A- AHISLARA KAR I LENEN SUÇLAR
3- Darp Davalar
Darp, vurma dövme anlam na gelmekle birlikte155, genellikle taraflar aras nda
anla mazl klar n iddete dönü mesi sonucunda bir kimsenin ba ka bir kimseye kasten eliyle ya da bir cisimle vurmas eklinde ortaya ç kan durumdur. Sicillerde tespit edilen belgelerde, ki iler genellikle birbirlerini yumrukla darp etmi lerdir. Darp olaylar n n
nedenlerine bak ld nda ki iler aras ndaki basit anla mazl klar, yanl anla lmalar ve
menfaat çat malar olu turur. Ayr ca u da belirtilebilirki sosyal ve ekonomik
bunal mlar n yo un olarak ya and dönemler toplumlardaki iddeti art r r. Unutulmamas
gereken bir husus 18. yüzy l n ilk çeyre ini kapayan zaman diliminde Osmanl Devleti, hem bat da Avusturya-Rusya ile hem de do uda ran la sava halindeydi. Konya ehride üç cephede süren bu sava lardan Osmanl ülkesindeki di er ehirler gibi olumsuz yönde etkilenmi tir. Bu durum dolayl olarakta olsa darp olaylar n etkilemi tir
a- Darp ve Yumruklama Davalar
Darp olaylar sicillerde yaralama olaylar n n içinde kullan lm t r. Genellikle de darp
ve yumruklama sicil kay tlar nda ayn cümle içinde yer al r156. Darp olaylar na
155
Sami, s. 803.
156
K S 42 / 189-2 (2 Muharrem 1119/ 5 Nisan 1707). Mahmiye-i Konya da Bulaveled Mahallesinden
Mehmed bin Osman, Hasan Be e ibn-i Süleyman Be e yi Hasan Be e beni bigayri vech-i er î yumruk ile Furkan Dede Mahallesi K l ç 8guru a sulh 2 Cemaziyel Ahir 1113/
4 Ekim1701
39/90-2 Hatunsaray Nahiyesi Odun 30guru a sulh 20 Recep 1116/18 Kas m 1704 41/197-2 Kürkçü Mahallesi B çak 10guru a sulh 7 aban 1116 / 5 Aral k 1704 41/209-3 Sar yakup Mahallesi K l ç 12guru a sulh 2 Zilkade 1119/ 25 Ocak 1708 43/191-3 Sahra / Kark n Karyesi Yumruk 3 guru 11 evval 1126/ 20 Ekim 1714 45 / 84-2 Aksinle Mahallesi Ta 4 guru a sulh 14 evval 1125 / 3 Kas m 1713 46/242-1 eyh Sadreddin Mahallesi B çak 7 guru a sulh 24 Safer 1129/ 8 ubat 1717 47/211-1 Sedirler Mahallesi B çak 22guru a sulh 16 Safer 1128/ 30 ubat 1717 47/208-2 Karaarslan Mahallesi K l ç 25guru a sulh 15 evval 1130 11 Eylül 1718 48/131-1 Kurb- cedid Mahallesi Pala 15guru a sulh 20 Zilkade 1130/15 Ekim 1718 48/144-2 Eskil/Ekil Karyesi B çak 9guru a sulh 29 Zilkade 1130/24 Ekim 1718 48/147-4 ret Karyesi De nek 4 guru a sulh 16 Ramazan 1130/ 13 a ustos 1718 48/117-1
bak ld nda birçok olay iç içe geçmi tir. Örne in Mahmiye-i Konya Aksinle Mahallesi sakinlerinden Mehmed ibn-i el-Hâc Mahmud, Musa Be e ibn-i Mustafa y dava etmi tir. Çünkü Musa tarih-i kitâp günü bana bi gayri hak yumru ve b çak ile darb edid ve
utum galiza ile etm eyledi157 demi tir. Görüldü ü gibi olayda küfür etme, yumruklama ile birlikte b çaklama olay n n içinde geçmi tir.
Darp ve yumruklamadan dolay ma dur olan ki iler mahkemeye ba vurduklar nda iddialar n ispatlamak için di er olaylarda oldu u gibi, olaya tan k olan ki ilerin
ahitli inden yararlanma yolunu seçmi lerdir158. Ayr ca darp davalar nda yumruklama
olay n n gerçekle ti i yer önem ta yordu. E er darp ve yumruklama pazar yeri dükkan önü ya da mahalle gibi herkesin görebilece i yerlerde gerçekle mi se bu olay n mahkemeye ta nmas n kolayla t r yordu. Çünkü bu yerler kamuya aç k yerler oldu u için olaya ahit olabilcek ki ilerin ihtimalini art r yor dolays yla da dava açacak olan ki inin lehine bir durum olu mu oluyordu.
Bunun d nda borç meselelerinde borcunu ödemeyen ki iler ile alacakl olan ki iler
aras nda da darp olaylar olmu tur. Buna bir örnek verilecek olursa Sudurhemi nahiyesine tâbi Sille Karyesinden Hüseyin bin el-Hâc Mehmed, Süleyman Be e ibn-i Sinan dava etmi tir. Süleyman Be e tarih-i kitaptan târih-i kitaptan bir gün mukaddem karye-i mezburda Süleyman Be e târih-i kitâptan bir gün mukaddem karye-i mezbûr garb nda benim akçemi ver deyu bana etm ederek beni kat r mdan indirip yumrukla ba m darb-
darb- edîd ile darp eyledi su al olunsun ... diyerek dava etmi ve iddias n da ahitler yoluyla
ispatlam t r.
157
K S 43 / 99-3 ( 9 Cemaziyyelahir 1119.7 Eylül 1707).
158
K S 49 / 254-1 (15 Ramazân 1136 / 7 Haziran 1724) Mahmiye-i Konya da Karacihân Mahallesi sâkinlerinden i bu
râfi ü l-kitâb Hasan bin el-Hâc Hüseyin nâm kimesne hâlâ medine-i merkûme mütesellimi k dvetü l-emâsil-i ve l-akrân vekîl-i harc Ahmed A a taraf ndan husûs- âti z-zikre mübâ ir ta yîn olunan Mustafâ Beg müzâheretîyle mahalle-i mezbûre sükkân ndan Süleymân bin Hüseyin nâm kimesneyi meclîs-i er i erîfe ihzâr ve mahzar da üzerine da vâ ve takrîr-i kelâm idüb târîh-i kitâb günü refîkim Mustafâ nâm kimesne ile gâyib-i âni l-meclîs el-Hâc Veli nâm kimesnenin menzilinde iftâr idüb menzilime giderken mezbûr Süleymân ve refîkleri gâyib-i âni l-meclîs Molla Mûsâ ve Kutucu Mehmed Be e nâm kimesneler ve isimleri ma lûmum olmayan iki nefer kimesneler ile Muslî karbinde vâki mukâber-i müslimîn aras ndan ç kub bizi ahz idüb mârü z-zikr mukâber-i müslimîn aras nda külünk ile dal mdan ve ba mdan darb- edît ile darb ve cerh ve bana fi l-i eni idüb bo az mdan bo ub refîkim merkûm Mustafâ y dahi bir kimesneye üzere art...su âl olunub takrîrleri tahrîr ve mûcib-i er îsi icrâ olunmak matlûbumdur didikde g bbe s-su âl ve l-inkâr müdde i mezbûr Hasan dan müdde âs n mübeyyine beyyine taleb olundukda udûl-i ahrâr ricâl-i müslimînden mahalle-i mezbûre sâkinlerinden Mehmed Be e ibn-i Mûsâ ve Emrullâh bin Mûsâ nâm kimesneler li-ecli - ehâde meclîs-i er a hâz rân olub eserü l- isti hâd fî l-hakîka târîh-i kitâb gecesi .mahalde vâki mekâbir-i müslimînden mmet Mehmed .. gelmekle .. dahi de er olunan mekâbir-i müslimîn vard nda merkûm Süleymân ve Osmân âni l-meclîs bilâ Mûsâ vuku tevcîh Mehmed Be e müdde i mezbûr Hasan darb- edîd ile darb ve bo az n bo ar iken bizleri görüb mezbûrlar ikrâr eylediler biz bu husûsa bu minvâl üzere âhidleriz ehâdet dahi ideriz deyü her biri edâ-i ehâdet-i er iye eylediklerinde ba de t-ta dîl ve t-tezkîye ehâdetleri makbûle olma n mûcibiyle mezbûr Süleymân ve mezbûr Hasan lâz m gelme in ba de t-ta dîl merkûm Süleymân n mübeyyine tenbîh birle mâ- vak a bi t-taleb ketb olundu...
edid ile darp etmi tir...159 Görüldü ü gibi bu davan n konusunu bir alacak meselesi neden olmu tur.
Tablo 5: Yumruklama Davalar n n Ya and Yerler Bedemeni
Mahallesi
Yemin etme 18 Rebiû l-âhir 1113 /22 Eylül 1701 K. .S 39/46-3 Aksinle
Mahallesi
Nûkûl 17 Muharrem 1115/ 2 Haziran 1703 K. .S 40/ 200-3 Sille Nahiyesi ahitle ispat 9 Muharrem 1115/ 25 May s 1703 K. .S 40/189-3 Aksinle
Mahallesi
ahitle ispat 29 aban 1114/ 19 Ocak 1703 K. .S 40/ 56-2 Bulaveled
Mahallesi
ahitle ispat 2 Muharrem 1119/ 5 Nisan 1707 K. .S 42/ 189-2 Aksinle
Mahallesi
krar ve itiraf 9 Cemaziyyelahir 1119/ 7 Eylül 1707 K. .S 43/99-3 eyh Osman
Mahallesi
krar ve itiraf 10 Cemaziyyelahir 1119/8 Eylül 1707 K. .S 43/107-2 Hatunsaray
Nahiyesi
Yemin etme 16 Zilhicce 1119/9 Mart 1708 K. .S 43/234-3 Eskil/Eyün
Karyesi
Yemin etme 14 Cemaziyyelevvel 1120 / 1 A ustos 1708
K. .S 44/133-2 Karakay
Mahallesi
Yemin etme 15 Ramazan 1126/24 Eylül 1714 Sahipata
Mahallesi
Nûkûl 7 aban 1126/18 A ustos 1714 K. .S 45/50-1 nsuyu/Meydan
Karyesi
Yemin etme 28 Recep 1126/ 9 A ustos 1714 K. .S 45/ 40-3 Alem ah
Mahallesi
ahitle ispat 23 Zilhicce 1126/30 Aral k 1714 K. .S 45/ 142-4 Toprakl k Mah. Nûkûl 23 Muharrem 1126/8 ubat 1714 K. .S/45 168-1 Sille Nahiyesi ahitle ispat 2 Rebiulahir1129/17 Mart 1717 K. .S/47/234-1 Esenli Karyesi Sulh 22 Safer 1129/ 6 ubat 1717 K. .S 47/208-4 Aksaray
Nahiyesi
ahitle ispat 8 aban 1128/28 Temmuz 1716 K. .S 47/95-2 Galeben
Mahallesi
Sulh 29 Muharrem 1129/ 13 Ocak 1717 K. .S 47/196-2 Hocahabib
Mahallesi
ahitle ispat 17 Muharrem 1131/10 Aral k 1718 K. .S 48/172-1
159
Yukar daki tablodan da anla laca üzere mahkemeye intikal eden davalar n
sonuçlar na bak ld nda yedi dava ahitle ispatlanarak dört olay da yemin edilerek davan n
dü tü ü görülürken iki dava nukulla, iki dava itirafla, iki dava da sulhla sona ermi tir.
b- Darp Davalar nda Feragat ve Sulh
Feragat bir kimsenin kendi iste i ile hakk ndan vazgeçmesidir. Darp davalar n n
baz lar n n da feragatla ya da sulha sonuçland da görülür. Yaralama olaylar ile
yumruklama olaylar k yasland nda, yaralama olaylar nda taraflar anla malar n
genellikle bir diyet kar l nda yapm lard r. Ancak yumruklama olaylar nda ise taraflar
herhangi bir diyet miktar n n ödenmedi i sicillerden anla lmaktad r. Örne in Mahmiye-i
Konya da Sad rlardan Mü kî Mahallesi sâkinlerinden Sâliha bint-i el-Hâc Süleymân nâm hatun ile o lu Hüseyin bin Mevlüd nâm kimesne meclis-i er î hatîr- lâz mü t-tevkîrde i bu râfi ü l-kitâb Mustafâ ve Abdülkâdir ibn-i Ganî nâm kimesne mahzarlar nda her biri ikrâr- tâm ve takrîr-i kelâm idüb merkûmân Mustafâ ve Abdülkâdir bundan akdem Ac turt nâm karyede yumruklar yla a z m za darb- edit ile darb etmekle her birimizin alt taraf ndan bir di imizi ç kard lar deyü da vâ eyledi imizde mezbûrân Mustafâ ve Abdülkâdir bi l-külliye inkâr bizler dahî ikâmet-i beyyineden âciz olub beynimizde muhâsemât- edîde vâk â olma n bi-tavassutü l- müslimîn alâ tarîkü s-sulh da vâ-y me ruhâm zdan fâri olub husûs- mezbûre müte allik âmme-i da vâdan mezbûrân Mustafâ ve Abdülkâdir in zimmetlerini ibrâ-i âmm ve katî ü l-hisâm ile ibrâ ve iskât eyledik didikerinde merkûmân Mustafâ veAbdülkâdir bizler dahi mezbûrân Sâliha ve Hüseyin den bizlere etûmu galîza ile etm eylediler deyü da vâ sadedinde olmu duk da vâ-y me ruhâm zdan fâri olub husûs- mezbûre müte allik âmme-i da vâdan mezbûrân Sâliha ve Hüseyin in zimmetlerini ibrâ ve iskât eyledik didiklerinde ahd-i hümâ ahiren küllemât- me ruhâlar n bi l-muvâcehe tasdîk etme in...160 eklinde dava dü mü ma dur olan taraf herhangi bir diyet talep etmemi tir. Yine ba ka bir dava da Konya Galeben Mahallesinden erife bint-i es-Seyyid Ali, Nisa bint-i Hasan Be e yi kendisini yumruklamas ndan dolay ikâyetçi olmu ancak erife herhangi bir ücret ya da diyet talep etmeyerek mecanen yani bedava kendi hakk ndan feragat ederek Nisa ile sulha
gitmi lerdir161. Buna benzer bir davada da yine Aklan Mahallesinde ya anm t r Ahmed
bin Sefer yumrukla Ali bin Mustafa y darp etmi , ancak Ali davas ndan meccanen
160
K S 49 / 235-3 (26 a bân 1136 / 20 May s 1724).
161
vazgeçmi tir162. Baz feragat davalar nda ise mahallenin ileri gelenlerinin arabulmas yla daval lar, davas ndan vazgeçmi lerdir. Örne in Konya Kemal Garip Mahallesinden el- Hâcc Râbiâ bint-i el Hâcc Mustafa, Mehmed Çelebi ve cariyesi beni mahalleyi mezburda darp eylediler deyü kendülerinden dava sadr nda oldu umda mezbûrlar inkar ben dahi ispat sadr nda iken beyni mürd müslimunu müslihu tevassut edüp davay- me rûhamdan
fari a oldum...163 Diyerek dava dü mü tür. Mecanen sonuçlanan davalarda taraflar kendi
aralar nda anla mazl klar herhangi bir bedel ödemeden çözümledikleri anla l rken yaralama ile sonuçlanan olaylarda ise sulh bedeli olarak belli bir diyetin ödendi i yine sicil kay tlar ndan anla l yor, mesela Eskil kazas na tâbi Sungur Karyesinden Ali bin Mustafa, Abdülkerim bin Hac Osman n üzerine dava açm t r. Çünkü mezbûr Abdülkerim, Ali yi pala ile darp etmi tir. ddiay kabul eden Abdûlkerim, Ali ye on üç kuru diyet ödemeyi kabul ederek taraflar anla m lard r164 . Ancak u hususta belirtilmelidir ki her yaralama
olay demek diyet demek de ildi. Baz yaralama olaylar nda ma dur olan taraf n dava etti i taraftan herhangi bir diyet talep etmedi i de olmu tur165.
Darp davalar nda mahkemelere yans yan ilginç olaylarda olmu tur. Mesela Konya, Kurözü kazas na tabi Kat rl cematinden Elif bint-i Mustafa, Zahirli sükkan ndan Abdi bin el-Hâcc Veli ve Hüseyin bin smail ve aban bin Yusuf adl ki ileri mahkemeye ikayet etmi tir. Çünkü Elif in merkebi Abdi ve smail in harman na girip zarar verdi inden dolay bu ki iler merkebin kula n kesmi lerdir. Bunun üzerine Elif, Abdi ve smail e niçin böyle yapt klar n sordu unda tart ma ç km ve bu tart ma sonucunda Elif ta la yaralanm t r. Bu iddias n da ahitlerle ispatlam t r. Daha sonra araya giren arabulucu ki ilerin
sayesinde taraflar yirmibe kuru a sulha giderek dava sonuçlanm t r166.
c- Di Ç karma Davalar
Darp davalar n n önemli bir bölümünü de di ç karma olaylar olu turur. Di ç karma olaylar genellikle yumruklama olaylar içersinde yer al r. Bu konuda sicillerde geçen bir çok dava yer alm t r. Bu konuya bir örnek verilecek olursa Sahip Ata Mahallesinden
smail bin Musa, bir di ini darp ederek ç kard için Halil bin Hüseyin den davac olmu
162
K S 47 / 146-5 (17 Zilkade 1128 / 2 Kas m 1716).
163
K S 44 / 114-2 (27 Rebü l-ahir 1120 / 16 Temmuz 1708).
164
K S 48 / 54-4 (11 Cemaziyye l-Ahir 1130/ 12 May s 1718).
165
K S 40/ 109-3 (21 evval 1114/ 10 Mart 1703). Konya Debbe hane Mahallesinden Mehmed bin
Süleyman, K yan nam karye topra nda ziraat ederken mezbûrân Recep ve Yusuf saban demürü ileMehmed
ba m darp ve mecruh idüp kan cari olma la dava itmi tim el-hâl-i haze husus-i mezbûr içün mezkûrân Recep ve Yusuf ile davamdan fari olup... diyerek davadan çekilmi tir.
166
daha sonra arabulucu ki ilerin arac l yla iki kuru kar l nda anla arak dava neticelenmi tir167.
Tablo 6: Di Ç karma Davalar n n Ya and Yerler ve Sonuçlar
Dörtvakit Mah. Darb- edid Yemin etme 8 Safer 1115/23 Haziran 1703 K. .S 40/208-3 n al Karyesi Demirle krar ve itiraf 28 Recep 1126/26 Kas m 1704 K. .S 41/107-2 Türbey-i Celal Yumruklama 9 guru a sulh 10 Rebievvel 1116 / 13 Temmuz 1704 K. .S. 41/93-3 Hatunsaray/Kavak
Karyesi
Yumruklama Yemin etme 16 Zilhicce 1119 / 9 Mart 1708 K. .S 43/231-3 Dihhuda Mahallesi Darb- edid krar ve itiraf 29Rebiulahir 1120 / 19 Temmuz 1708 K. .S 44/109-1 Çumra Nahiyesi Yumruklama Yemin etme 14 Safer 1120/5 May s 1708 K. .S 44/37-1 Karaarslan
Mahallesi
Demir vukiyye
10guru a sulh 2 Cemaziyyelevvel 1120/20 Temmuz 1708
K. .S 44/112-1 Çal kl Mahallesi Darb- edid Yemin etme 12 aban 1125/3 Eylül 1713 K. .S 46/199-1 Ilg n/Dinek
Karyesi
Darb- edid Yemin etme 12Rebi u l-ahir1125/8May s 1713 K. .S 46/ 84-2 Kuzgunkava
Karyesi
Darb- edid Yemin etme 3 Ramazan 1125/ 23 Eylül 1713 K. .S 46/219-3 Bey ehir/Karp
Karyesi
Yumruklama Yemin etme 25 Ramazan 1125/ 15 Ekim 1713 K. .S46/209-2 Aksinle Mahallesi Darb- edid Yemin etme 14 evval 1125/ 3 Kas m 1713 K. .S 46/251-3 Sahra/Kark n
Karyesi
Yumruklama Yemin etme 25Rebi u l-Evvel 1125/ 21Nisan 1713 K. .S 46/ 56-2 Eskil/Murad
Karyesi
B çak sap Meccanen 4 Muharrem 1129/ 19 Aral k 1716 K. .S 47/ 179-5 Fakihdede
Mahallesi
Darb- edid Meccanen 10 Zilhicce 1130/4 Kas m 1718 K. .S 48/150-3 Sahra / Ervad
Karyesi
Yumruklama Meccanen 25 Ramazan 1136 / 17 Haziran 1724 K. .S 49/256-2 Dörtvakiye
Mahallesi
Balta sap Nukul 6 Rebi u l-Evvel 1139/ 1 Aral k 1726 K. .S 50/ 213-4 Hatunsaray/Ça lak Yumruklama 5 guru a sulh 15 Rebi u l-ahir 1139/ 10 Aral k 1726 K. .S 50/ 216-1
d- Di Ç karma Davalar nda Diyet
Di ç karma olaylar nda diyet miktarlar , sicil kay tlar nda önemli bir yer tutar bu miktarlar incelendi inde farkl sonuçlara ula labilir. Örne in Sudurhemi Nahiyesine tabi Koza aç sakinlerinden Abdullah bin Veysel, be di ini ta la ç karan Mahmud bin Mustafa y dava etmi daha sonra arabulucu ki iler taraflar bar t rarak on be kuru
167
kar l sulha gitmelerine yard mc olmu lard r. Davada taraflar aras nda anla ma
sa land için dü mü tür168. Yine nakit paran n yan s ra de erli e yalar nda di ç karma
olaylar nda diyet bedeli olarak kullan ld tespit edilebilir169. lginç olan ba ka bir di ç karma olay ise Konya Karaaslan Karyesinde ya anm t r Osman bin Musa,di er el hac
Osman Be e bin Musa Be e yi aka olay büyüyerek mahkemeye initikal etmi tir170. Bu
olayda diyet bedeli olarak on kuru belirlenmi ve taraflar ancak bu miktarda
anla abilmi lerdir. Di er di ç karma davalar ile k yaslan ld nda bu davan n diyet
miktar n n kaza ile olamas na ra men fazla oldu u dikkati çekiyor. Ba ka bir di ç karma
olay nda ise yine taraflar dokuz kuru a anla m lard r171.