Hakaret Davalar

Küfür etme ve hakaret hiçbir toplumda ho kar lanmam t r. Bu naho durum ki i

sayg nl n olumsuz yönde etkiledi inden do al olarak kavga ve iddet olaylar na neden

olmu tur. Küfür ve hakaret ayn zamanda ki ileri toplum içersinde de küçük dü ürdü ünden önemli sosyal sorunlar da beraberinde getirmi ve bundan dolay ki iler haklar n aramak için mahkemeye giderek, dava açm lard r. Hakaret davalar nda mahkemeye intikal etmi olaylarda ki iler de i ik küfür ya da hakaretler ettikleri

sicillerden tespit edilebilir. Bu sicillere u kal p cümle utum- galiza ile etm eyledi, ya

da anama ve avrad ma zina lafz yla etm eyledi172, eklinde geçmi tir.

Ki ilerin küfür ve hakaret etmelerinin de i ik nedenleri oldu u söylenebilir, küfür

ve hakaretler ki iler aras ndaki menfaat çat malardan kaynakland gibi basit nedenlerden

de kaynaklanm lard r. Örne in Vadi-i Meram Mahallesinden es-Seyyid Hüseyin bin Salih, de irmenci Mehmed bin Ahmed üzerine dava açm t r. Hüseyin ifadesinde ben

tarih-i kitap gicesi mezbûr Mehmed in de irmenine iki kile bu day götürüp un ö ütmek içün çal up de irmen setine döküp ö ütürken bir buçuk yar m çalant s n hafiyetü l- müfelle sen niçün ald n deyu münezaa eyledi inde mezbûr Ahmed bana lanet senden

168

K S 48 / 41-2 (26 Cemaziyye l-Evvel 1130/ 27 Nisan 1718).

169

Konya Sahip Ata Mahallesinden smail bin Musa Penbeci mevkinde Halil bin Hüseyin taraf ndan dövülerek bir di i kavga sonucu ç kt ndan dava açm ancak smail, Halil den iki kuru nakit para iki boga, iki asdar alarak davas ndan feragat etmi tir . K S 47 / 109-3 (27 aban 1127/ 7 A ustos 1715).

170

erbetçi dükkan n n önünde merkum el-hac Osman Be e buzu k rma deyü latife ile hitap eyledükde ben dahi b çak ile buzu k rma eyledi im elinde olan demir vukiyyelikle yine latif olmam üzere buzu k rma deyü üzerine att kta ezaullahu tealâ ön di imin bir k r lm t r...sulh merkum el-Hâcc Osman Be e yeddinden on guru alup kabul ve kabz edüp ...merkum el-Hâcc Osman Be e yi ibrâ ve iskât eyledim . K S 44 / 112-2 (20

Rebi u l-ahir 1120 / 7 A ustos 1708).

171

Konya Türbe-i Celil Mahallesinden el- Hâc Mustafa bin el- Hâc Halil sakal ndan çekerek yumruklayarak bir ön di ini ç kartan brahim Çelebi ibn-i brahim den davac olmu ancak davac olan Mustafa dokuz kuru kar l davas ndan feragat etmi tir. K S 41/ 93-3 (10 Rebi u l-evvel 1116 / 13 Temmuz 1704 )

172

h rs za ve lanet senden kafire ve lanet senden cuhuda dedi... merkûm Mehmed cevab nda merkum Seyyid Hüseyin bana kafir dimekle ben dahi lanet senden cuhuda dedim deyu ikrar itmenin mucibiyle... 173 eklinde geçen bu küfür ve hakaret davas nda taraflar de irmende meydana gelen bir anla mazl ktan dolay birbirlerine kar l kl olarak hakaret etmi lerdir.

Ki iler ekonomik ve iktisadî kayg lar nedeniyle hakaret ve küfür olaylar toplumda oldukça s k ya anm t r. Bu yüzden sorunlar mahkemeye intikal etmi tir. Mesela Sedirler Mahallesinde bir çay r n kullan m ndan dolay bir olay ya anm olup Ali bin Mehmed, Süleyman Çelebi bin Ahmed A ay dava etmi tir. Ali ye ait bir öküz Süleyman Çelebi nin çay r na girmi bundan sebepten Süleyman Çelebi, Ali nin anas na va avrad na küfretmi

ve dava tutanak alt na al nm t r174. Halk n önemli bir k sm n n hayvanc l kla geçinildi i de

dü ünülürse çay r ve mera alanlar n n kullan m gerginliklere neden olabiliyor hakaretlere ve kavgalara yol açabiliyordu.

Bunun d nda çok a r küfürlerin de kay tlara geçti i davalar olmu tur. Türbe-i

Celaliye Mahallesi sakinlerinden Osman Bey ibn-i Ali ... eyh Aliman Mahalllesi sükkân ndan Ali bin Recep üzerine dava ve tâkrir-i kelâm edüp târih-i kitâbdan bir gün mukaddem türbe önünde Ali bana sen ne e e in zekerisin deyu ûtûm- gâliza ile etm idüp bana külli âr lâh k olmu tur... 175 eklinde ifadesini bulan bir olay mahkemede görülmü tür. Buna benzer birçok dava Konya mahkemesine intikal etmi tir. Örne in Sar

Yakup Mahallesinden Ahmed Çelebi bin Himmet, erife bint-i Ahmed i kendisine

pezevenk deyu küfür etti i için dava etmi ve bu iddias n ahitlerle ispatlam t r176.

Bunun d nda Gayr- Müslimlerle Müslümanlar aras nda da çok s k olmasa da baz küfür

olaylar mahkemeye yans m t r. Örne in Kuzgun Mahallesinden Seyyid Mehmed Çelebi bin Mustafa Halife Sille sükkan ndan Murat veled-i Kostandil i kendisine köpek dedi i için ikâyetçi olmu tur. Bu hakaret oaly ise bir çömlek sat m nda meydana gelen

anla mazl ktan kaynaklanm t r177. Hakaret davalar n da genellikle davay açan ki iler

iddialar n ispatlamak için olaya ahit olanlar mahkeme de göstermi lerdir. Çünkü bir çok

dava da ahitler önemli rol oynam lard r. Örnek verilecek olursa, Karaüyük

Mahales inden olan brahim bin vaz, Mustafa Be e bin Osman , kendisini su üzerinde

benim ba m beliyle darp, cerh ve utum- galize ile etm etti i iddias yla dava etmi tir.

173 K S 39/ 145/2 (13 Recep 1113 / 14 Aral k 1701). 174 K S 41/33-3 (3 Muharrem 1116 / 8 May s 1704 ). 175 K S 47 / 159-3 (4 Zilhicce 1128/ 19 Kas m 1716). 176 K S 41 / 31-2 (7 Muharrem 1116/12 May s 1704). 177 K S 40 / 198-2 (20Muharrem 1120/ 5 Haziran 1703).

Mustafa be e bin Osman iddiay reddetmi , bunun üzerine brahim, olaya Sinan Çelebi ibni

Hasan , Abdurrahman bin Abdulselam ahit olarak göstermi ve iddias n bu yolla

ispatlam t r178.

1700-1725 y llar aras nda meydana gelen ve sicillere yans yan hakaret ve küfür olaylar nda sulhla neticelenen davalarda genellikle taraflar n birbirlerini kar l kl olarak herhangi bir bedel ödemeden yani meccanen anla t klar tespit edilebilir. Örne in Kad alem ah Mahallesinden Mustafa A a ibn-i Murtaza, Hac Mustafa Be e ibn-i Hasan

aras nda su meselesi yüzünden bir anla mazl k ortaya ç km Mustafa Be e, Mustafa

A a n n a z na ve avrad na etum- galiza ile etm eyledi inden davac olmu ancak

Mustafa Be e davas ndan meccanen vazgeçmi tir179. Kar l kl olarak taraflar n

davalar ndan feragat etti i de olmu tur. Karaüyük Mahallesi sakinlerinden Hüseyin Be e ibn-i Ahmed Avanus veledi Artin adli Gayr- Müslim aras nda bir münaka a ve küfürle me meydana gelmi ve konu mahkemeye ta nm ancak taraflar mahkemede kar l kl olarak

davalar n her birimiz da vay me rûhâlar m zdan fâri olup... diyerek geri

çekmi lerdir180.

Küfür ve hakaret davalar n n içersinde kad nlar n da yer ald hakaret olaylar

ya anm t r. Erkeklerin yer ald hakaret olaylar ile kad nlar n hakaret olaylar yer ve

mekan olarak kar la t r ld nda kad nlar daha çok ya kendi menzillerinde mahallelerinde

ya da hamam gibi umuma aç k yerlerde hakaret olaylar ya anm t r. Örne in Çirkap Mahallesinde Saliha bint-i brahim ile Saime bint-i Musa Bey aras nda hamama giderken yolda meydana gelen bir tart ma küfürle meye dönü mü taraflar aras ndaki olay hamamda kavgaya dönü mü ancak taraflar daha sonra anla arak davalar ndan feragat

etmi lerdir181. Erkeklerin aras nda ki hakaret davalar incelendi inde ise do al olarak

kad nlara göre daha çok çar , dükkân önü gibi yerlerde hakaret olaylar n meydana geldi i

söylenebilir. Bunun d nda tar m için en önemli kaynak olan suyun kullan m hususunda

da sorunlar ya anarak bu sorunlar n hakaret ve küfür olay na dönü erek ki ilerin

mahkemeye ba vurmas na da neden olmu tur182.

178 K S 45 / 59-1 (21 aban 1126 / 01 Eylül 1714). 179 K S 47 / 142-4 (8 Zilkade 1128/ 8 Ekim 1715). 180 K S 50/ 111-3 (12 evval 1138 / 13 Haziran 1726). 181 K S 40/ 84-1 (24 Ramazan 1114/ 11 ubat 1703). 182

Konya Kazas na tâbi Sille Karyesinden Hüseyin ibn-i el Hâc Mehmed, karye-i merkûme sükkan ndan vaz bin Abdullah mahzar nda üzerine dava ve tâkîr-i kelâm edüp ... vaz karye-i merkumede suya müteallik

husus içün benim ile münaza idüp benim a z ma ve avrad ma zina lafz yla etm etmi tir... K S 40 / 188-2

Sosyal sayg nl k her yüzy l için ayr anlamlar ifade edebiliyordu. 1826 y llara kadar

saç ya da b y k uzatma sayg nl k göstergesiydi ve sakal n ki inin iradesi d nda kesilmesi

o ki i için manevi aç dan önemli bir itibar kayb anlam na geliyordu. Bu konuyla ilgili bir davada ki iler mahkemelik olmu ve taraflar hiç de küçümsenmeyecek bir oranla aralar nda bir diyet bedeli ile ancak anla m lard r olay u ekilde mahkeme tutanaklar na geçmi tir. Sahip Ata Mahallesinden Ai e bint-i Mustafa, Ahmed bin Mehmed i dava etmi tir. Buna neden olan sebep ise Ay e nin saç n Ahmed in kesmesi neden olmu tur.

Taraflar ancak on be kuru kar l sulha gitmi lerdir 183.

Küfür davalar nda erkeklerin kad nlara nazaran daha a r tabirler kullanarak küfür

ettikleri de tespit edilebilir. Örne in Dolapucu Mahallesinden Abdurrahman bin

Mustafa nam kimesne... Ali bin Mehmed nam kimesne üzerine dava ve takriri kelam edüp... merkum Ali benim ile mücadele esnas nda anama ve avrat ma utum- galiza ile etm eyledi... 184. Bu olayda a r bir hakarette bulunuldu u dikkati çekiyor.

Özetlenecek olursa küfür ve hakaret olaylar günümüzde ya and gibi geçmi

y llarda da oldukça s k ya anm t r. Ki iler eref ve haysiyetlerini temize ç karmak için mahkemeye ba vurarak haklar n aram lard r.