B- OSMANLI CEZÂ HUKUKUNDA TÂZÎR
5- Genel Ahlaka Kar lenen Suçlara Verilen Ta zîr Cezâlar
Sözlük anlam olarak s n r çizmek, tarif etmek, ay rmak anlam na gelir323. Genel ahlaka kar i lenen suçlar n slâm hukukunda had suçlar olarak zina, kazf, h rs zl k ve yol kesme olarak belirlenmi olup Allah hakk na yönelik olan kitap ve sünnet taraf ndan cezas belirlenmi fiiler olarak tan mlan rken 324.
a- H rs zl k Davalar nda Uygulanan Ta zîr Cezâlar
slam hukukuna göre h rs zl k suçu yasaklanm ve bu durum aç k bir ayetle
bildirilmi tir. H rs zl k yapan ve erkekle, h rs zl k yapan kad n n ellerini Allah tan bir
317
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C. I, s. 350
318
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C. III, s. 426
319
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C. IV,s. 300
320
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C. VI, s. 240
321
K S 50/ 216-2 (15 Rebi u l-ahir 1139 / 10 Aral k 1726)
322
K S 46 / 199-1 (12 abân 1125 / 3 Eylül 1713)
323
Develio lu, s. 307 ; Bilmen, C. III, s.14.
324
Ali Bardako lu, Had , D A, C. XIV, Ankara 1996 s. 547; Avc , s. 161; Akgündüz, Mukayeseli slâm
cezâ olarak kesiniz. Allah Aziz dir, Hakim dir 325. Hükmü bildirilmi tir. Ancak Osmanl
Devletinde bu konudaki düzenlemelerle h rs zl k suçunun cezas kanunnâmelerde esnek bir ekilde yap lm t r. E er kaz ya ördek u urlasa kad tâ zîr ura, iki a aca bir akçe cürm
al na. E er koyun veya kovan u urlasa cürm on be akçe al na, e er s r u urlasa, elin kesmeyeler, bin akçeye dahi gücü yeterse, cürm yüz akçe, fakir olursa k rk ya da otuz akçe, e er at u urlasa elin keseler, kesmezlerse iki yüz akçe cürm al na, e er biregûnun tah l n ve akçesin u urlasa ganî olsa cürm k rk akçe orta halli olursa yi irmi akçe fakîru l- hâl olursa on akçe al na 326. eklindedir bu kanunda dikkat edilirse daha çok k rsal
yerle im birimlerine yönelik bir önlem al nmak üzere bu uygulamaya gidilmi tir. Çünkü toplumun büyük bir kesimi geçimin tar m ve hayvanc l kla hayat n kazan yordu. Konya
sicillerinde mevcut olan h rs zl k olaylar na bak ld nda bununla ilgili örnekler görülür
mesela Sar Hasan Mahallesinde Fatma bint-i Ali, Süleyman bin Mustafa y dava etmi tir. ddias ise kendisine ait k rm z kuzunun târih-i kitâptan bir gün mukaddem merkûm Süleyman taraf ndan Sahra Nahiyesi Otluk Karyesi demekle maruf ba na götürmesi
olmu tur. Fatma bu iddias n ahitlerle ispatlam t r327 yine Konya ya ba l Sahra
nahiyesine tabi Necmeddin Karyesinden Veli bin Receb in kuyusundan sekiz kile bu day
Mehmed Be e bin Osman taraf ndan çal nm t r328. Her iki olaya bak ld nda anla laca
üzere k rsalda h rs zlar n tercihi daha çok hayvan ve tah l h rs zl yd . Ancak burada nas l
bir cezân n uyguland sicilde belirtilmemi tir. Mahkeme sadece olay tescil ederek
kaydetmi tir.329. Ceza uygulamas olarak h rs zl k suçu i leyen ki ilere kürek cezas
verilebiliyordu örne in Silivri nin Tuzlak köyünde h rs zl k yapt tespit edilen Mustafa
bin Abdullah kürek cezas na çarpt r lm t r330. Ba ka bir ceza uygulamas nda ise organize
h rs zl k faaliyetleri yürüten ki ilere siyaset yani idam cezas n n verildi i de olmu tur. Bununla ilgili bir fermanda çil be ine, Kar ta ve Gülnar kad lar na çil livas nda ortaya ç kan sipahiler taraf ndan korunan h rs z ve haramîlerin yakalanarak davalar görüldükten sonra siyaset olunacaklar n siyaset olunmas na, di erlerinin ise küre e gönderilmesi
hususunda bir cezai uygulama mühimme defterlerinde somut olarak belirtilmi tir331.
Benzeri bir idam cezâs I. Mahmud döneminde de verilmi tir. Adana da Yenidünya nam yla tan lan Ahmed bin Abdülkerim dört kere h rs zl k yapm ma dur olan ki ilerin
325
Mahmut Topta , Kur ân- Kerim veYüce Meali, stanbul 2004, s. 113.
326
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C. I, s. 349.
327 K S 47 / 77-2 ( 10 Recep 1128 / 30 Haziran 1716). 328 K S 42/ 39-2 (5 aban 1118/12 kas m 1706). 329 Abac , s. 185. 330
6 Numaral Mühimme Defteri, s. 211-212.
331
ikayeti ile mahkemeye dava aç lm Ahmed mahkemede suçunu itiraf ederek suçlu bulunmu ve mahkemede cezâ olarak idam cezas vermi tir. dam cezas verilmesinin nedeni olarak bu ki inin h rs zl bir i haline dönü türüp devlet düzenini ve idarecileri
hafife almas ndan kaynaklanm t r332.
H rs zl k olaylar ehirlerde ise daha çok de erli e yalara ve ticari amaçla üretilen mallara kar oluyordu. Örne in Konya Zincirlikuyu Mahallesi sakinlerinden Fatma bint-i el-Hâc Ali, mahale-i mezbûrede vâki menzilim içinden iki yük ayva ve bir yük ya üzüm
ve bir vukiyye ketan ipli i ve bir tencere ve bir tâbe ve iki sahan m sirk a al nma la
diyerek Ahmed bin Halil i dava etmi tir. Fatma iddias n ispatlayamam ancak Ahmed in iyi hal üzere olunmad mahallenin ileri gelenleri taraf ndan belirtilmi tir333. Yine bir ehirde ya anan ba ka bir olay Abdülaziz Mahallesinde ya anm t r. Hasan Be e bin Ali, Mustafa bin Ömer i ve ihâbeddin sükkân ndan Kara Ali bin Abdullah , mezbûrân Kara Ali ve Mustafa benim menzilim içine girüp sebt-i sandukam k rup içinden bir mai kise ile k rk guru u ve bir k rm z fes ve bir turuncu tesbih ve dört çabir ve bir merdane dövme sar k itmi lerdir talep iderin diyerek dava etmi tir. Bu iddia san klara taraf ndan k smen
kabul edilmi ve bu durum sicile kaydedilmi tir334. ehirlerde h rs zl k olaylar n n
ya and yerlerden biri de hiç üphesiz hanlard , bir olayda Ruha dan ticaret için
Konya ya gelen Sergiz veled-i Totan zimmî, Çayl zade Han nda misafir olarak kal rken Kurb-i Cedid Mahallesinden Bogos veled-i Gayrinkos nam zimmîden be adet bogas n
çald için davac olmu tur. Bagos suçüstü yakalanm t r. Bu durum ahitlerle ispatlanarak
tutanaklara geçirilmi tir335. Ba ka bir h rs zl k olay ise eyh Ahmed Han nda meydana
gelmi tüccar Himmet bin Burhan handa kal rken mallar n n çal nd n fark etmi ancak
zanl lar tespit edilememi sadece ileride do abilecek hukukî problemlere önlem almak için
handa kalan di er ki ilerle han sahibi olayla bir ilgisi olmad n mahkemeye tescil
ettirmi tir.336 Yukar daki örnek olaylardan da anla laca üzere her ne kadar kanunlarda
h rs zl kla ilgili kesin hükümler konulmu sa da nas l bir cezân n uyguland sicillerden net
olarak anla lm yor. H rs zl k cezas hakk nda ipucu verecek kanunlara bak ld nda ise
e er h rs zl k yapan ki i sipahi ise hapis cezâs verilmesine uygun görülürken, örfle h rs zl k yapan sabit olunursa kad olan ehl-i örfe hüccet vere eklinde geçerek suçlu
332 Kankal, s. 200. 333 K S 42 / 9-2 (15 Cemaziyyelahir 1118 / 26 A ustos 1706). 334 K S 40 /202-2 (26 Muharrem 1115 / 11 Haziran 1703. 335
K S 39 / 115-1 (20 Cemaziyye l-âhir 1113 / 22 Kas m 1701)
336
kimsenin as larak idam edilmesi hususunda kanun ç kart lm t r337. Ayd n siyaset namesinde de benzer hükümler yer almaktad r bir kimesne bir kimesnenin gece ve
gündüzde evine girse, h s zl u ile girdi ü sabit ola, avret çeken gibi siyâset oluna ve avretle dutulan n içmi i kesile338 eklinde cezâi uygulamadan bahsedilmi tir. A a daki tablo Konya da 1700-1725 y llar aras nda ya anan h rs zl k olaylar hakk nda a a daki tablo daha iyi bir fikir verebilir
Tablo 7:
H rs zl k Olaylar n n Ya and Yerler Ve Çal nan Mallar
Olay Yeri Çal nan Mallar Tarih K S NO
Çayl zade Han 5 adet boga 20 Cemâziye l-âhir 1113/ 22
Kas m 1701
39/115-1 nsuyu/ Zivorik
Karyesi
Defter 3 aban 1113 / 3 Ocak 1702 39 / 173-2
Abdülaziz Mahallesi
40 guru , k rm z fes, 1 adet turuncu tesbih, sar k 26 Muharrem 1115 / 11 Haziran 1703 40 / 202-2 Öylebekledi Mahallesi
3 adet sahan 21 Rebiülevvel 1115 / 4 A ustos
1703
40 / 241-2 Kerim Dede
Mahallesi
1adet tepsi, 1 adet hamam tas , 6 adet sahan
29 Muharrem 1115 / 14 Haziran 1703
40 / 203-3
eyh Ahmed Han Baz e ya ? 4 Rebiülevvel 1116 / 7 Temmuz
1704
41 / 92-3 Turgut / Çokar
Karyesi
3 re s k srak7 re s kara s r, 1 sim k l ç 20 evval 1119/ 14 Ocak 1708 41/ 194-3 Zincirlikuyu
Mahallesi
2 yük ayva, 1 yük ya üzüm, 1 vukiyye keten, ipli i, 1 tencere, 2 adet sahan
15 Cemâziyelâhir 1118 / 26 A ustos 1706
42 / 9-2 Sar Hasan
Mahallesi
2 Kalice, 1 Zili 26 Cemaziyelâhir 1118/ 6 Eylül
1706
42 / 13-1 Sahra/Necmeddin
Karyesi
8 kile bu day, 5 aban 1118/12 kas m 1706 42 / 39-2
nsuyu / Zengicek 1 re s at 28 Zilhicce 1118 / 4 Nisan 1707 42 / 184-2
Ali erbeti Mahallesi
1 sim ku ak, 1 sim bilezik, 25 Zilhicce 1118/ 1 Nisan 1707 42 /179-2
Sahra / Yarma Karyesi
1 sim ku ak, 1 lehdari 28 Ramazan 1118 / 5 Aral k
1706
42 / 91-3 bn ubi / Dedeler
Karyesi
1 sim incülü saç ba , 15 guru luk sim burhab, 1 altun zülflük
16 a bân 118 / 23 Kas m 1706 42 / 58-2 nsuyu/Suvarak
Karyesi
3 guru , 1 sim kemer ku ak, 2 yaba 29 a bân 1118 / 6 Aral k 1706 42 / 79-2
Fakihdede Mahallesi
10 guru , 1 top penbe, 1 gömlek, 1 çuha bohça 8 Rebiulahir 1119 / 9 Temmuz 1707 43 / 36-2 Sahra / Irmak Karyesi
16 guru luk kara k l ç 3 Cemaziyyelahir 1119/ 1 Eylül
1707
43 / 97-3
Poladlar Mahallesi 4 kile bu day ve un 6 Zilka de 1126/ 13 Kas m 1714 45 / 107-2
Esenli Mahallesi 40 adet dikilmi ve dikilmemi alvar, 20 yar m nohut, 10 yar m arpa
16 Zilka de 1126/ 23 Kas m 1714
45 / 117-3 ükran Mahallesi Bir makrame, bir vakiiye ya , bir bak , bir
sahan 12 aban 1126 / 23 A ustos 1714 45 / 52-3 Sar Yakup Mahallesi
1 Halep zinciryan kaftan ,1 yün ye il kuma kaftan, 1 siyah yekta, 2 bohça, 1 peçe, 2 havlu makreme, 1 don, 4 çift çal k, 1 darmu , 3 müfte ferni, 1 seyadet hacni
27 Rebi u l-evvel 1125 / 23 Nisan 1713
46 / 67-1
Çumra kayesi 1 tüfek 29 Rebi u l-evvel 1125 / 25
Nisan 1713
46 / 74-1
Sedirler Mahallesi 34 Koyun 7 Cemâziye l-Evvel 1125 / 1 46 / 111-1
337
Akgündüz, C. II, s. 44
338
Haziran 1713 brâdi / Urmana
Karyesi
2 sim ku ak, 366 para, 4 alt n,1 inci, 2 sim saç ba , 2 sim peri an, 2 hatemi
17 Cemaziyel Evvel 1125 / 11 Haziran 1713
46 / 117-2 Asl m Karyesi 2 re s siyah, 9 re s duru kat r, 1 re s duru 1
re s k r bargir
15 aban 1128 / 21 Temmuz 1716
47 / 92-3
Aynadar Mahallesi 1 çift sim bilezik, 4 Safer 1129 / 18 Ocak 1717 47 / 195-2
Sedirler Mahallesi 1 sandal kaftan, 2 cedid ye il bogas , 1 boga kaftan, 1 siyah yekta, 1 çift yast k, 1 münakk bohça, 2 alaca kilim, 1 müstamel seccade, 1 ye il merrezebûn, 1 gömlek 20 aban 1128 / 15 A ustos 1716 47 / 107-1 Bordaba Mahallesi
1 alaca kaftan, 1 h tayî ku ak kaftan , 1 ku ak çar ebi, 1 zebuni, 1 köhne sandal kaftan, 1 köhne pe tamal, 1 köhne yekta, 1 münakk bo ça, 1 mor çak ir, 1 uçkur, 1 pe kir, 2 dokuma makrume, 1 havlu makrume, 14 adet ar u ipli i, 4 adet çenber, 100 dirhem penbe ipli i, 10 adet dikilmi keten bezi, 2 don, 4 parça keten bezi
25 aban 1128/ 14 A ustos 1716 47/108-1
Dolapucu Mahallesi 1 adet misk kesesi 11 Muharrem 1129 / 27 Aral k
1716
47 / 184-3 Belviran/Arklan
Karyesi
1 re s k r 1 re s doru 2 re s k srak 12 Muharrem 1129 / 28 Aral k 1716
47 / 185-1 Sar Hasan
Mahallesi
1 k rm z kuzu 8 Recep 1128 / 28 Haziran 1716 47 / 77-2
Koza aç Karyesi 1 gömlek, 1 kaftan, 1 yekta, 1 ya mak 8 a bân 1130 / 7 Temmuz 1718 48 / 98-2
Eski-il/Eyne Kad Karyesi
1 re s siyah öküz 8 a bân 1130 / 7 Temmuz 1718 48 / 98-3
Bolvadin 1 tüfek, 1 mavi çuka ya murluk, 1
karak l ç, 1 re s at, 1 palaska
12 Recep 1130 / 11 Haziran 1718
48 / 78-1 Öylebekledi
Mahallesi
1 peçe, 1 yekta, 2 guru , 3 rub ufak akçe 7 Zi lkâ de 1130 / 2 Ekim 1718 48 / 138-4 Karakay
Mahallesi
1 re s ayg r e eriyle ve uzun ke siyle 23 Cemaziyelahir 1130 / 24 Nisan 1718
48 / 39-1 Sudirhemi/ Kenise
Karyesi
H yar koparma 18 Zilhicce 1138 / 16 A ustos
1726
50 / 148-5
Gökta Mahallesi 7 guru k ymetlü bir boy tüfek 2 Rebi ü l-evvel 1139 / 28 Ekim
1726
50 / 198-2 eyh Aliman
Mahallesi
1 re s kuma ve alaca sar k, Halep e yalar 11 Recep 1138 / 15 Mart 1726 50 / 34-1 Kalenderhan
Mahallesi
Camiye ait 1 börk kilim 23 Recep 1138 / 27 Mart 1726 50 / 35-4
Bu tablo incelendi inde h rs zl k olaylar incelendi inde k rsal alanlarda hayvan
h rs zl n n daha çok yap ld görülürken ehirdeki mahallelerde ise yine hayvan
h rs zl yla birlikte de erli e ya ve ticari mallar n h rs zlar taraf ndan tercih edildi i
anla labilir.
b-Gasp Davalar nda Uygulanan Tâ zîr Cezâlar
Gasp bir kimsenin mal n zorla el koyma fiilidir. Gasp hem haks z bir fiil hem de suç olarak kabul edilmi tir339. Ba ka bir tan mda ise ba kas na ait dokunulmaz bir mal
hukuka ayk r bir ekilde almakt r340 Gaspla ilgili ceza uygulamalar n n maddelerine
339
Avc , s. 234.
340
bak ld nda ise baz e yalar n gasp na kar l k nas l cezâlar uygulanaca belirtilmi tir. Örne in Ve e er yoldan geçerken zulm ile yo urt ve ekmek alsa kad tâ zîr ede, a aç
ba na bir akçe al na 341. eklinde bir kanun ç kart lm t r, benzeri bir kanunda ise, bir kimse dülbend kapsa ve gasp ile bir kimesnenin nesnesin alsa muhkem ta zîr edüp a aç ba na bir akçe al na 342 . Bu maddelerden de anla laca üzere gasp suçunu i leyen ki ilere tâ zîr ya da para cezâs veriliyordu. Ancak Konya sicillerinde bu cezân n nas l
uyguland net bir ekilde görülmemektedir. Örne in Konya, Polatlar Mahallesinde smail
Be e bin el-hâc Veli Abdü l-fettâh Çavu ibn-i el-Hâc Mustafa üzerine dava açm t r. smail in iddias ise Abdü l-fettâh Çavu un yeniçeri serdar iken kendisinden yirmi kuru unu gasp etmesi olmu ve smail iddias n ahitlerle ispatlam t r. Mahkemede gasp edilen yirmi kuru un smail e iade edilmesi karar verilirken Abdü l-fettâh a ise tembih edilmesine karar vermi tir343. Burada tâ zîr cezâs olarak daval ya uyar anlam na gelen
tembih cezâs verilmi tir. Bunun d nda gasptan suçlu bulunan ki ilere kürek cezâs n n
verildi i de olmu tur. stanbul dan Fatma nam hatun, Tur Ali ile Mustafa isimli asesler
için evime girerken beni darben ve cebren çekip hakaretler edip bir makrame ve bir peçe ve bir bilezik ve bogas n ald klar n bildirip dava ettite, sarho olma la tuttuk esbab n ald k deyü evi önünde mezbureyi tutup bilezi in cebren ald klar er ile sabit ve sicil olup payi-i serir-i âlâya arz olundukta küre e ko ulmak buyrulmu tur... 344. Yine benzeri bir
örnekte Hamîdili sanca be ine ve Gölhisâr kad s na gönderilen fermanda Hac Hasan
nâm kimesne gelüp o lu Veli nün Mustafa bin Murâd ve Bostan bin Ahmed ve Abdülkerîm bin Ahmed nâm kimesneler yol n basup altun n alup ve esbâb n gâret itdükleri er le sâbir olup ve bundan gayri mezbûrlarun dah fesâd ü enâ etleri vardur. Deyü i lâm eyleme in buyurdum ki: Göresin mezkûrlarun küre e müsteh k olacak fesâd ü enât leri sâbit olur ise er le sübût bulan kaz yyelerin sicill idüp mezkûrlar yarar âdemlere ko up sûret-i sicilleriyle Südde-i Sa âdetüm egönderesinki küre e kon la 345 Bu örnekte kürek cezâs n n verildi i aç kça anla l r. K saca belirtilecek olursa gasp ve benzeri suçlarda cezân n iddeti para kürek gibi cezâlardan idam cezâs na kadar suçun tekrar na göre de i iklik söz konusuydu346. Gasp, tâ zîr suçlar grubuna girmekle birlikte, cezân n nas l verilece ini belirlemek devlet otoritesine yani mahkemeye b rak lm hukukî sorumluluk
341
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C III, s. 426.
342
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri ,C. IV, s. 301.
343
K S 46 / 113-3 (15 Cemâziye l-evvel 1128 / 9 Haziran 1713).
344
Avc , Naklen BOA.RD.No:225, s.33 aktarma.
345
6 Numaral Mühimme Defteri, s. 60-61
346
ise esas itibariyle gasbedilen mal mevcutsa iade edilmesine kaybolmu sa yerine tazmin edilmesi eklinde belirlenmi tir347.
c- Zina ve Fiil i en-i Olaylar nda Uygulana Tâ zîr Cezâlar
Tarih boyunca bir çok devlet kanunlarla zinay yasaklam t r. slam hukukunda ise zina fiili önemli bir suç olarak ve kesin bir ifadeyle yasaklanm t r. Bu konuda ki ayetler
ise Nisa suresi 15. Kad nlar n zdan fuh u irtikâp edenlere kar içinizden dört âhid
getirin.E er âhitlik ederlerse, ölüm onlar al p götürünceye, yahut Allah onlar için bir yol aç ncaya kadar onlar evlerde tutun 16. ayet çinizden fuh u irtikâp edenleri, eziyetle cezâland r n. E er tövbe eder ve düzelirlerse, ikisine de wziyet etmekten vazgeçin. Allah, üphesiz, tövbeleri kabul edici ve ba lay c d r 348ve Nur suresi 2. ayetlerdir. Bu ayette mealen Zina eden kad n ve zina eden erkekten her birine yüz sopa vurun, E er Allah a ve
Ahirete iman ediyorsan z, Allah n dininde sizi o ikisine kar ac ma duygusu tutmas n. kisinin cezâs na mü minlerden bir grup ahit olsun 349. eklinde ayetler mevcuttur.
Osmanl kanunnâmelerinde de birçok kanun metininde oldu u gibi, zina suçunun tan m bulu ça na ermi bir kimsenin cinsel birle meyi me ru k lacak hukukî bir akit
olmaks z n kar cinsten bir ah s ile cinsel ili kide bulunmas olarak tan mlanm t r350.
Osmanl kanunnâmelerinde fuhu , cezâs aç k bir ekilde belirtilmi tir. Bu cezân n verilmesinde ki ilerin medeni ve ekonomik durumlar temel belirleyen olmu tur. Her ne
kadar zina suçu slam hukukunda cezâs aç k olarak belirtilmi se de Osmanl
uygulamalar nda verilen cezâlar kanunnâmelere dayan larak verilmi tir351. Bu konu ile
ilgili kanunlara bak lacak olursa Kanuni devri
E er bir kimesne zina eder görülse er anüzerine sabit olsa, lakin ala vechi - er recm k lmalu olmasa, e er evlü olup bay olup bin akçe ve dahi ziyadeye malik olsa, dört yüz akçe cerime al nna, mutavass tü l-hal olsa veya fakir olsa elli akçe al na. E er zinay k z etse anun cürmi dahi ergen cürmi gibidir e er zinay avret etse cürmin eri vire 352. eklinde bir hüküm yer alm t r. Bozok
sanca nda ise zina eden ki i ergen ise ve örfen ispatlan rsa on iki alt n evli ise recm
olmasa on be alt n al nmas yönünde kanun ç kar lm olmakla birlikte ayn kanun
Alaüddevle Be kanunnâmesinde de geçerlidir353. Konya Mahkemesine intikal etmi az
say dada olsa zina davalar görülmü tür ancak hangi tür bir cezân n nas l uyguland 347 Ayd n, Gasp, s. 186. 348 Topta , s. 79. 349 Topta , s. 349. 350
smail Acar, Osmanl larda Zina Suçu ve Cezas , Türkler, C. X, Ankara 2002, s. 84
351
Abac , s. 190.
352
Akgündüz, Osmanl Kânûnnameleri, C. IV, s. 296.
353
hususunda herhangi bir yapt r m sicillerden anla lmamaktad r. Olay n sadece kay t alt na
al nd tespit edilebilir. Örne in Hac Cemal Mahallesi sâkinlerinden Halil ibn-i Abbas
nâm kimesne meclis-i er î hatîr- lâz mü t-tevkirde mahalle-i mezbûre sâkinlerinden Hasan bin Ömer nâm kimesne mâhzar nda üzerine dâ va ve tâkrîr-i kelâm idüp târih-î kîtâptan dört gün mukaddem mezbûr Hasan gece ile mahalle-i mezbûrede vaki menzilinde zevcem Ay e bint-i Murad sâkine oldu u menzilde bir yerde cem olduklar n mahalle-i mezbûre ahalileri görüp mezbûr âhz ve meclis-i er î eylemi lerdir mezbûr Hasan dan su âl olunup tâkrir ve tahrir ve mucib-i er îsi icra olunmak mâtlubumdur didikte g bbe s- su âl ve akibül inkar müdde i mezbûrdan müdde âs n mübeyyin-i beyyine taleb olundukta udul-u ahrar- rical-i müsliminden el-hâc Süleyman bin Veli ve Süleyman bin Hac Ömer ve Molla brahim bin Halil ve Hasan bin Sefer ve Abdullah bin Hac Ömer nâm kimesneler li-ecli - ehade meclis-i er î haz rûn olup eserül isti had fi l-hakiki târihi kitâptan dört gün mukaddem gece ile mezbûr Hasan müdde-i mezbûr Halil in mahalle-i mezbûrede vâki zevcesi Ay e bint-i Murad nâm hatun sâkine oldu u menzilde bir yerde görüp mezbûr Hasan ahz idüp meclis-i er î ihzar eyledik biz bu husus bu minvâl üzere âhidleriz ve ehâdet dahi ideriz deyu her biri eday ehâdet er î eylediklerinde ba de l-ta dil ve t- tezkiye ehâdetleri makbule olma n mucibiyle mezbûr Hasan ba de l-ta dil ve t-tezkiye
ehâdetleri makbule olma n ... 354. fadesini bulan bu davadan da anla laca üzere zina
suçu i lenmi ahitler olay net olarak olmasada dolayl olarak olaya ahit olduklar n
mahkemeye bildirmi ler ve dava kay tlara geçirilmi tir.
Fiil i en-i davalar fuhu davalar yla k yasland nda sicillerde daha fazla yer
alm t r. Fiil i en-i bir kad na ya da erke e zorla tecavüz etme anlam nda kullan l r. Özellikle Osmanl kanunnâmelerinde bu suç hakk nda bir çok hüküm mevcuttur. Bununla
ilgili kanunlar bak ld nda ise u ifadeler yer al r her kim ki eve girse zinâ kasd na yahud
yap sa öpse ol öpülenin r zas olsa zinâ cerimesi al na e er gücile ise girdi ü ya öpdü i veya yap du u be altun al na e er k z öpdiyse andan zinâ cürmi al na e er k z r za ile öpdürse atas ndan ya kar nda ndan on iki altun al na. E er gücile öpdiyse atas ndan ve akr nda nda nesne al nmaya amma evidir zinâ cürmi al na 355 . Fatih kanunnâmesinde ise E er biregûnun evine girse, zina kasd na olursa, evlü cürmin vere. E er ergen ise ergen cürmi vere; ol zina eden gibi 356 cezâ verilmesi eklinde kanun ç kart lm t r. Fiil i en-i olaylar Konya mahkemesine birçok kere konu olmu tur. Mahkemeye intikal eden davalar 354 K S 48 / 159-4 ( 15 Zilhicce 1130 / 8 Kas m 1718). 355 Barkan, Kanunlar, s. 121. 356
incelendi inde ise genellikle tecavüz giri imleri ön plan ç kmaktad r. Bu konuya bir örnek
gösterilecek olunursa Mahmiye-i Konyada Ahmed Fakih Mahallesi sâkinlerinden
bâisü l-kîtâp Hüseyin ibn-i el-hâc Süleyman nâm kimesne meclis-i er a hat r- lâz m tevkirde zevcesi Marziye bint-i Mehmed nâm hatun haz r oldu um halde Mahmud bin Mehmed nâm kimesne dava ve takrir-i kelâm edüp târihî kîtâp gecesi ben menzilimde yo iken merkûm Mahmud menzilim dahilinde olan odam girüp i bu haz r bi l meclis zevcem Marziye fiil i en-i kast yla yap up mezbûr feryad eyledi inde merkûm ahz olmu tur suâl olunup mucibi er îsi icrâ olunmas matlubumdur dedikte g bbe s- suâl mekûm Mahmud cevab nda merkûm Hüseyi nin dahilinde menziline girdi inde ikrâr ve itirâf eyleme in ala mucib itirâf merkûm Mahmud un tâ zîrine hüküm verilmi tir 357. Bu davada Mahmud adl ki i tecavüz giri imini kabul ve itiraf etmi ve mahkemede ona tâ zîr cezâs vermi ancak cezân n ayr nt s n belirtilmemi tir. Cezân n belirlenmesi hususunda hemen hemen bütün