Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi

Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi, Halkevleri çalışmalarında ağırlıklı bir yere sahip olmuştur. Özellikle yeni harflerin kabul edilmesi bu kolların sorumluğunu genişletmiştir. Cumhuriyet döneminin aydınları ve öğretmenleri, Halkevleri aracılığıyla halk öğretmenliği yapmışlardır. Günün her saatinde açılan kurslarla hem okuma yazma hem de yeni yazıyı halka öğretmişlerdir.

Türkiye’de bu dönemde okuma yazma oranının çok düşük olduğu bir toplum yapısı söz konusu idi. Bu durumda Halkevleri, öncelikle kendi binalarında bir kitaplık kurmaya karar vermişlerdir. Kurslar ile geliştirilen okuma yazma kitaplıklarla besleniyordu. Yeni çıkan kitaplar bütün şubelere dağıtılıyor, önemli kitaplar üzerine konferanslar ve oturumlar düzenlenerek halkın ilgisi okumaya çekilmek isteniyordu.357

Ülkenin kalkınma mücadelesinde Halkevleri tarafından açılan çeşitli kursların büyük faydaları olmuştur. Halkın bilgisini yükseltecek her türlü okutma, yazdırma ve yetiştirme hareketlerinin ilerleyip genişlemesini sağlamak ve korumak amaç olmuştur. Bu maksatla açılan Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi’nin açmış olduğu derslikler ve kurslar şunlardır:

a- Türkçe okuyup yazma kursları,

b- Fizik, kimya gibi müspet ilimlerin herkesin bilmesi gereken kısımlarının uygulamalı kursları ile dikiş nakış gibi el sanatları ve buna benzer pratik hayat sahasına giren kurslar,358

c- Güzel sanatlara ait kurslar d- Yabancı dil kursları

e- Okullarda ikmale kalanları yetiştirme kursları.359

356 _{“Yedinci Büyük Kurultay’da Halkevleri ve Halkodaları”, Ülkü Halkevleri ve Halkodaları Dergisi,}

Cilt: 1, Sayı: 12, Aralık 1947, s. 17; CHP XVI. Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, s. 19.

357 _{Çeçen, a.g.e., s. 158-159.}

358 _{CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, s. 22-23.} 359 _{CHP Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942, s. 9.}

87

Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi tarafından idare olunacak derslerin her yerin kendi özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre idare edilmesi bazı esaslara göre kabul edilip uygulanmıştır. Buna göre şube mensupları arasında bu işi başaracak kişiler, mevcut talimatnamede ifade edildiği gibi dil, sanat ve hayat bilgileri öğretmek ve dersler vermek vazifesini fahri olarak yapmışlardır.360 Kendilerine ne Halkevi idaresinden ne de dershane ve kurslara devam edenler tarafından hiçbir maddi karşılık verilmemiştir. Halkevi mensupları arasında okutulacak konuya göre bu görevi yapacak hariçten ücretli öğretmenler tutulmuştur. Bu ücretlerin doğrudan doğruya Halkevi tarafından verilmesi öngörülmüştür.361 _{Halk dershanelerinden başarı ile mezun olan her dönem}

öğrencilerinin diplomaları bütün Halkevi üyelerinin bulunduğu özel bir törenle dağıtılmıştır.362

Bir kısım Halkevleri, dershaneleri sadece Halkevinin bir köşesinde açmakla kalmamıştır. Aynı zamanda cezaevlerinde, kahvelerde, köylerde de derslikler açarak gelemeyenlere bu değerli hizmeti sunmuşlardır.363 _{İlköğretimi bitirememiş olan}

vatandaşlara yardımcı şubeler açmak faaliyetinde Milli Eğitim ve İçişleri Bakanlıkları ile de işbirliği yapılmıştır. Bu kurslarda kitap, defter ve kalem gibi öğrenme malzemeleri, ihtiyacı olanlara parasız olarak dağıtılmıştır.364 _{Nitekim o dönemde}

Türkiye’nin en çok ihtiyacı olan şey eğitimdi. Çünkü kendi ana dilini ve okuma yazmayı henüz bilmeyen özellikle 18 ve yukarı yaşta vatandaşlar çoktu. Bu bağlamda aydın insanlar özellikle hiç okuma yazma bilmeyen vatandaşlara okuma yazma öğretmeyi bir borç bilmiştir. Böylece büyük bir sorumluluk üstlenmişlerdir.

Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi, İngilizce, Fransızca ve Almanca kurslarla halkın her biri üzerinde aynı derecede yabancı dil öğrenmesine yardım etmiştir. Mevcut okulların laboratuvarlarından faydalanmak suretiyle fizik, kimya ve müspet ilimlerin tatbikine çalışmıştır. Resim-fotoğraf sergileri ve müzik kursları ile güzel sanatlarda kendisini göstermiştir. Pratik hayat sahasına giren kursları ile de oldukça geniş bir

360 _{Bu takdirde yabancı bir öğretmenin fahri olarak ders vermesi uygun görülmemiştir. Ancak}

ihtisasından yararlanılmak istenmesinden dolayı yabancı öğretmen çalıştırılmak düşünülürse, hükümetin kontrolünde bu yabancının hüviyeti tahkik ettirilerek ders okutmasında sakınca görülmezse tayin edilmesi, bir ücretle ve Halkevi tarafından tespit edilecek şartlar içinde kendisine ders verdirilmesi uygun görülmüştür. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinin…(Cilt: 20), s. 158-159.

361 _{Cumhuriyet Halk Fırkası Katibiumumiliğinin… (Cilt:1), s. 133.} 362 _{CHP Halkevleri Öğreneği, s. 16.}

363 _{CHP Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Çalışmaları, s. 64.} 364 _{CHP 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları, s. 19.}

88

alana yayılmıştır. Mesela dikiş, nakış, ütü, kola, şapkacılık, çiçekçilik, daktilo, sağlık korucusu yetiştirme, köy muhtarlarını yetiştirme, muhasebe, motorculuk, şoförlük, elektrikçilik, dokumacılık, marangozluk, bağcılık, ağaç yetiştirme ve arıcılık gibi kursları pratik hayat sahasına giren kurslar olarak gösterilebilir.365

Vatandaşların hayatlarını kazanmaları bakımından medeni bilgiler dersleri ile ticaret ve usulü muhasebe, bankacılık işlem ve muhasebesi, daktilografi ve mümkün olan yerlerde stenografi, hesap ve resim, süsleme sanatları, modern inşaat gibi kurslara öncelik verilmiştir.366 _{Bu kurslar, halkın mesleğe dayalı bilgi ve becerisinin}

gelişmesinde, sosyo-ekonomik hayatın canlandırılmasında, eğitim-öğretimin çeşitli meslek dalları ile yaygınlaştırılmasında önemli işlevleri yerine getirmiştir. Böylelikle Türk toplumunun çağdaş ve medeni bir toplum modeli haline getirilmeye çalışılmasında önemli katkıları olmuştur.

Halkevlerinin açmış olduğu bu kurslardan başka, Halkevleri kütüphanelerini idare eden elemanlar için uzmanlar tarafından idare edilen ve kütüphanedeki yeni usulleri de öğreten bir kütüphanecilik kursu açılmıştır.367 _{Böylece bu konuda bir bilim ve}

meslek alanı meydana getirilmiştir. Bu gelişme Türk kütüphaneciliğinin modern anlamda gelişmesinde son derece etkili olmuştur.