6. Oylama
6.2 Oy Hakkının Kullanılması
Anonim ortaklıklarda oy hakkı niteliği gereği genel kurul toplantısında kullanılan bir haktır. YTTK‟nın 434 üncü maddesinde pay sahiplerinin, oy haklarını genel kurulda, paylarının toplam itibari değeriyle orantılı olarak kullanacakları hükme bağlanmıĢ, 1527 nci maddenin beĢinci fıkrası hükmü saklı tutulmuĢtur. Hukukumuz bakımından oy hakkının genel kurul toplantısında kullanılması zorunludur. Ancak pay sahibi kural olarak toplantıya Ģahsen iĢtirak etmek ve oy hakkını kullanmakla yükümlü değildir. YTTK‟nın 425 inci maddesi uyarınca pay sahibi, paylarından doğan haklarını kullanmak için, genel kurula kendisi katılabileceği gibi, pay sahibi olan veya olmayan bir kiĢiyi de temsilcisi olarak genel kurula yollayabilir. Oy hakkının önemli unsurlarından biri oy hakkının bağımsız bir Ģekilde kullanılmasıdır. Pay sahibinin oy hakkını kullanıp kullanmamakta özgür olması ve oy kullanma hakkının zorunlu hale
106
getirilememesi ilkelerinden hareketle212, oy hakkının bağımsız bir Ģekilde kullanılması sonucu çıkmaktadır. Bağımsız Ģekilde oy kullanma özgürlüğü oy hakkını hiç kullanmamak, tamamen kullanmak ve kısmen kullanmayı kapsadığı gibi, temsilci aracılığı ile de oy kullanma hakkını kapsamaktadır. Oy hakkının kısmen kullanılabilmesi payların bağımsız birer pay sahipliği mevkii oluĢturması ile açıklanabilmektedir. Ayrı pay sahipliği mevkii oluĢturmanın temeli de oy hakkının pay sahibine değil, paya bağlanması kuralına dayanır213. Oy hakkı genel kurulda YTTK‟nın 1527 nci maddesi uyarınca elektronik ortamda da kullanılabilecektir. Ancak bu durum oyun genel kurul dıĢında kullanıldığı anlamına gelmeyecektir. Anonim ortaklıkta genel kurul karar alabilmesi için toplantı yapılması Ģarttır. Toplantı yapılmaksızın pay sahiplerinin veya temsilcilerinin genel kurul toplantısı dıĢında verdikleri yazılı veya sözlü veya banda alınmıĢ oylar ile karar alınamaz214
. AĢağıda öncelikle genel kurul toplantısına fiziken katılanların nasıl oy kullanacağı açıklanacak, daha sonra toplantıya elektronik yöntemle katılanların oy kullanma usulü üzerinde durulacaktır.
Diğer yandan YTTK da oy hakkı eski TTK ya göre değiĢik bir sisteme bağlanmıĢtır. YTTK‟nın 434 üncü maddesinin birinci fıkrasında “Pay sahipleri, oy haklarını genel kurulda, paylarının toplam itibarî değeriyle orantılı olarak kullanır.” denilerek pay sahibinin oy hakkını payların toplam itibari değeriyle kullanacağı öngörülmüĢtür. Oy hakkında TTK‟nın “pay” sisteminden “pay sahibinin paylarının toplam itibari değeri” sistemine geçilmiĢtir. Bilindiği üzere TTK‟nın benimsediği sistemde itibari değerden soyutlanmıĢ itibari değerden soyutlanmıĢ olarak her paya en az bir oy hakkı tanınmakta, böylece farklı itibari değerli payların da bir oy hakkı haiz olması gibi zoraki bir imtiyaza yol açılmakta idi215. Böylece gerekçede yer verilen aksi yöndeki açıklamalara rağmen eski düzenlemede de yorum yoluyla ulaĢılan ve son dönemde doktrinde güçlü bir Ģekilde savunulan bu ilke açık bir kanun hükmü haline gelmiĢtir216 . 212 Yiğit, s.204, Moroğlu, Hükümsüzlük, s.261. 213 Teoman, Yoksunluk, s.11.
214 Moroğlu, Toplantıya Davet.s.43. 215 AltaĢ, s.79.
216
107 6.2.1 Fiziken Katılanlar
Anonim ortaklık genel kurulunda oy kullanılması hukuki niteliği itibariyle irade beyanı özelliği taĢımaktadır. Bu nedenle tüm irade beyanlarında olduğu gibi pay sahiplerinin de karara iliĢkin bu irade açıklamalarını belirli bir Ģekilde yapmaları gerekmektedir217. Genel kurulda oy hakkının nasıl kullanılacağına iliĢkin olarak YTTK‟da da herhangi bir düzenleme yapılmamıĢtır. Kanun hükmünden tespit edilebilen tek husus oy hakkının fiziken veya elektronik ortamda genel kurulda kullanılabilecek olmasıdır. Bu bağlamda genel kurulda hak sahiplerinin kullanacakları oyu hangi yöntemle (oy pusulası, el kaldırma, sözlü bildirim vb.) toplantı baĢkanlığına ulaĢtıracakları hususunda YTTK‟da bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle YTTK‟nın 419 uncu maddesi uyarınca çıkarılacak iç yönergede bu hususun belirlenmesi gerekecektir218. GörüĢümüze göre söz konusu iç yönergede kimin ne yönde oy kullandığını saptamaya uygun bir yöntemin (elektronik oy kullanmaya yarayacak araçlar) benimsenmesi önem arz etmektedir. Aksi takdirde özellikle temsilcilerin talimata aykırı oy kullanmaları engellenemeyecektir. Bu durumda da hak sahibinin iradesi genel kurula yansımamıĢ olacaktır.
6.2.2 Elektronik Ortamda Katılanlar
Kanunumuzun 1527 nci maddesinde ki ifadeyle anonim Ģirketlerde genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüĢ açıklama ve oy verme, fiziki katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğuracaktır. Bu bağlamda toplantıya fiziken katılanlar ile elektronik ortamda katılanlar için oylama eĢ zamanlı baĢlayacaktır. Toplantı baĢkanının ilgili gündemi oylamaya sunması ile birlikte toplantıya elektronik yöntemle katılanlar oylarını elektronik genel kurul sisteminin bu iĢe özgülenmiĢ kısmından kabul veya ret seçeneklerinden birini iĢaretlemek kaydıyla kullanacaklardır. Ret oyu kullanılacaksa aynı zamanda sistemde muhalefet Ģerhi de girilebilir olmalıdır. Uygulamaya iliĢkin usul ve esaslar YTTK‟nın 1527 nci maddesinin beĢinci fıkrası uyarınca çıkarılacak Tüzük ile belirlenecek olmakla birlikte söz konusu
217
Çeker, s.186.
218
Komiser Yönetmeliği‟nin 22 nci maddesinde “mevzuatında ve Ģirket ana sözleĢmesinde yer alan özel hükümler saklı kalmak üzere genel kurul toplantısında oylama açık ve el kaldırmak suretiyle yapılır. Ortakların talep etmesi halinde oylamanın Ģekli genel kurul tarafından belirlenir.” Ģeklinde genel bir düzenleme yapılmıĢtır.
108
irade beyanlarının bağlayıcı olması bakımından güvenli elektronik imza ile imzalanarak gönderileceği düĢünülmektedir. Diğer yandan elektronik ortamda katılanların oylarını göndermeleri için (seçeneğin iĢaretlenmesi, imzalanması, toplantı salonuna iletilmesi gibi) belirli bir süreye ihtiyaçları olacağı da tabidir. Bu durumda fiziki oylamanın tamamlanması sonrasında bir süre elektronik oylama devam edebilecektir.219
6.2.3 Muhtemel Sorunlar ve Çözüm Önerileri
6.2.3.1 Talimata Aykırı Oy Kullanılması
Temsilci tayin edilen kiĢiye tanınacak yetkilerin kapsam ve sınırını pay sahibi belirlemektedir220. Temsilcinin rolü burada pay sahibinin iradesini genel kurula yansıtmaktan ibarettir221
. Dolayısıyla temsilci oy kullanırken pay sahibinin vermiĢ olduğu talimata uygun davranmakla yükümlüdür. Katılma hakkını temsilci olarak kullanan kiĢinin temsil edilenin talimatına uyma yükümlülüğü YTTK‟nın getirildiği yeniliklerden biridir. Buna göre genel kurula temsilci olarak katılan kiĢi temsil edilenin yani pay sahibinin talimatına uymak yükümlülüğündedir (YTTK m.427). Bununla birlikte temsilcinin talimata aykırı hareket etmesi kullandığı oyu geçersiz kılmaz. Ancak kanun koyucunun böyle bir durumda pay sahibinin temsilciye karĢı hakkını saklı tutmuĢtur. Konuya YTTK m.428‟de düzenlenen toplu temsilciler açısından bakıldığında da benzer bir durumla karĢılaĢılmaktadır. YTTK‟nın 428 inci maddesinde tanımlanan organın temsilcisi, bağımsız temsilci ve kurumsal temsilciler hangi yönde oy kullanacaklarını bildirgeleri ile pay sahiplerine duyurup vekalet toplayacaklardır. Söz konusu bildirgeler genel kurul gündeminde yer alan maddelerde nasıl oy kullanılacağını açıklayan ilgili temsilci tarafından yapılmıĢ bir açık taahhüttür. Buna karĢı bildirgeye aykırı oy kullanılması oyu geçersiz kılmaz. Ancak genel kurul sisteminin anılan temsilciler üzerinde kurulduğu, bu sistemle pay sahipleri demokrasisinin gerçekleĢtirilmesi ve çalıĢtırılması amaçlandığı için bildirgeye aykırı oy kullanılarak alınmıĢ genel kurul kararının sakat sayılıp sayılmayacağı uygulamaya bırakılmıĢ konulardan biridir. Gerekçede bu kadar önem atfedilen temsilcilik sisteminde böyle bir
219
Genel kurul toplantısına elektronik ortamda katılanlara iliĢkin süreçler için bkz.BeĢinci Bölüm
220
Poroy, s.583,
221Mehmet Emin Bilge, Ġnternetin Kullanımı, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: VII,
109
konunun uygulamaya bırakılmıĢ olması kanaatimizce yerinde olmamıĢtır. Talimata aykırı oy kullanılmasının iç iliĢkideki sonuçları aĢağıda incelenecektir.
6.2.3.2 Talimata Aykırı Davranmanın Yaptırımı
YTTK‟nın 427 nci maddesinde genel kurula temsilci olarak katılan kiĢi pay sahibinin talimatına uymakla yükümlü tutulurken temsilcinin talimata aykırı hareket etmesi halinde kullanılan oy geçersiz kılınmamıĢ pay sahibinin temsilciye karĢı hakkını saklı tutmuĢtur. Bu durumda temsilcinin sorumluluğu taraflar arasındaki iliĢkide geçerli olan sözleĢmeye göre farklılık gösterecektir. Gerek münferit temsilde gerek toplu temsilde talimata aykırı hareket kural olarak temsilci Türk Borçlar Kanunu‟nun 505 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkrası uyarınca sorumlu olacak ve hak sahibinin uğradığı zararı tazminle yükümlü olacaktır.
Birinci bölüm kapsamında 3.4.3 numaralı baĢlıkta yer verildiği üzere yurtdıĢı uygulamalarında bu hususta proxy sisteminin özelliklerinden yararlanılarak çözüm bulunması yöntemine gidilmiĢtir. Proxy sistemi, klasik anlamda temsilci tayini ile oy kullanılması sisteminden farklıdır. Ġki sistem arasındaki en belirgin fark, pay sahiplerinin iradelerinin genel kurulda ortaya çıkması bakımından görülmektedir. Klasik temsil sisteminde, pay sahibi, temsilci tayini esnasında, temsilciye genel kurulda oylarını hangi yönde kullanacağı konusunda talimatlar verebilir, ancak pay sahibi talimat vermiĢ olmasına rağmen, temsilcinin talimata aykırı hareket etmesi mümkün olup, talimata aykırı hareket genel kurul kararının geçerliliğini etkilemeyecektir222
. Proxy sisteminin özünde ise, pay sahibinin iradesini tam anlamıyla genel kurula yansıtma amacı yatmakta olup, bu amacın gerçekleĢtirilebilmesi için genel kuruldaki tüm gündem maddelerinde iliĢkin olarak hangi yönde oy kullanılacağına dair açıklamaların yer aldığı proxy formlarının pay sahibi tarafından doldurulması ile birlikte, proxy talep eden kimselerin formda yer alan tercihlere aykırı oy kullanması mümkün değildir223
. Temsilci genel kurulda kendi iradesini değil pay sahiplerinin iradesini açıklamakta ve bu nedenle bir nevi pay sahiplerinin habercisi konumunda olmaktadır. Dolayısıyla talimata aykırı oy kullanması mümkün değildir.
222 Çeker, s.273, Bilge, s.359. 223
110
GörüĢümüze göre temsilcilerin talimata aykırı oy kullanabilme olasılıklarının hukuken mümkün olması pay sahiplerinin temsilciler vasıtasıyla genel kurula katılıma mesafeli durmalarına neden olacaktır. Hal böyle olunca pay sahiplerinin genel kurula katılma konusundaki isteksizlikleri devam edecektir. Bu nedenle YTTK‟da yapılacak ilk değiĢiklikte talimata aykırı oy kullanılmasının önüne geçecek düzenlemeler yapılması gerekmektedir. Diğer yandan bu yönde yapılacak bir kanun değiĢikliğine kadar geçecek sürede muhtemel sorunların önüne geçilmesini teminen gerek Bakanlık Temsilciliğine iliĢkin olarak çıkarılacak Yönetmelikte gerek Vekalet Tebliği‟nde talimata aykırı oy kullanılmasını mutlak surette engelleyecek oylama yöntemlerinin saptanması gerekli görülmektedir. Diğer yandan talimata aykırı oy kullanılması sorunu genel kurul toplantısına elektronik yöntemle katılan temsilciler için söz konusu olamayacaktır. Toplantıya elektronik ortamda katılan temsilcinin talimata aykırı oy kullanması sistem tarafından engellenebilecek, bu sayede hak sahibini iradesi genel kurula tam olarak yansımıĢ olacaktır. Bu bağlamda toplantıya temsilcileri tarafından katılan pay sahiplerinin temsilcilerini elektronik genel kurul sisteminden tayin etmeleri ve temsilci tarafından kullanılması istenen oyun/talimatın sisteme kaydedilmesi kesin çözüm olacaktır.