Ġhtiyacının GeliĢimi
Genel kurulda oy kullanma hakkı, pay sahibinin kanun yollarına baĢvurmaksızın yatırımcısı olduğu Ģirketteki statüsünü koruyabilmesi için yegane yöntemdir254. Ayrıca pay sahiplerinin soru sorma, bilgi alma, görüĢ bildirme, gibi diğer yönetimsel haklarını kullanabilecekleri yer de genel kuruldur. Halka açık anonim ortaklıklarda pay sahiplerinin yönetimsel hakları kullanmaktaki isteksizlikleri güç boĢluğu sorununun ortaya çıkmasına neden olmuĢtur255
.
Poroy, güç boĢluğu sorununun ardında yatan sebebi “...pay sahibi bir ortaktan çok sadece temettü bekleyen bir yatırımcı olarak hareket etmekte ve bu organın faaliyetine gereken ilgiyi göstermemektedir. Bu ilgisizlik sonucu genel kurul olağan nisapla dahi toplanamamakta veya toplansa dahi becerikli bir azınlığın veya Ģirket dıĢındaki bir gücün mesela bir kısım hisse senetleri kendisine tevdi edilmiĢ bir bankanın hakimiyetine girebilmektedir.” Ģeklinde açıklamaktadır256. Goforth‟a göre 1960 yılında New York borsasında 1000 adet yatırımcının hisse senedi almıĢ olduğunu düĢünürsek ertesi yıl bu 1000 yatırımcının 860 tanesi hisselerini hala elinde tutmaktayken 1994 yılına gelindiğinde hisse senedi satın alan 1000 yatırımcıdan en az 900 tanesi bir yıl içinde elindeki hisseleri satmıĢtır257. Bu sayılar Amerikan borsasının %80‟ini elinde bulunduran kurumsal yatırımcılardan kaynaklanmakla beraber Poroy‟un sözünü ettiği
254
Stephen H. Dover, “Voting Rights and the Right to Vote”, The Second Meeting of the Latin American Corporate Governance Roundtable Shareholder Rights and Equitable Treatment, Buenos Aires, 28-30 Mart 2001, s.2 http://www.oecd.org/dataoecd/2/37/1821828.pdf (29 Kasım 2011)
255
Tekinalp, Güç Boşluğu, s. 467, Reha Poroy, “Çok Ortaklı ġirketlerle Ġlgili Hukuki Sorunlar”, Sevk ve Ġdare Dergisi, Sayı.73, 1974, s. 17, Ünal Tekinalp, Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Yönetime Katılma Sorunları, Ġstanbul Üniversitesi Yayınları, 1979, s.4.
256
Poroy, s. 418.
257
Carol Goforth, "Proxy Reform as a Means of Increasing Shareholder Participation in Corporate Governance: Too Little, But Not Too Late." American University Law Review, 1994, Vol.43, No.2, http://digitalcommons.wcl.american.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1536&context=aulr (29 Kasım 2011) s.403.
122
yalnızca kar payı odaklı pay sahiplerine de iĢaret etmektedir258. Payların çoğunluğunun söz konusu kurumsal yatırımcıların elinde bulunması nedeniyle genel kurulda alınan kararlarda son sözün bu kurumsal yatırımcılarda olması da, pay sahiplerinin genel kurullara katılım konusunda isteksiz olmalarına yol açmaktadır259
.
Anonim ortaklık genel kurullarının genellikle aynı zaman aralığında yapılması özellikle birden fazla Ģirkette pay sahibi olan yatırımcılar açısından genel kurullara katılmayı son derece güçleĢtirmektedir260. Kurumsal Yatırımcılar Konsey‟inin bildirdiğine göre Japonya‟da Ģirketlerin %77‟si 2010 yılı genel kurullarını Haziran ayında üç gün içinde gerçekleĢtirmiĢler ve birden fazla Ģirkette payı bulunan yatırımcılar açısından paydaĢı oldukları tüm Ģirket genel kurullarına katılmayı neredeyse imkansız hale getirmiĢlerdir.261
Her geçen gün daha fazla uluslararası nitelik kazanan piyasalarda yatırımcıların geniĢ bir coğrafi alana yayılması sonucu Ģirket ve pay sahiplerinin farklı ülkelerde ikamet ediyor olmaları da pay sahiplerinin genel kurullara katılmaları önünde engel teĢkil etmiĢ ve genel kurullara katılamayan pay sahiplerinin haklarından mahrum bırakılmaları sonucunu doğurmuĢtur262. Öte yandan, bir baĢka yerden genel kurulun yapılacağı yere toplantıya katılmak üzere seyahat etmek, seyahat ve konaklama maliyetlerini de beraberinde getirdiği gibi zaman açısından da kısıtlayıcı olmaktadır263. Yukarıda açıklanan sebepler doğrultusunda pay sahipleri, genel kurula katılmak suretiyle elde edecekleri fayda katlanmak zorunda oldukları maliyetten yüksek olduğu takdirde genel kurula katılacaklardır. Ancak katılımdan beklenen faydanın toplantıya katılmanın maliyetinden düĢük olması halinde pay sahipleri genel kurula
258
Goforth, s.404.
259
Elizabeth Boros, Virtual Shareholder Meetings: Who Decides How Companies Make Decisions?, Melbourne University Law Review, Volume: 28, No: 2, 2004, http://www.austlii.edu.au/au/journals/MULR/2004/9.html (29 Kasım 2011) s. 267.
260
Mustafa Can, Anonim ġirketlerin Genel Kurul Toplantılarında OluĢan Güç BoĢluğu Ve Giderilmesi Yollarından Vekaleten Oy Kullanma (Proxy) Sistemi, 1999, http://www.ekitapyayin.com/?kitap=050 (29 Kasım 2011) s.1.
261 Council of Institutional Investors, Everything You Ever Wanted to Know About Proxy Voting but Were Afraid to
Ask, , 2011 http://www.cii.org/UserFiles/file/resource%20center/publications/Proxy%20Voting%20Primer%2003- 01-2011%20FINAL.pdf (29 Kasım 2011) s.3.
262
Kobler, s.3.
263Governance Exchange Webcast: The Implemantation of the EU Shareholder Rights Directive
123
katılım hususunda isteksiz olacaklardır264. Örneğin genel kurulun toplanacağı yere gitmek için bütçe ayırmak istemeyen veya kısıtlı zamanı bulunan pay sahipleri özellikle yalnız temettü getirisinden faydalanmak amacıyla yatırım yapmıĢ olduğu paylara iliĢkin yönetimsel haklarını kullanmaktan feragat edecek ve genel kurul toplantısına katılmayacaktır. Halbuki aynı pay sahibi, zaman ve mekandan bağımsız Ģekilde genel kurul toplantısına katılma imkanı kendisine sunulduğu takdirde genel kurula katılmama kararını gözden geçirecek ve yönetimsel haklarına sahip çıkacaktır. Nitekim pay sahiplerine zaman ve mekandan bağımsız Ģekilde genel kurullara katılma ve oy kullanma imkanını sunmak günümüzde elektronik iletiĢim araçlarında ve internet teknolojisinde meydana gelen geliĢmeler sonucunda mümkün görünmektedir. Bu bağlamda, genel kurul toplantılarının yürütülmesinde uzaktan eriĢim yöntemi olarak internetten iki Ģekilde faydalanılmaktadır. Birincisi geleneksel anlamda fiziken bir yerde toplanan genel kurula ortakların bazılarının internet aracılığı ile çevrimiçi katılmaları, ikincisi ise genel kurul toplantısının tamamen internet üzerinden yapılmasıdır. Doktrinde bunlardan birincisine “çevrimiçi katılımlı hazır bulunma” genel kurul toplantısı, ikincisine ise “elektronik genel kurul toplantısı265” veya “elektronik (sanal) genel kurul” adı verilmektedir266
.
264 Bu maliyetlerin yanı sıra ortaya çıkan baĢka maliyetler nedeni ile de, pay sahipliği haklarının kullanılmasının
yatırımcılara pahalıya mal olacağı ifade edilmektedir. Bu açıdan bakıldığında, öncelikle pay sahiplerinin yönetimsel haklarını kullanmak amacıyla, ortaklığa iliĢkin bilgileri araĢtırması, incelemesi ve iĢlemesi bir zaman ve maliyet gerektirmekte olup, bilgiyi elde etme ve değerlendirme pahalıya mal olmaktadır. Aynı husus iletiĢim bakımından da geçerlidir. Pay sahiplerinin ortaklıkla ve diğer pay sahipleri ile iletiĢim kurabilmesi için kendisinin yapması gereken masrafların yanı sıra, iletiĢim kurmaya gönüllü olan diğer pay sahiplerinin tespiti de bazı masrafları gerektirmektedir. Ayrıca, oy kullanma stratejisinin belirlenmesi, oyun doğrudan veya temsilen kullanılmasına karar verilmesi belirli bir zaman sürecini gerektirmektedir. Son olarak, yönetimin eylemlerinden Ģüphe duyan yatırımcı kitlesinin araĢtırılması ve tespiti belirli bazı masrafları gerektirmektedir. Bu sebeplerle, bireysel pay sahiplerinin ortaklık yönetimine katılma arzusunun azaldığı ifade edilmektedir. Dirk Zetzsche, Corporate Governance in Cyberspace – A Blueprint for Virtual Shareholder Meetings, Heinrich Heine University Center for Business and Corporate Law Research Paper Series (CBC-RPS) http://ssrn.com/abstract=747347 (29 Kasım 2011) s.38. Theodor Baums, “Shareholder Representation and Proxy Voting in the European Union: A Comparative Study”, Conference on Comparative Corporate Governance Max-Planck-Institut für Auslandisches und Internationales Privatrecht, Hamburg, 15-17 Mayıs 1997, https://www.med.uni-frankfurt.de/fb/fb01/ifawz1/baums/Bilder_und_Daten/Arbeitspapiere/a1197.pdf (29 Kasım 2011) s.2.
265
Kayıhan, s.94.
266Yakup Ergincan, Osman Gürbüz, Kurumsal Yönetim, Türkiye’deki Durumu ve GeliĢtirilmesine Yönelik
Öneriler, 1. Basım, Ġstanbul: Literatür Yayıncılık, 2004, s.92, Wanne M. Pemmelaar, Towards a Virtual General Meeting: „I accept‟ or „I decline‟? Urtrecht Law Review, 2008, V.4 No.3 s.163 http://www.utrechtlawreview.org/index.php/ulr/article/view/89 (30 Kasım 2011)
124