e., s. 25.

229 Yevgeniy Dikiy, a.g.e., s. 26.

230 Yevgeniy Dikiy, a.g.e., s. 26.

77

d) Alternatif Yönetim

Bu aşamada çatışmanın daha önceki aşamalarında aktif yer alan Rusya yanlısı grupların “özyönetim” veya “alternatif hükümet” kurmaları hedeflenir. Yani öncelikle kendiliğinden ortaya çıkan savunma gruplarından, ilerleyen zamanda yerel halkın iradesinin meşru temsilcilerine geçiş aşamasıdır. Hedef ülke hükümetinin kontrol etmekte zayıf kaldığı bölgelerin Rusya yanlısı gruplar tarafından kontrol edilmesidir. Sonuç olarak bölgeleri kontrol eden gruplar ile hedef ülke hükümeti arasında “tarafların eşitliği” ilkesinin öne sürülmesi söz konusudur. Bu şekilde hedef ülke hükümetinin ülkenin tüm topraklarını kontrol etmesi veya belli bölgelerin kontrolü ele alması gündeme getirilir. Çatışmanın bu aşamasına, gerekirse “yerel yönetim”e bağlı olan paramiliter²³² oluşumlar olarak kamufle edilmiş Rus ordusunun önemli birimleri katılabilir.

e) Saldırıların Meşrulaştırılması: Referandum Aşaması

Bu aşamada, Rusya’nın amacı tüm ülkenin işgalinin uluslararası meşruiyet kazanmasıdır veya bir kısmının işgalinin, "halkın iradesinin" (referandumlar, seçimler vb.) yoluyla uluslararası meşrulaştırılmasıdır. Bu tedbirlerin alınması gelecekte Rusya’nın hedef ülke hükümetinden ve uluslararası toplumdan müzakere sürecinde iki tarafın eşit yetkilere sahip olması ve sivilleri korumak için askeri yardım talebinde bulunulduğunda müdahalesini meşru kılmak içindir. Çatışmanın önceki aşamalarında hedef ülkenin hükümeti devrilmemiş ve yeri kukla bir rejim ile değiştirilmemişse, çatışmanın bir sonraki aşamasına geçilecektir. Bu, kontrol edilemeyen bölgelerde hükümet ile sözde özyönetim organları arasındaki savaşın tetiklenmesine, Rus silahlı kuvvetlerinin tam ölçekli askeri işgal girişiminde bulunmasına yol açacaktır. Rusya tarafından işgal edilen topraklarda yerel özyönetime bağlı “paramiliter oluşumlar” kılıfı altında Rusya’nın düzenli birlikleri hareket edecektir233.

232 Paramiliter, "İşlev ve örgütlenme olarak askeri ancak düzensiz gönüllülerden oluşan, devletçe desteklenen, yarı askeri güç" demek! Arslan Bulut, "Hükümet yanlısı paramiliter örgüt" ne demek?”, http://www.yenicaggazetesi.com.tr/hukumet-yanlisi-paramiliter-orgut-ne-demek-43311yy.htm,

11.09.2017.

78

Çatışmanın bu aşamasında hedef ülke hükümetinin askeri olarak yenilgiye uğratılması ve yerine Rusya kontrolünde olan kukla rejimin ülke genelinde iktidara getirilmesi hedeflenmektedir. Hükümetin devrilmemesi söz konusu olduğunda doğal olarak çıkmaza girilir ve bu “minimum” seçenek olarak adlandırılır. Ancak ülke topraklarının bir bölümünü kontrol edemez hale gelir ve işgal edilmiş bölgelerin kukla özyönetim organları tarafından özerklik tanınması ve silahlı oluşumların yasallaştırılması yanı sıra Rus askeri varlığının “barışı koruma şartı” olarak meşrulaştırılması dayatılır. Son olarak Rus silahlı kuvvetlerinin çatışmaya doğrudan katılmasının gizlenmesi imkânsız hale geldiğinde tek taraflı olarak Rusya’nın Moldova ve Gürcistanda hayata geçirdiği gibi “barış gücü birliğinin ve barış uygulama operasyonu” adı altında işgalinin tanınması istenir²³⁴.

Şekil 7: Rusya'nın Hibrit Savaş Kapsamında Askeri ve Askeri Olmayan Uygulamaları Kaynak: Yılmaz Erdoğmuş, a.g.e., s. 50.

Orta Asya ve diğer bölgeler potansiyel olarak Rusya’nın egemen olan yaşam ve çıkar alanıdır. Günümüzde hibrit savaş kavramı ve uygulanışı Rus askeri ve siyasi düşüncenin en üst düzeyde başarısı sayılarak komşu devletleri Kremlin’e boyun eğdirmenin en etkili yöntemi olarak görülmektedir. Bu şekilde Rusya’nın Ukrayna’dan Baltık ülkelerine, Güney Kafkasya’ya ve Orta Asya’ya kadar olan bölgelere kısa vadede

79

uygulama ihtimalinin bulunduğu bazı çevrelerce gündeme getirilmektedir. Son yıllarda hibrit savaş kavramı medyada gündeme gelmesine rağmen, hakkında kapsamlı bir tanımlama yapılmadığı gibi hibrit savaşın diğer askeri çatışmalarla olan farklılıkları da açıklanmamıştır235.

Kırım’a uygulanan hibrit savaşta, Rus Askeri İstihbarat Teşkilatı Özel Kuvvetleri olduğu anlaşıldıktan sonra, Rus askeri Batı medyasında little green man olarak adlandırılmıştır. Bu Özel Kuvvetler kritik öneme sahip yapıları işgal etmiştir. AB ve Ukrayna, bunların Rusya’nın birlikleri olduğunu iddia etmiş fakat karşı taraf kesin dille reddetmiştir. Kırım’da uygulanan hibrit savaşta önemli unsurlar ortaya çıkmıştır. Birincisi özel birliklerin organizeli operasyonuyla ağ merkezliliği ortaya çıkmışken diğer taraftan Rusya’nın düzenli birliklerinin savaşa karışmadan sonuç almasıyla

temassız olduğu ortaya konmuştur236.

Kırım’ın ilhakından sonra gündemde olan hibrit savaş kavramı Türkiye’nin de gündemine girmeyi başarmıştır. Mart 2016 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri “hibrit savaş” konulu konferans düzenlemiştir. Konferans, "Harbin Değişen Karakteri", "Hukuksal Boyut, Stratejik Vizyon ve Öncelikler", "Teknoloji ve Hibrit Savaş" ile "Geleceğin Hibrit Tehditlerini Bertaraf Etmek" konularında düzenlenmiştir. Konferansta "Teknoloji ve Hibrit Savaş", "Hibrit Savaş Kapsamında Siber Savaş", “Siber Savaş” ve “Virüs” gibi başlıklar ele alınmıştır. İngilizce olarak gerçekleşen konferansta 7 ülkeden 27 konuşmacı bildiri sunmuştur²³⁷.

235 Yevgeniy Dikiy, a.g.e., s. 11.

236 Uğur Ermiş, “Hibrid Savaş ve Siber Uzay”, https://siberbulten.com/makale-analiz/hibrid-savas-ve-siber-uzay/, 10.02.2017.

237 TSK’dan “Hibrit Savaş Konferansı”, http://www.milliyet.com.tr/tsk-dan-hibrit-savas-konferansi-ankara-yerelhaber-1288846/, 10.03.2017.

80

BÖLÜM 3: ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜ TEORİSİ BAĞLAMINDA