Hesapları Geç Gönderen Memurların Cezalandırılması

Divan-ı Muhasebat hesap denetimlerini yaparken bazı güçlüklerle karşılaşmıştır. Bu güçlüklerin başında, Osmanlı kurumlarında muhasebeden sorumlu memurların hesap defterlerini ve cetvellerini zamanında göndermemeleri gelmiştir. Sorumlular tarafından Divan’a geç gönderilen evraklar, düzenli ve istikrarlı bir malî denetime sekte vurmuştur386_{. Divan tarafından defaatle Maliye Nezareti ve Bâbıâli’ye bu durum} bildirilmesine rağmen somut bir adım atılamamıştır387_{. Dolayısıyla Divan riyaseti} evrakları geç gönderen sorumlular hakkında hukukî bir düzenleme yapılmasını Bâbıâli’den talep etmiştir388_{. Bu süreçte Divan riyaseti, hesap memurları hakkında bir} tezkire hazırlayarak Maliye Nezareti’ne göndermiştir. Buna göre; Divan-ı Muhasebat’a ilgili defter ve cetvelleri göndermeyen hesap memurlarının; birinci defada yarı maaşı, ikinci defada tam maaşı kesilmesine, üçüncü defada ise görevden azledilmelerine karar verilmiştir.389

.

Divan-ı Muhasebat’ın Bâbıâli nezdinde yaptığı girişimden sonra kaleme aldığı tezkire Şurâ-yı Devlet’e havale edilmiştir. Divan, zamanında hesap vermeyen muhasebeden sorumlu memurlar hakkındaki düzenleme için Şurâ-yı Devlet’in onayını

382 _{SA, DMZC, 1 Numaralı Defter, Karar Nu. 56, 1 Mayıs 1880, s.95.} 383 _{SA, DMZC, 1 Numaralı Defter, Karar Nu. 97, 14 Eylül 1880, s.161.} 384

SA, DMZC, 1 Numaralı Defter, Karar Nu. 50, 15 Nisan 1880, s.86; SA, DMZC, 1 Numaralı Defter, Karar Nu. 54, 27 Nisan 1880, s.92; SA, DMZC, 1 Numaralı Defter, Karar Nu. 55, 28 Nisan 1880, s.93-94; SA, DMZC, 1 Numaralı Defter, Karar Nu. 63, 19 Mayıs 1880, s.106-107.

385 _{BOA, Y.MTV, Nu. 67/16, 8 Eylül 1892. Bk. Ek XVI; BOA, Y.PRK.ML, Nu. 14/23, 22 Ekim 1892; BOA,} Y.MTV, Nu. 93/138, 23 Nisan 1894, lef 5.

386 _{SA, DMZC, 2 Numaralı Karar Defteri, Karar Nu. 120, 2 Ocak 1881, s.15.} 387

SA, DMZC, 1 Numaralı Karar Defteri, Karar Nu. 114, 1 Aralık 1880, s.189. 388

SA, DMZC, 3 Numaralı Karar Defteri, Karar Nu. 309, 8 Mart 1883, s.110. 389 _{SA, DMZC, 5 Numaralı Karar Defteri, Karar Nu. 717, 17 Kasım 1888, s.167.}

100 almıştır. Bundan sonra Maliye Nezareti ve Divan-ı Muhasebat arasında gerçekleştirilen görüşmelerde karara varılmış ve bir mazbata yayımlanmıştır. Yayımlanan bu evrak, arz tezkiresine ek olarak padişahın onayına sunulmuş ve olumlu görüş alınarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre, hesap memuru süresi içinde ilgili evrakları Divan’a göndermezse, hesabı verilmeyen ilk ay için yarı maaşı, ikinci ay da tam maaşı kesilecek, üçüncü ay da hesap vermeyen sorumlu görevden alınacaktır390_{. Zamanında hesap vermeyen memur,} kendisine tanınan süre sonunda işsiz ise, bu tür hesapları Divan’a verene kadar bir başka memuriyete alınmayacaktır. Ayrıca bu hesabı Divan’a göndermeden ölen hesap memurunun yerine atanan sorumlu, bu hesapları üç ay içinde göndermez ise, süre sonunda o da bu nedenle devlet memuriyetinden atılacaktır391

.

Maliye Nezareti; mazbatada belirtilen süre zarfında şehriye cetvellerini ve sal muhasebelerini Divan-ı Muhasebat’a göndermeyen, taşra zat ve zaman hesabını yapmayan merkezi dairelerdeki sorumlu memurları görevden alıp yerlerini değiştirmeye ve gerek görülürse inceleme yaparak sonucuna göre görevlerine son vermeye yetkili kılınmıştır392_{. Bu sürecin karar merci Şurâ-yı Devlet olup, uygulayıcı Maliye} Nezareti’dir.

Maliye Nezareti, hesap vermekle yükümlü mal memurlarından Askeri Tekaüd Sandığı muhasebecisi Abdurrahman Efendi bir ay geçmesine rağmen hesaplarını göndermediği, durumun Divan-ı Muhasebat tarafından Şurâ-yı Devlet’e haber verildiği ve buradaki Tanzimat Dairesi’nin yaptığı araştırmada hesapların yapıldığı fakat ilgili nezarette kaldığı için gecikmeye sebep olduğu ifade edilerek bir işlem yapmamıştır393

. Çünkü Maliye Nezareti tarafından Şurâ-yı Devlet’e gönderilen tezkirede hesaplardaki gecikmelerin nedenleri sıralanmıştır. Sorumlu muhasebecilerin hesapları zamanında meydana getirmedikleri göz önüne alınarak bu gecikmelerle ilgili devletin maliyesi ile hesapların tam yapılmadığı ve gecikmelerin bu sisteme sekte vurduğu ifade edilmiştir. Ancak bu gecikme sebebini sadece sorumlu muhasebecilere yüklemenin doğru olmadığı, Divan-ı Muhasebat memurlarının da bu konuda pay sahibi oldukları yapılan şikâyetlerle kanıtlandığı bir tezkire ile ifade edilmiştir.

390 _{SA, DMZC, 2 Numaralı Karar Defteri, Karar Nu. 125, 25 Ocak 1881, s.28.} 391

BOA, İ.DUİT, Nu. 19/46, 19 Ocak 1892, lef 1. 392

Aynı yer.

101 Divan-ı Muhasebat azası Hafız İhsan Efendi bu tezkire üzerine, Divan memurlarının bu konuda bir kusurları bulunduğu taktirde gerekenlerin yapılacağını bildirmiştir. Ancak sorumlu muhasebecilerin de bu erteleme işinde bazen yolsuzluklarının ortaya çıktığı ve bu nedenle bir cezai sistemin meydana getirilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Bundan sonra sorumlu hesap memurlarının çalıştıkları dairelere evraklarını zamanında vermeleri gerektiği tebliğ edilmiştir394

.

Divan tarafından yapılan malî denetimde hesaplarını geç gönderen memurların cezalandırılmasının yanında görevini iyi yapan memurlar da ödüllendirilmiştir.

Maliye Nezareti’nin Beytülmal idaresindeki 1882 yılına ait dokuz adet şehriye cetvellerinin düzenlenip gönderilmesine dair tezkirede, bu mizanların Divan-ı Muhasebat tarafından belirlenen kurallara uygun olarak yapıldığından, hazırlayanların takdir edilmesi gerektiği ve ilgili olarak bu durumun Bâbıâli’ye arz edilmesine karar verilmiştir395_{. Ayrıca tıbbiye ve mülkiye memuriyetinin 1886 senesi zat ve zaman} hesaplarının incelemesinde defter ve evrak hesaplarının gözle görülür bir şekilde tertip ve düzenini sağlayan muhasebe memuru Şefik Bey’in ödüllendirilmesi Divan riyaseti tarafından Dâhiliye Nezareti’ne teklif edilmiştir. Yine Divan-ı Muhasebat riyaseti, Şefik Bey’in hizmet ve gayretlerinden dolayı salise rütbesini saniyeye yükseltilmesini396 Telgraf ve Posta Nezareti muhasebesi 1888 senesi zat ve zaman hesaplarının Divan-ı Muhasebat tarafından belirtilen kaidelere uygun olarak yapılmasını sağlayan Hacı Avni Bey’in maaşına 150 guruş zam yapılmasını Sadaret’ten397 talep etmiştir.