MENDERES’İN KIRŞEHİR’İN İLÇE YAPILMASINA CEVABI
DP iktidarı ile muhalefet arasındaki ilişki 1957 seçimlerinden 1960 darbesine kadar sürekli gergin geçmiş, bir tek Başbakan Menderes’in İngiltere’de yaşadığı uçak kazası döneminde yumuşama yaşanmıştır. Ancak bu yumuşama dönemi fazla uzun sürmemiş, muhalefet ile iktidar arasındaki gerginlik 1960 yılında hat safhaya ulaşmıştır. İnönü, Bursa’da yaptığı bir konuşmada; “Dünyanın başlarına yıkılması
için ben tasavvur ettikleri edecekleri dersin en ağır olanını onlara öğretmesini bileceğim.” diyerek üstü kapalı iktidarı tehdit etmiştir. 10 gün sonra yaptığı bir başka
konuşmasında; “Baskı idaresi kurmak isteyenler tabii olarak kendilerini daima bir
ihtilal tehlikesi karşısında görürler… Dürüst seçim teminatı verirseniz rahat edeceksiniz. Vermezseniz yine gideceksiniz. Hem çok fena gideceksiniz,” diyerek çok
sert bir şekilde Menderes’i uyarmıştır493.
Bu uyarıların ardından İsmet İnönü’nün Konya’ya yaptığı gezi esnasında olayların çıkması ve bu olayların ardından Kayseri’de istenmeyen hadiselerin yaşanmaya devam etmesi bir de bunlara ek olarak İnönü’nün Yeşilhisar’a gidişini engellemek için Himmetdede istasyonunda polisin barikat kurması, iktidar ile muhalefetin arasının daha da gerginleşmesine neden olmuştur. Muhalefet yaşanan olayları polis devletine doğru gidiş olarak yorumlamıştır.494 İktidar, Kayseri’de yaşanan olayların sebebi olarak CHP’yi göstermiş ve onu tahrikçilik yapmakla
492 D.Bölükbaşı, Osman Bölükbaşı, s.271. 493 C.Eroğul, Demokrat Parti, s.236-237. 494 H.Bayrı, İktidar Muhalefet İlişkileri, s.141.
suçlamıştır. Olayların büyümesi üzerine DP 12 Nisan 1960’ta muhalefet hakkında Tahkikat Komisyonu’nun kurulmasına karar vermiştir. 15 Nisan’da meclise önerge vererek, CHP’yi seçim dışı yollarla iktidara gelmekle suçlamış, hücre örgütü kurarak silahlı isyan hazırlığında olduğu gerekçesiyle bir komisyon kurulmasına karar verilmiştir. Bunun üzerine 18 Nisan’da 15 DP’liden oluşan Tahkikat Komisyonu kurulmuştur. Ardından partilerin siyasi faaliyetleri, kongreleri, bütün yayınları yasaklanmış, basına sınırlamalar getirilmiştir495.
Tahkikat Komisyonu’nun görev ve yetkileri hakkındaki kanunun 27 Nisan 1960’da kabulünün ardından darbenin zeminini hazırlayacak öğrenci gösterileri başlamıştır. İstanbul’da başlayan öğrenci gösterilerinde öğrencilerin; “Kahrolsun
diktatörler”, “Menderes istifa” diye sloganlar atması üzerine, polis olaylara jop ve
silah kullanarak müdahale etmiş, olayların büyümesi üzerine hükûmet sıkıyönetim ilan etmiştir496. İstanbul’da çıkan olayların bezerleri Ankara’da da gerçeklemiş, hükûmet olayların kontrolden çıkması üzerine Ankara’da sokağa çıkma yasağı ilan etmiştir497.
Bu olaylara Harp Okulu öğrencilerinin de katılmasıyla, dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı Cemal Gürsel, Savunma Bakanı Ethem Menderes’i uyararak, Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın ve Başbakan Adnan Menderes’in değişmesini istemiş, antidemokratik kanunların kaldırılması talebinde bulunmuştur.498 Siyasi gerilimin tırmandığı ve olayların arttığı dönemde 21 Mayıs’ta Harp Okulu öğrencileri Ankara’da sessiz bir yürüyüş yapmıştır. Menderes bu dönemde askerin darbe yapma ihtimalini düşünmemiştir. Ancak olaylar Menderes’in düşündüğü gibi gelişmemiş, darbe yapmaya karar veren askeri komite yönetime el koyarak, hazırladığı darbe planını uygulamaya koymuştur. 27 Mayıs 1960’da Cumhurbaşkanı Celal Bayar Çankaya Köşkünde, Başbakan Menderes’te Kütahya’da gözaltına alınmıştır. Böylece DP İktidarı sona ermiştir499.
Askeriyenin yönetime el koymasının ardından Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, Meclis Başkanı Refik Koraltan’ın, DP’li siyasetçilerin,
495 F.Artvinli, Osman Bölükbaşı, s.105. 496 C.Eroğul, Demokrat Parti, s.177. 497 M.Albayrak, Demokrat Parti, s.538. 498 F.Artvinli, Osman Bölükbaşı, s.108. 499 M.Albayrak, Demokrat Parti, s.548.
yerel yöneticilerin ve bazı polislerin de içinde bulunduğu grup Yassıada’da yargılamaya başlamıştır500. 592 kişinin yargılandığı Yassıada’da 11 aylık yargılanma
sonucunda 15 ölüm cezası, 31 ömür boyu hapis, 418 sanık 6 yıldan 21 yıla kadar değişen oranlarda hapis, 123 sanık hakkında beraat, 5 sanık hakkında da takipsizlik kararı verilmiştir. İdam kararı alınan Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatih Rüştü Zorlu, Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ın idam cezaları hemen uygulanırken, idam cezasına çarptırılan Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın cezası yaş haddinden dolayı ömür boyu hapse çevrilmiş, 1964’de sağlık sorunlarından dolayı Bayar serbest bırakılmıştır. Yassıada yargılamalarında derin iz bırakan olaylar Dışişleri Bakanı Fatih Rüştü Zorlu, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Başbakan Adnan Menderes’in idam edilmeleri olmuştur501.
Yassıada yargılamalarında Menderes iktidarının baskıcı tutumuna örnek ve delil olarak gösterilen suçlardan birisi Kırşehir’in 1954 yılında ilçe yapılması meselesi olmuştur. Kırşehir’in ilçe yapılması Menderes’e sorulduğunda; “Fahiş bir
hataydı, olmaması gerekirdi.” diyerek cevap vermiş ve hatasını kabul etmiştir502.
500 Cihat Göktepe, “Türkiye’de 27 Mayıs Darbesi Sonrası İç ve Dış Siyasal Gelişmeler (1961-1964)”
Türkiye’nin Politik Tarihi, Editörler: Süleyman İnan, Ercan Haytoğlu, Ankara 2009, s.395-419
501 Cihat Göktepe, “Türkiye’de 27 Mayıs Darbesi Sonrası ”, s.396.
502
Hacı Mehmet Gültekin ile 10.04.2009 tarihinde yapılan röportajdan alınmıştır; Aydın Menderes ile 26.10.2009 tarihinde yapılan röportajdan alınmıştır.
SONUÇ
Dünyada demokrasinin uygulanması ve gelişmesi her yerde aynı olmamıştır. Demokrasinin gelişebilmesi için uygun siyasi ve kültürel zemine ihtiyaç vardır. Bir siyasal yapı demokratik kültür tarafından ne kadar desteklenirse, demokrasinin gelişmesi ve kurumsallaşması o kadar kolay olur. Özellikle iktidar ve muhalefet ilişkilerinde siyasal kültürün önemli bir yeri bulunmaktadır. İktidarın muhalefete tahammül edemediği, siyasi bir tehdit unsuru olarak gördüğü, yok etme ve sindirme politikasının uygulandığı toplumlarda, muhalefet yapıcı ve uzlaştırıcı politika sergilemediği takdirde bu ülkelerde demokrasi gelişemez.
Türkiye’de çok partili hayata geçilmesi uzun zaman almış ve politik anlamda iç ve dış şartların olgunlaştığı 1946 yılında geçilebilmiştir. CHP’nin uygulamış olduğu politikalardan rahatsızlık duyan halk, kurulan Demokrat Parti’ye büyük ilgi göstermiş, bu ilginin neticesinde DP, 1950 yılında iktidarı CHP’den alarak Türkiye’yi yönetmeye başlamıştır.
Türkiye’de 1950 ve 1960’lı yıllarda iktidar ile muhalefet arasındaki çatışmanın sebepleri arasında iktidar ve muhalefetin birbirine bakış tazındaki çarpıklık yatmaktadır. DP sahip olduğu iktidarı paylaşmaktan sakınmış, CHP, MP ve diğer muhalif partiler uzlaşmacı ve yapıcı bir politika takip etmediği için demokrasi yara almıştır. Türkiye’deki demokrasi anlayışı tam olarak gelişemediği için gücü elinde bulunduran iktidar, bir şehrin kaderini etkileyebilecek siyasi yaptırımlar uygulayabilmiştir. 1954 yılında ilçe haline getirilen Kırşehir, bu anlayışın önemli bir göstergesidir.
1950 yılında iktidara gelen DP’nin 1954 yılında yapılan genel seçimlerde Türkiye genelinde kazandığı başarıyı Kırşehir’de gösterememesi, partililerde hayal kırıklığına yol açmıştır. Kırşehir’de oyların büyük bir kısmını Osman Bölükbaşı’nın lideri olduğu CMP almıştır. Bu durum iktidarda bulunan DP’yi kızdırmış, CMP’nin Kırşehir’deki etkinliğini kırmak isteyen iktidar partisi çeşitli gerekçeler göstererek Kırşehir’i ilçe yapmıştır. DP’nin Kırşehir’de başarısız olmasında 1946 yılında 35 yaşında iken siyasi hayatına başlayan ve 28 yıl aktif siyasetin içerisinde görev alarak
MP, CMP, CKMP’de Genel Başkanlık görevinde bulunan Osman Bölükbaşı’nın payı büyüktür. DP içerisinde parti müfettişi olarak başladığı siyasi hayatında kıvrak zekâsı ve hazır cevaplılığı ile siyaset sıralarında hızlı bir çıkış yakalayan Osman Bölükbaşı 1950, 1954, 1957 seçimlerinde Kırşehir’den, 1961, 1965, 1969 yıllarında da Ankara’dan milletvekili seçilmiş 23 yıl TBMM’de görev yapmıştır.
Osman Bölükbaşı Türkiye siyasetinin renkli simalarından birisidir. Okuma yazma oranının düşük olduğu 1950’li yıllarda Anadolu’da yaptığı mitinglerle halka seslenmiş, etkili hitabetiyle halkta derin tesirler bırakmıştır. Bölükbaşı kendine has siyaset anlayışıyla gündelik siyasi gelişmeler karşısında kişisel tepkisini dile getirmiş, iktidarları halktan uzaklaştırdığı, siyasi hırs ve menfaat peşinde koştuğu gerekçesi ile eleştirmiştir. Bölükbaşı, söylemlerini hiç çekinmeden dile getirmiş, hatta bu söylemlerinden dolayı mahkeme mahkeme dolaşmış, ancak siyasi mücadelesinden vazgeçmemiştir.
Kırşehir, 1954 yılında Demokrat Parti iktidarı tarafından coğrafi ve ekonomik gerekçeler gösterilerek il merkezi konumunda iken ilçe haline getirilerek Nevşehir’e bağlanmış, 1957’de yine aynı iktidar tarafından coğrafi ve ekonomik gerekçeler gösterilerek yeniden il haline getirilmiştir. DP iktidarının 1957 yılında Kırşehir’i coğrafi ve ekonomik gerekçeler göstererek tekrar il haline getirmesi, kararın siyasi olduğu yorumlarını kuvvetlendirmektedir. Bu kararla Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir il, illikten ilçeliğe getirilmiştir.
İktidarın Kırşehir’i ilçe yapması Kırşehirlilerde siyasi anlamda bir yılgınlığa sebebiyet vermemiş, 1954 seçimlerinden sonra 27 Ekim 1957’de yapılan genel seçimlerde CMP yine büyük bir başarıya imza atarak Kırşehir’de oyların % 61,3’ünü almayı başarmıştır.
CMP’nin Kırşehir’deki başarısı karşısında iktidarın Kırşehir’e yaptığı baskılar ve Kırşehir milletvekili CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı’nın hapse mahkûm edilmesi, muhalefet tarafından iktidarın muhalefeti sindirmesi olarak yorumlanmış, bu duruma CHP’e ve diğer partiler tepki göstermiştir. Kırşehir’in ilçe yapılmasına DP içerisinden bazı vekiller de karşı çıkmıştır. DP’li vekiller kendi partilerinin yapmış olduğu bu uygulamaya karşı çıkarak, mecliste yapılan görüşmelerde bu tepkilerini dile getirmişlerdir.
Kırşehir’in sağlam iddialara dayanmadan ilçe yapılması ve 3 yıl ilçe olarak kalması Kırşehir halkının DP’ye karşı öfke duymasına neden olmuş, bu yüzden DP bir türlü istediği oyu Kırşehir’den alamamıştır. Sonuç olarak şunu diyebiliriz; genel olarak muhafazakâr bir yapısı olan Kırşehir halkı kendi memleketinden çıkan bir siyasetçiyi Osman Bölükbaşı’nı sonuna kadar desteklemiştir. Ancak bunun bedelini ağır bir şekilde ödemiş, ekonomik ve sosyal kalkınması bir süre geri kalmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
A- SÜRELİ YAYINLAR GAZETELER Akşam Cumhuriyet Hürriyet Kırşehir’in Sesi Millet Milliyet Son Posta Ulus Vakit Vatan Vatan Yeni Kırşehir Yeni Sabah Zafer DERGİLER Akis Dergisi Günışığı Dergisi B- RESMİ BELGELERİdare Kanunları El Kitabı, C. I, T.C İçişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara 1946.
T.C. Kanunları, C.5, (5846-7200), 3.Baskı, Ayyıldız Matbaası, Haz: Fahri Çoker, Sadi Kozant, Faruk Kazancı, TBMM Matbaası, Ankara, 1975.
T.C. Resmi Gazete TBMM Kavanin Mecmuası, Devre:10, İçtima: 3, C.39, TBMM Matbaası, Ankara, 1957.
TBMM Kavanin Mecmuası, Devre X, C.37., İçtima F ve -1, TBMM Matbaası, Ankara.
TBMM Tutanak Dergisi, Devre X, C. 1.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre X, C.1, İçtima: F, TBMM Matbaası, Ankara, 1954. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre X, İçtima 3, C. 20, Ankara 1957.
TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem:10, C.20, İçtima:3, TBMM Matbaası, Ankara. TC Resmi Gazete, 19 Haziran 1957.
C- TELİF ESERLER VE KİTAPLAR
AĞAOĞLU, Ahmet; Serbest Fırka Hatıraları, Baha Matbaası, İstanbul 1969. AĞAOĞLU, Samet; Aşina Yüzler, Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul 1965.
AĞAOĞLU, Samet; Siyasi Günlük/Demokrat Parti’nin Kuruluşu, Yayına Hazırlayan; Cemil Koçak, İletişim Yayınları, İstanbul1993.
AĞAOĞLU, Samet; Demokrat Partinin Doğuş Ve Yükseliş Sebepleri Bir Soru, İstanbul 1972.
AHMAD Feroz ve Bedia Turgay; Türkiye’de Çok Partili Politika’nın Açıklamalı
Kronolojisi (1945-1971), İstanbul 1976.
AKANDERE, Osman; Millî Şef Dönemi Çok Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan
Dış Tesirler 1938-1945, İstanbul 1998.
AKAR, Rıdvan; Varlık Vergisi Tek Parti Rejiminde Azınlık Karşıtı Politika Örneği, İstanbul 1992.
AKŞİN, Sina; Türkiye Tarihi 4, Cem Yayınevi, İstanbul 1997.
ALBAYRAK, Bulvin; Demokrat Partide Parti İçi Muhalefetin Gelişimi ve Sonuçları
1946-1960, (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi), Ankara 2004.
ALBAYRAK, Mustafa; Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti 1946-1960, Ankara 2004.
ALTINOK, Baki Yaşa; Öyküleri ile Kırşehir Türküleri, Destanları, Ağıtları, Oba Yayınları, Ankara 2003.
ANADOL, Cemal; Türk Siyaset Tarihinde Demokrat Parti, İstanbul 2004,
ARCAYÜREK, Cüneyt; Açıklıyor- 1, Demokrasimizin İlk Yılları 1947- 1951, Bilgi Yayınevi, Ankara 1983.
ARCAYÜREK, Cüneyt; Açıklıyor -2, Yeni İktidar Yeni Dönemi (1951-1954), Bilgi Yayınevi, Ankara 1983.
ARTVİNLİ, Fatih; Seraba Harcanmış Bir Ömür: Osman Bölükbaşı, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
ATABAY, Mithat; Çok Partili Dönemde Bir Muhalefet Partisi: Millet Partisi, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1991.
ATALAY, Mustafa; Adnan Menderes ve Hayatı, Ankara 1959.
ATATÜRK, Gazi Mustafa Kemal; Nutuk, C. I, Türk Devri Tarihi Enstitüsü Yayını, İstanbul 1961.
AYDEMİR, Şevket Süreyya; İkinci Adam Cilt 2, Remzi Kitapevi, İstanbul 1975. AYDEMİR, Şevket Süreyya; Menderes’in Dramı (1889-1960), Remzi Kitapevi, İstanbul 2007.
AYHAN Evren, Osman Bölükbaşı’nın Siyasi faaliyetleri (1913-2002), (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2006.
BAL, Döndü (Akkaşoğlu); Demokrat Partinin Kuruluş Çalışmaları ve Çok Partili
Siyasi Hayata Katkıları (1939-1950), (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2001.
BARDAKÇI, İlhan; Mukayeseli Devlet Fikir ve Basın Rejimleri, Ankara 1977. BARUTÇU, Faik Ahmet; Siyasi Anılar 1939-1954, İstanbul 1977.
BAYRI, Hakan; Demokrat Parti Döneminde İktidar Muhalefet İlişkileri (1950-
1960), (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans
Tezi), Ankara 1998.
BİBEROĞLU, M.Kemal; Demokrat Parti Ve Sonrası Anılarım, Ankara 1997. BİRİNCİ, Ali; Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Dergâh Yayınları, İstanbul 1990. BORATAV, Korkut; Türkiye’de Devletçilik, Ankara 1982.
BÖLÜKBAŞI, Deniz; Türk Siyasetinde Anadolu Fırtınası Osman Bölükbaşı, Doğan Kitapları, İstanbul 2005.
BURÇAK, Rıfkı Salim; On Yılın Anıları (1950-1960), Nurol Matbaacılık, Ankara 1998.
CEBESOY, Ali Fuat; Siyasi Hatırlar II. 1882-1968, Yayına Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2002.
CİHAN, Avşar; Kırşehir ve İlçeleri, Ankara 1990.
CMP’nin Ana Nizamname ve Programı, Yeni Matbaa, Ankara 1984.
ÇAYLAK, Âdem; Türk Siyasi Hayatında Osman Bölükbaşı, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2004.
ÇEVİK, Zeki; Millî Mücadele’de “Müdafa-i Hukuktan Halk Fırkası’na” Geçiş
1918-1923, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2002.
ÇOPUROĞLU, Hayri; Hatıralarım, Ankara 1999.
ÇUFALI, Mustafa; Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi, Ankara 2004.
DAVER, Bülent; I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğunda Siyasi Hayat Ve
Siyasi Partiler, Ankara 1993.
Demokrat Parti Tüzük ve Programı, Ankara 1957.
EKİNCİ, Necdet; Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Dış Etkenler, Ankara 1997. EROĞUL, Cem; Tek Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Yayınevi, Ankara 1990.
GOLOĞLU, Mahmut; Demokrasiye Geçiş 1946-1950, Kaynak Yayınları, İstanbul 1982.
HAYTOĞLU, Ercan; Millet Partisi Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), İzmir 1994.
İNÖNÜ, Erdal; Anılar ve Düşünceler Cilt I., İstanbul 1996. İNÖNÜ, İsmet; Hatıralar, Cilt I. Ankara 1987.
İSKİT, Servet; Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, İstanbul 1943. KARATEPE, Şükrü; Tek Parti Dönemi, İstanbul 1993.
KARDEŞ, Sırrı; Heyeti Temsiliye ve Mustafa Kemal Kırşehir’de, Ankara 1950. KARPAT, Kemal; Türk Demokrasi Tarihi Sosyal ve Kültürel Temelleri, İstanbul 1967.
KAYNAR, Mete Kaan; Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partiler 1923-2006, İmge Yayınevi, Ankara 2006.
Kırşehir İl Yıllığı, Kırşehir 1993.
KOCABAŞ, Süleyman, Türkiye’de Demokrasi Burhanı, İcazetli-Muvazaalı ve
Emanetçi Partiler, 1920-1987, İstanbul 2006.
KOÇAK, Cemil; Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul 2006. KOÇAK, Cemil; Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945), Yurt Yayınevi, Ankara 1986.
KÖSEOĞLU, Talat; Demokrasi Davalarımız, Türkiye Basımevi, İzmir 1962. Millet Partisi Programı ve Tüzüğü, Ankara 1958.
NADİ, Nadir; Refde Aralığından, İstanbul 1979.
OKYAR, Fethi; Serbest Fırka Nasıl Doğdu Nasıl Feshedildi?, İstanbul 1987. ÖKTE, Faik; Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul 1951. ÖNDER, Mehmet; Kırşehir Güldestesi, Filiz Yayınları, Ankara 1976. ÖNER, KENAN; Siyasi Hatıralarım Ve Bizde Demokrasi, İstanbul 1948.
ÖZ, Esat; Türkiye’de Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım, 1923-1995, Gündoğan Yayınları, Ankara 1992.
ÖZİPEK, Bekir Berat; Türk Siyasal Yaşamında Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1991.
Parlamento Tarihi, TBMM IX. Dönem (1950-1954), C.7
PANCAROĞLU, Adnan Ferruh; Yakın Tarihimizde Millet Partisi Olgusu, 1948-
1977, (Afyonkarahisar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi), Afyon 2006.
PAYASLIOĞLU, Arif; Siyasi Partiler, Ankara 1952.
SENCER, Muzaffer; Türkiye’de Siyasal Partilerin Sosyal Temelleri, İstanbul 1971. ŞAKİR, Ziya; Celal Bayar Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1952.
TARIM, Cevat Hakkı; Kırşehir Ansiklopedisi, Ankara 1960.
TARIM, Cevat Hakkı; Kırşehir Tarih ve Coğrafya Lügati, Kırşehir 1940.
TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayat Geçiş, İletişim Yayınları, İstanbul 1994.
TOKER, Metin; Demokrasi’den Darbeye, 1957 1960, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1991. TOKER, Metin; Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları Tek Partiden Çok Partiye
1944-1950, Ankara 1990.
TOKİN, Füruzan Hüsrev; Türkiye’de Siyasal Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişimi, İstanbul 1965.
TOSUN, Hüseyin; Çok Partili Sistemin Topluma Yansıması Kırşehir Örneği, (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2002.
TUNAYA, Tarık Zafer; Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul 1952.
TUNÇAY, Mete; Türkiye Cumhuriyetinde Tek parti Yönetiminin Kurulması,(1923-
TURAN, Şerafettin; Türk Devrim Tarihi, Çağdaşlık Yolunda Türkiye, Bilgi Yayınevi, Ankara 1999.
UÇAROL, Rıfat; Siyasi Tarih, Filiz Yayınevi, İstanbul 2000. ÜNAL, Oğuz; Türkiye’de Demokrasinin Doğuşu, İstanbul 1994.
YEŞİL, Ahmet; Türkiye Cumhuriyetinde İlk Teşkilatlı Muhalefet Hareketi
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cedit Neşriyat, Ankara 2002.
YEŞİL, Ahmet; Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, Ankara 1988.
YILDIRIM, Murat; Selçuklulardan Cumhuriyete Uzanan Köprü Kırşehir, Kırşehir 2004.
YILMAZ, Adnan; Küçük Asya’nın Kır-Şehri, Kırşehir 2006.
YILMAZ, Serdar; Osman Bölükbaşı’nın Türk Siyasi Hayatındaki Yeri ve Önemi, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2004.
YÜCEL, Serhan; Demokrat Parti, Ülke Kitapları, İstanbul 2001. ZÜRCHER, Erik Jan; Modern Türkiye’nin Tarihi, İstanbul 1996.
ZÜRCHER, Erik Jan; Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul 1950-1965 Milletvekili Seçim Sonuçları, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını, Ankara
D- MAKALELER
Âdem Çaylak, Şükrü Nişancı; “Türkiye’de Çok Partili Siyasal Sürece Giriş: Demokrasiye Geçiş mi, Siyasal Rejimin Rotasyonu mu?”, Türkiye’nin Politik
Tarihi, Editörler: Âdem Çaylak, Cihat Göktepe, Mehmet Dikkaya, Hüsnü Kapu,
Ankara 2009, s.303-343.
Ayfer Özçelik; “1960’dan Günümüze Türk Siyasal Hayatı”, Yakın Dönem Türk
Cihat Göktepe; “Türkiye’de 27 Mayıs Darbesi Sonrası İç ve Dış Siyasal Gelişmeler (1961-1964)”, Türkiye’nin Politik Tarihi, Editörler: Âdem Çaylak, Cihat Göktepe, Mehmet Dikkaya, Hüsnü Kapu, Ankara 2009, s.395-419.
Ercan Haytoğlu; “İnönü Döneminde Türkiye’de Siyasal Yaşam (1938-1950)”, Yakın
Dönem Türk Politik Tarihi, Editörler: Süleyman İnan, Ercan Haytoğlu, Ankara 2007,
s.77-115.
Ertuğrul Ersan; “Kırşehir’in Geçmişteki Siyasi Durumu”, Günışığı Dergisi, Temmuz 2005, Sayı 13, s.24-26.
Ertuğrul Ersan; “Kırşehir’in İlçe Oluşunu Birde Benden Dinleyin”, Gün Işığı
Dergisi, Şubat 2006, Sayı 20, s.18-20
Haluk Ülman; “Türk Dış Politikasına Yön Veren Etkenler, (1923-1968),I ”, Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XXIII, Sayı.3, Ankara Eylül 1968,
s.241-273.
Yurt Ansiklopedisi, “Kırşehir”, Cilt 7, Anadolu Yayınları, İstanbul 1983, s.4895-4975
E- RÖPORTAJLAR
Aydın MENDERES ile 26.10.2009 tarihinde yapılan röportaj. Hacı Mehmet GÜLTEKİN ile 10.04.2009 tarihinde yapılan röportaj Mustafa KARAGÜLLÜ ile 15.06.2008 tarihinde yapılan röportaj.
EKLER
EK-1
Hacı Mehmet Gültekin ile yapılan röportaj (10.04. 2009)
Hacı Mehmet Gültekin, 90 yaşında olup, Kırşehir’de ikamet etmektedir. Osman Bölükbaşı ile Millet Partisi döneminde beraber siyaset yapmıştır.
Osman Bölükbaşı’nın siyasi yaşamı hakkında bilgi verebilir misiniz?
Türkiye’de çok partili hayata 1946 yılında geçilebildi. Osman Bölükbaşı ve diğer arkadaşları 1949 kurulan Demokrat Parti’nin içinde yer aldılar. Bölükbaşı, 1949 sonlarına doğru DP’den istifa etti. Arkadaşları ile beraber Millet Partisi’ni kurdu. Nurettin Ardıçoğlu, Fuat Arna, Saadet Kaçar, Abdurrahman Boyacıgil, Ahmet Oğuz, Ahmet Bilgin ile MP’nin kurucuları arasında yer almıştır. 14 Mayıs 1950’de seçimler oldu. Millet Partisi Türkiye genelinden sadece Kırşehir’den bir milletvekili çıkardı. O da Osman Bölükbaşı idi.
Kırşehir’in ilçe olma süreci hakkında bilgi verebilir misiniz?
Kırşehir’in ilçe olma sürecinde Celal Bayar’ın çok etkisi olmuştur. Bayar ile Bölükbaşı’nın arası açıldı. Aralarının açılmasına gerekçe gösterilen olay ise şöyle gerçeklemiştir: İsmet Paşa 1950’de Fuat Arna ile Osman Bölükbaşı’nın Bayar’a suikast yapacağını iddia etmiştir. Bu iddia üzerine Fuat Arna ile Bölükbaşı gözaltına alınmış, sonra olayın asılsız olduğu anlaşılınca ikisi de serbest bırakılmıştır. Celal Bayar, Fuat Arna ve Osman Bölükbaşı Meclise giderken Sıhhiyede karşılaşmışlar, Arna, Bayar’a tükürmüş, Bölükbaşı’da Bayar’a bir tekme atmış, bu olay Bayar ile Bölükbaşı’nın aralarının açılmasına neden olmuştur. Bence Kırşehir’in ilçe olmasında bu olayın etkisi büyüktür. Celal Bayar kinci olduğu için Menderes’e Kırşehir’i ilçe yap diyerek baskı uyguluyordu. Nevşehirliler Bayar’a ziyarete gitmişler ve Niğde’den memnun olmadıklarını, kendilerinin Niğde’ye bağlanmamasını istemişler, Bayar’da Nevşehirlilere; “Ne Niğde’ye bağlaması biz sizi il yapmayı düşünüyoruz.” diyerek Nevşehirlileri geri göndermiştir.
İlçe yapılmadan önce Kırşehir’e gelen Başbakan Menderes’in Kırşehir mitinginde neler yaşandı?