Hastane ĠĢletmelerinde Muhasebe Bilgi Sistemi

Muhasebe bilgi sistemi hastane iĢletmelerinde sağlık haricinde iĢletme iĢlevlerinin düzenlenmesi maliyetlerin kontrol altına alınması, bölümlerin raporlarının oluĢturulması, etkin bölümlerin tespit edilmesi konularında da bilgi sağlayacak iĢletmenin belirlenen hedeflere ulaĢmasını sağlayacak planlama, bütçeleme ve kontrol konularında etkin bilgi desteği sağlayacaktır. (Moreno vd. 1999 : 375-376)

Hastane iĢletmelerinde muhasebe bilgi sisteminin kullanılmasının önemli faydalarından biri de maliyetlerin kontrol altına alınmasıdır. Hastane iĢletmelerinde yönetim bölümleri, çamaĢırhane, terzihane, tamir bakım gibi destek hizmet bölümleri, röntgen, kan bankası, laboratuar gibi özel hizmet bölümleri ve en son çıktıların alındığı tıbbi hizmet bölümleri arasındaki hizmet dolayısı ile maliyet alıĢveriĢini izleyebilecek bir muhasebe sisteminin kurulup uygulanması gerekmektedir. (Menderes, 1995: 268)

Etkin bir muhasebe sistemine sahip hastane aynı zamanda gelecekle ilgili kararları alabileceği finansal analizleri gerçekleĢtirebileceği bilgiye de sahip olmuĢ olacaktır. Bu amaçla yönetim muhasebesini kullanacak olan üst yöneticiler muhasebe bilgi sisteminden alacakları bilgiler sonucu oran analizleri gibi yöntemleri kullanarak iĢletmenin durumunu irdeleme imkanı bulabilecek ve daha etkin finansal kararlar alabileceklerdir.

Hastane iĢletmelerinde hem genel muhasebe hem maliyet muhasebesinin kullanımını sağlayacak bir hesap planının uygulanması da muhasebe bilgi sisteminin uygulanabilirliğini kolaylaĢtıracaktır

Muhasebe bilgi sisteminden istenilen etkin bilgiye ulaĢmaktır. Bu bilgi girilen verilerin doğruluğu ile eĢdeğerdir. Doğru veri giriĢi iĢletmenin yaĢamsal kararlar almasına etken olacaktır. (Herkimmer, 1989 : 198)

Hastane iĢletmelerinde muhasebe bilgi sisteminin kullanılması yönetim faaliyetlerine Ģu konularda da yardımcı olacaktır. (Menderes, 1995: 316-317)

Uzun vadeli amaçların saptanmasına ve açık bir Ģekilde formüle edilmesine yardımcı olmak

Hastane içi ve hastane dıĢı değer hareketlerini depolamak ve saptanacak muhasebe politikalarını oluĢturmak, faaliyet sonuçlarını mali tablolar halinde kamuya ve diğer ilgililere sunma

Hastanenin standartları ve bütçelerini hazırlanmasına yardımcı olmak, çeĢitli faaliyetler koordine etme ve kontrolüne yardımcı olma

Hastane içi denetim teknikleri ile hastane varlıklarını koruma

Devlet müdahaleleri,ekonomik ve sosyal baskıların hastane faaliyetleri üzerindeki etkilerini açıklama ve yöneticilere bu yönlü raporlar sağlama

Hastanelerden istenen en etkin bir Ģekilde sağlık hizmetini sunmasıdır. Hastanelerde etkinlik verimlililiğin artırılmasını gerektirir. Hastanelerde verimliliğin sağlanabilmesi için en önemli Ģartlardan biri maliyetlerin kontrol altına alınmasıdır. (Sayın ve Yeğinboy, 1994 : 467) Maliyetlerin kontrol altına alınması iĢletme içinde oluĢan maliyetlerin hesaplanmasını gerektirir. Maliyet hesaplama genel muhasebe tarafından derlenen giderlerin sorumluluk merkezleri temel tutularak yeniden tahsis ve sınıflandırılması iĢlevidir. ( Alpugan ve Haftacı, 1995 : 279-280)

Ġstenilen seviyede bir Muhasebe bilgi sisteminin oluĢturulabilmesi için üç temel ön koĢul vardır. ( Alpugan ve Haftacı, 1995 : 280-281)

Uygun bir Muhasebe Sistemi

Yetki ve sorumlulukların iyi belirlendiği bir örgüt yapısı Yeterli istatistiki verilerin bulunması

Uygun muhasebe sistemi gelir ve giderlerin sorumluluk merkezlerine dağıtımına olanak sağlayacak bir sistemin olmasıdır. Bu yapı da dikey yetki iliĢkileri içinde hastaneyi sorumluluk merkezlerine ve ünitelerine ayrılmalıdır. Sorumluluk merkezlerinin performanslarının ölçülebilmesi için gelir ve giderlerin belirlenmesinin yanında oluĢan istatistiki verilerin de sağlıklı olarak kontrol altına alınabilmesi gerekmektedir.

Muhasebe bilgi sistemini kullanacak olan muhasebe departmanlarında görevli bireylerin yukarıda belirtilen faydaları sağlamaları ancak yetkilerin sorumlulukların ve görevlerin açıkça belirlendiği bir hastane iĢletmesinde mümkün olabilir. (Menderes, 1995 : 315-317) Etkin bir muhasebe bilgi sistemi için ise sorumluluk muhasebesi sisteminin kullanılması gereklidir.

Muhasebeden elde edilecek etkin bilgi üst yönetime ulaĢtırılacak raporlarla hastanelerde etkin bir yönetimin gerçekleĢtirilmesinde sağlayacaktır. Yine elde edilecek etkin muhasebe bilgileri ile hazırlanan mali tablolar gelecekte sosyal sigortalar sisteminin özel sağlık sigortalarına devredilmesi düĢünülen dönemde iĢverenler, sigortacılar, hükümet, doktorlar,hastaneler, içinde önem arz edecektir. A.B.D.’ de özel sigortaların ağırlığı arttıkça güvenilir ve doğru bilgiye verilen önemin arttığı görülmektedir. (West, 1998 : 22)

Türkiye’ deki hastane iĢletmelerinde genel muhasebe ve maliyet muhasebesi uygulamaları verimliliğin sağlıklı ölçülebilmesi için çok önemli iĢlevleri yerine getirebilecektir. Fakat özellikle kamu hastaneleri ve yeni geliĢmekte olan özel hastane iĢletmelerinde muhasebe uygulamalarının bilimsel olarak uygulanmasındaki sıkıntılar ve vergisel açıdan tutulan muhasebe iĢlevleri, verimliliğin ölçülebilmesi için yeterli görülmemektedir.

Özellikle Türkiye’ de muhasebe sisteminin örgütlenmesi için ve verimliliğin ölçülebilir niteliğinin ortaya çıkarılması için uygulanabilecek yegane sistem sorumluluk muhasebesidir. Sorumluluk muhasebesi ile aynı zamanda personel arasında daha verimli ve etkin bir çalıĢma bilinci geliĢtirilebilecektir.

Sorumluluk muhasebesi uygulamaları ile hastane iĢletmelerindeki diğer bir fayda, çalıĢmaların planlanması ve kontrol edilmesinde önemli bir araç olan bütçe sisteminin oluĢturulmasına da yardımcı olmasıdır.

Bütçe, son dönemlere bakıldığında iĢletmelerde kar amacı güdülsün veya güdülmesi ihtiyaç duyulan bir kavram haline gelmiĢtir. Karlılığı ikinci planda tutan hastane iĢletmeleri yönetim kontrol süreçleri içinde bütçelere önem vermeleri gerekmektedir. Hastane iĢletmeleri için bütçeye duyulan ihtiyaç, sağlık hizmetleri sağlayan bu kurumlarda ki rekabet, sağlık sigortalarının ileri tarihli ödemeleri, bu iĢletmelerdeki çıktı kavramının ölçümlenmesindeki zorluklar, gibi sebeplerden dolayı bütçe yapılması artık zorunlu bir hal almıĢtır. A.B.D ve diğer geliĢmiĢ

ülkelerde özellikle özel sektör, devlet, sigorta Ģirketleri, kredi verenler gibi dıĢ gruplar da hastanelerde yapılan bütçelere oldukça önem verdikleri görülmektedir. (Cleverly, 1992 : 275)

Hastane iĢletmelerinde maliyetlerin kontrol altına alınması maliyetlerin belirlenenerek fiyat politikasının ortaya konması için hastane iĢletmelerinin sorumluluk merkezlerine ayrılarak gider ve maliyet merkezlerinin belirlenmesi maliyet kontrolüne yarar sağlayacaktır.

Yukarıda ifade ettiğimiz nedenlerden ötürü sorumluluk muhasebesi sisteminin hastane iĢletmelerinde uygulanması ve bu sistemin iĢlerliğinin sağlayacağı bir örgütlenmeye gidilmesi Türkiye’ de ki hastanelerde verimliliğinin ölçülebilir olmasını sağlarken uzun dönemli olarak verimlilik artıĢını sağlayacak ön koĢullardan birisi olacaktır.

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

YÖNETSEL KONTROL SÜRECĠNE YARDIMCI BĠR ARAÇ OLARAK SORUMLULUK MUHASEBESĠ SĠSTEMĠ