Havariliğin ve Havarilerin Özellikleri

Hıristiyanlık öncesi dönemde, hem Grek hem de Yahudi dünyada kelime olarak kullanılmakla birlikte, özel bir anlamda; İsa’nın hayatta iken şakirtleri olan ve diriliş sonrası, mesajını diğer insanlara iletmek maksadıyla görevlendirdiği kişiler anlamında havarilik, Hıristiyanlıkta önemli bir yere sahiptir.

Havarilik ve havari kavramlarının belirleyici etkisi, hiç şüphesiz İsa’nın hayatta olduğu döneme ait değildir. İsa, yalnızca kendi mesajının yayılmasına yardımcılar olarak onları bizzat kendisi seçmiş ve neredeyse her yer ve zamanda onlarla birlikte olmuştur. İsa’nın tebliğine konu olduğu söylenen ve çarmıhta son bulan üç yıllık dönem237 içinde havarilerin, mesajın içeriğine doğal olarak hiçbir katkıları olmamıştır. Onlar, İsa’nın dizinin dibinde, ağzından çıkacak sözü yapmaya hazır öğrenciler olarak göze çarparlar. Mesajın sahibinin mucizelerine, tartışmalarına, diriliş ve sonrasına tanık olmuşlar, onunla birlikte yolculuklar yapmışlardır. Fakat Kanonik İncillerde adı geçen havarilerin, İsa’nın mesajını yaydığı dönem içinde, şakirtler olarak zikredilen başkalarından önemli farkları söz konusudur. İsa tarafından seçilmiş olmaları, kendilerine yetkiler verilmesi, onları çarmıh sonrası çok önemli hale getirmiştir. Bu durum Hıristiyanlık tarihinde onları tartışılmaz otorite sahibi yapmıştır.

Özellikle İsa’dan sonraki ilk dönemde İsa’yı ve mesajını yorumlama, mesajının içeriğini koruma ve insanlara nakletme görevi sadece havarilere ait görünmektedir. Bu hususu hem İncillerde, hem de mektuplarda bulmak mümkündür.

Daha sonra detaylarını ele alacağımız Pavlus’un havariliği konusuna gelince, Yahudi Hıristiyanlarca İsa, on iki havarisini henüz sağlığında seçmişti. Onlara havari unvanını vermişti. Onlarla beraber yemiş, içmiş, dolaşmıştı. Buna karşı, Pavlus’un Şam yolunda karşılaştığı istiğrak ve vizyon kendisine havarilik yetkisini ve unvanını vermez. Bu sebeple Pavlus’un, ölümden dirilen İsa’nın kendisini putperestlere misyoner ve havari tayin ettiğini kabul edilmez. İstiğraktaki görevlendirmenin habis bir ruh, şeytan tarafından yapıldığını söylenir. Öğretim, istiğrakla değil, peygamberin şahsından olur denilir. Hatta Yahudi-Hıristiyan olarak gösterilen Petrus, Pavlus’a şöyle der: “Mesele

236 _{Ahmed Yüksel Özemre, a.g.e., s. 215}

hayalle olacaktı da, Üstat bizimle senelerce neden dolaştı? Onun sana göründüğüne nasıl inanalım? Hem sen onun düşmanıydın, onun aksine düşündüğün halde, o sana nasıl görünür? Peki sen onun bir saatlik görünüşüyle her şeyi öğrendiğini, havari olduğunu söylüyorsun, o zaman onun konuşmalarını söyle, üstatla beraber bulunmuş havarilerle tartışma, onları sev! Eğer sen hakikate yönelmek istiyorsan, önce bizden İsa’yı öğren ve bizim yardımcımız ol!” Bu tartışmalardan daha ilk zamanlar Pavlus’la havariler arasında görüş ayrılıkları olduğunu anlıyoruz.238

Pavlus, Luka için büyük bir kahraman olmakla birlikte hiçbir zaman onun tarafından havari olarak nitelendirilmez. O, havariliği belli bir zamanla ve belli bir sayıyla nitelendirir. Onun için havariler Onikiler’dir ve Pavlus bunlardan biri değildir. Luka’nın havarilik anlayışı da Korintlilere İkinci Mektubun yazılmasına sebep olan kimselerin havarilik anlayışlarını andırır. Bunlar birkaç madde halinde şöylece sıralanabilir:239

1.Resullerin İşleri’nde havariler, anlaşılması güç konuşmalar yapan geçmiş kahramanlar gibi edebi yeteneğe sahip insanlardır. Eski Ahit’in başarılı yorumcularıdır.240 Başkaları tarafından dinlenilmesi gerekenlerdir.241 Hiçbir kimse havarilere benzeyemez. Çünkü hiç kimsenin gerçekleştiremeyeceği konuşmalar yapmalarını sağlayan Ruh’a sahiptirler.242

2.Havariler, mucize gösteren ve Mesih’i dünyevi hayatında görmenin işaretlerini üzerinde taşıyan kimselerdir.243

3.Korint’teki havariler vecdi insanlardır ve tanrısal ilhama sahip olduklarını iddia ederler. Onların havarilikleri, yalnızca mucizelere değil, aynı zamanda, vecd ve vizyonlar244 gibi etkileyici olağanüstü hallere de dayanır. Pavlus’u bedensel olmakla245 zayıf ve desteksiz ya da bütüncüllükten yoksun246 olmakla suçlamalarından dolayı, vecdî konuşma, Resullerin İşleri’nde havariliği ayırıcı bir özelliği olarak görünür.

4.Havariler çok büyük bir etkileme gücüne sahiptirler.247

238 _{Ekrem Sarıkçıoğlu, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, s.324-325; Ernest Renan, İsa’nın Hayatı, s.}

169

239 _{Fuat Aydın, a.g.m., s. 88} 240 _{Res. İş. 2:37} 241 _{Res. İş. 13:42} 242 _{Res. İş. 6:10} 243 _{Res. İş. 2:22; Krş. 2 Ko. 12:12} 244 _{2 Ko. 12:1; 5:12-13} 245 _{2 Ko. 10:2} 246 _{2 Ko. 10:12; 11:7} 247 _{Res. İş. 19:19; Krş. 2 Ko. 11:13}

5.Havariler çok acı çekerler ve eziyete maruz kalırlar.

Pavlus’a Hıristiyanlığı daha ziyade Yahudi olmayanların arasında yaydığı için “Yabancıların Havarisi” denilmiştir.248

Toma’ya Göre İncil’de İsa, müridlerinden, müridliğin edebi ve erkanı ile ilgili olarak şunları talep etmektedir:249

1.Aramalarını ve aramaktan vazgeçmemelerini (H. 2) 2.Nefslerini tanımalarını (H.3)

3.Yalan söylememelerini ve nefret ettikleri işleri yapmamalarını (H.6)

4.Kendisi bu dünyadaki ömrünü doldurduktan sonra Sıddîk Yakup’a biat etmelerini (H.12)

5.Ağızlarından çıkacak olan sözlere çok dikkat etmelerini (H.14) 6.Kendisinin sözlerini dinlemelerini (H.19)

7.Âleme karşı uyanık olmalarını (H.21)

8.Tefekkür ve murakabelerinin vahdete yönelik olmasını (H.22)

9.Diğer mürid kardeşlerini kendi nefsleri gibi sevip kusurlarını örtmelerini (H.25-26)

10.Kendilerini basiretsiz bir kimsenin gütmesinden sakınmalarını (H.34) 11.Kendilerinde vuku bulan tecelliler hakkında endişe etmemelerini (H.36) 12.Yılanlar kadar temkinli ve güvercinler kadar temiz yürekli olmalarını (H.39) 13.Dünyanın cazibesine ve lezzetlerine kapılmamalarını (H.42)

14.Söylediklerinden kendisinin nasıl biri olduğunu tefekkür etmelerini (H.43) 15.Allah’a kulluk etmelerini ve kendi nefslerine hizmet etmemelerini (H.47) 16.Kendilerine tevdi edilen esrarı muhafaza etmelerini, gizliliğe riayet etmelerini (H.62-93)

17.Daima kendisine sığınmalarını (H.90)

18.Herkesin hakkına karşı adil davranmalarını (H.100)

İsa döneminde, havarilerin dışında kalan yeni din üyelerinin kendileri için kullandığı kelimeler de şu şekilde sıralanabilir :250

1.Şakirdler (Grekçe mathates, İbranice talmid, Latince discipulus). Geç Yahudilik’te Talmud öğrenenlere “talmidim” (şakirdler) denilmekteydi. Talmud, İsa’nın

248 _{Mehmet Aydın, Hıristiyan kaynaklarına Göre Hıristiyanlık, s. 18} 249 _{Ahmed Yüksel Özemre, a.g.e., s. 215}

beş talmidiminden bahseder. Talmid, “herhangi bir lider veya harekete bağlı olan kişiler” anlamında da kullanılır. Genel olarak da Mesih’e inananları ima eder. Bazen “Onikiler” den birini veya birkaçını anlatmak için de kullanılır.

2.“Kardeşler” (Grekçe adelfoi, İbranice ahut). Mektuplarda yer yer rastlanırsa da251, Resullerin İşleri’nde sıkça kullanılır. Fert olarak “Hıristiyan kardeş”i ima eder.

3.“Azizler” veya “Mukaddesler” (Grekçe hagios, ieros, semnos, İbranice’de kds). Bu terim Yahudilik’ten olduğu gibi alınmıştır. İnsanların Tanrıya adanmışlığını ima eder. Pavlus, Gentile menşeli muhtedileri bu şekilde adlandırır. Mukaddesler ibaresi özellikler Kudüs cemaatine yöneltilmiş gibi görünmektedir.

4.“İnananlar” (Grekçe pistis, İbranice Emun). Terimin anlamı açık değildir. Dini inanç veya ahlaki fazilete sahip olanları ima eder.

5.“Seçilmişler” (Grekçe eklektoi, İbranice bhr). Nadiren kullanılmış olup apokaliptik bir mahiyet taşır.

6.“Çağırılmışlar” (Grekçe kaletoi , İbranice kara). Kelimenin tam olarak neyi ima ettiği belli değilse de büyük ihtimalle cemaat üyelerinin adlandırılmasında kullanılmıştır.

7.“Kilise” (Grekçe ekklesia, İbranice kahal). Topluluğun bütününü ifade etmekte olup, I. Yüzyıldan sonra yaygınlaşmıştır.

8.“Fakirler” (Grekçe patokoi, İbranice eviyon). Yahudi menşeli ilk Hıristiyanlara verilen bir isim olmalıdır.

9.“Dost” (Grekçe fidoi, İbranice re’a, ahav). Yahudilerin taktığı bir isim olması muhtemeldir.

10.“Nasıralılar”. Tekil olarak Yeni Ahit’te İsa için bir çok defa kullanılan kelime çoğul şekliyle sadece bir yerde252 _{Hıristiyanları ifade etmektedir.}

11.“Celileliler”. Gentileler tarafından kullanılır.253 _{Hıristiyanların Celile’den} gelen havariler olduğu söylenir. Epiktetos, Hıristiyanları Celileliler olarak adlandırır.