Girişimci Yeterlikte Ölçülebilir Terminoloji

Eğitim sistemi, bilgi becerilerin öğretimine odaklanma konusunda köklü bir geleneğe sahip olmasına rağmen (Fayolle, 2013, December 5) girişimci yeterliğe bilgi, beceri ve tutum

olarak yaklaşma noktasında henüz istenen üretkenliğe ulaşabilmiş değildir. Girişimciliği bir yeterlik olarak tanımlımlarken gerçek girişimcilerin özelliklerini doğrudan temel almak yerine, bu nitelikleri oluşturan daha ölçülebilir alt bileşenlere odaklanılması gerektiğini savunan the European Reference Framework, ‘girişim ve girişimcilik bilinci’ yeterliğini bilgi, beceri ve tutum bileşenleri açısından tanımlamaktadır (The European Parliament and the Council, 2006, December 18):

 Girişimci bilgi: Uygun fırsatları belirleme, ekonomik/iş bağlamının tanımlanması ve

çalışanın yüzleştiği belirli zorlukları anlamayla ilgili bilgi.

 Girişimci beceriler: geleceği etkileyebilen proje yönetimi, etkili temsil ve müzakere

becerileri ile kişisel güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirme becerileri.

 Girişimci tutumlar: inisiyatif alma, kişisel, toplumsal ve iş yaşantısında geleceği

etkileyen kararlar alma ve hedeflere ulaşmada kararlılık gösterme.

İkinci olarak bu çerçeveyle birbirine bağlı ve bağımlı olan European Commission (2008, June 25)’un yayınladığı EQF ise daha spesifik olarak bilgi, beceri ve yeterlik boyutlarında öğrenme çıktılarını tanımlamaktadır. EQF’e göre bilgi; teorik ve gerçekçidir. Bilgiyi teorik ve uygulamalı olarak uygulayabilme kabiliyeti becerileri oluşturmaktadır. Bu nedenle beceriler; mantıksal, sezgisel ve yaratıcı düşünmeyi kullanmayı içeren bilişsel beceriler ve el becerisi ve yöntem, malzeme, alet ve enstrüman kullanımını içeren uygulamalı beceriler olarak ikiye ayrılmıştır. Son olarak yeterlikler, belirli durumlarda sorumluluk alma, bağımsız hareket etme ve ilgili bilgi ve becerileri kullanma kabiliyeti olarak tanımlanmıştır.

Her iki doküman da yeterliği, öğrenme süreciyle kazanılabilen üç ayrı bileşene dayandırmayı tercih etmiş olmasına rağmen KCF’de kullanılan tutum teriminin yerine EQF sorumluluk ve özerklikle ilişkilendirilen yeterlik terimini tercih etmiştir (Şekil 2.10). Bu anlamda terminolojileri farklılık gösterse de, AB anahtar yeterlikleri ile EQF politikasının temel unsurları yakından birbiriyle bağlantılı ve birbirine bağlı olduğundan dolayı (SEECEL, 2014a) her iki dokümanda kullanılan yeterlik bileşenleri terminolojileri farklı olsa da, birbirinin yerine uyarlanabilir niteliktedir.

Görüldüğü üzere alanyazında girişimci bir bireyin profilini tanımlamak için beceriler, tutumlar, özellikler ve nitelikler gibi birçok farklı terim kullanılmaktadır (Kuip & Verheul, 2003). Bu terimler aynı kavram ve olguları ifade etmemesine rağmen genelde birbirinin yerine kullanılsa da aralarında öğretilebilirlikleri açısından bir farklılık vardır (Kuip & Verheul, 2003).

Şekil 2.10 Avrupa Birliği Referans Çerçevesi ve EQF yeterlik bileşenleri terminolojilerinin

karşılaştırılması. SEECEL. (2014a). Entrepreneurial Learning A key competence

Approach in Practice (ISCED Level 1). In E. Heder, M. Ljubić, & S. Srhoj (Eds.). Zagreb, Croatia: South East European Centre for Entrepreneurial Learning kaynağından

uyarlanmıştır.

Girişimciliğin salt olarak bir dizi nitelikler şeklinde tanımlanması, bu niteliklerin eğitimle nasıl geliştirilebileceği sorusunu akıllara getirmektedir. Tutumlar ve kişisel değişkenler, bir bireyin en temel değerleri olduğu için etki altına alınmalarının da nispeten daha zor olması beklenebilirken becerilerin daha görünür olmaları nedeniyle eğitimle kolaylıkla geliştirilebilmesi mümkündür. Yeteneklerin ise öğrenilmesi ve değiştirilmesi niteliklere göre daha kolaydır (Driessen ve Zwart'dan aktaran Nyström, 1979). Girişimci niteliklerin geliştirilebilmesi için bu nitelikleri meydana getiren çok çeşitli bilgi, beceri ve tutumların geliştirilmesine gerektiği eğitim profesyonelleri ve araştırmacılar tarafından varsayılmaktadır. Bu düşünceyle hareket eden araştırmacılar niteliklerin aksine daha ölçülebilir çıktılar sunan bilgi, beceri ve tutum gibi öğrenme boyutlarına odaklanılması ve bu boyutlardaki kazanımların eğitimle geliştirilmesi gerektiği vurgulamıştır (Gibb & Cotton, 1998, s. 5).

Girişimciliğin çevre, kendine güven ve kişisel ağlar olmak üzere 3 temel üzerine inşa edildiğini savunan Johannisson (1991) ise bu temel taşlara ve bunların girişimcinin davranış ve performansı üzerindeki farklı etkisine dayanarak, beş önemli öğrenme boyutu tanımlamıştır (Tablo 2.6).

Johannisson (1991)’un taksonomik modeli, girişimci yeterliğin gelişimi ile ilgili olarak ‘know-why’ (tutumlar, değerler ve motivasyonlar), ‘know-how’ (beceriler), ‘know-who’ (kısa ve uzun vadeli ilişkiler ve sosyal beceriler), ‘know-when’ (doğru anı sezme) ve ‘know-

what’ (teorik ve pratik bilgi) boyutlarının birey ve bağlamla ilişkisini ortaya koymaktadır. Görüldüğü gibi bu taksonomi de tutum, beceri ve bilgi bileşenlerini içermektedir.

Tablo 2.6

Girişimci Yeterlik Öğrenme Boyutlarına Taksonomik bir Yaklaşım Öğrenme düzeyi

Yeterlikler

Birey Bağlam

KNOW-WHY (tutumlar,

değerler, motivasyonlar) Öz güven, başarı, motivasyon, ısrar, risk kabullenme; Girişimci ruh, rol modellerin ve akıl hocalarının var olması KNOW-HOW (beceriler) Mesleki beceriler; Karmaşık mesleki ve işsel

yapılar; KNOW-WHO (sosyal beceriler) İletişim kapasitesi; Sosyal ağlar;

KNOW-WHEN (sezgiler) Deneyim ve önsezi; Endüstriyel gelenekler; KNOW-WHAT (bilgi) Ansiklopedik bilgi; geleneksel

gerçekler; Bilgi ağları, mesleki eğitim ve değişken bir kültürel hayat; Johannisson, B. (1991). University training for entrepreneurship: A Swedish approach. Entrepreneurship and

Regional Development, 3(1), 67-82 kaynağından uyarlanmıştır.

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi'nin bilgi, beceriler, tutumlar bileşen çerçevesi özellikle eğitim ortamlarında girişimci yeterliklerin geliştirilmesini hedef alan çok sayıda proje ve uygulamada (Fayolle & Gailly, 2015; Lackéus, 2015; Moberg vd., 2014; SEECEL, 2013, 2014a; van Lakerveld, 2013) bizzat kullanılmıştır. AB Komisyonu için hazırlanan raporlarda (Curth vd., 2015; The Aspen Institute, 2008) bahsi geçmiştir. Bunun yanı sıra Youth Start Initiative, Junior Entrepreneur Programme, NextLevel programme, Entrepreneurial skills Pass, NextLevel programme, SEECEL Instrument for Entrepreneurial Learning – Key Competence Approach gibi çok sayıda girişimde girişimci yeterlik kavramının öğrenim hedeflerine ve öğretim programına çevrilmesinde kullanılmıştır. Dolayısıyla eğitim ortamlarında girişimciliğin bir yeterlik olarak kavramsallaştırılması ve ölçülemez boyutlarının ölçülebilir hale getirilmesi konusunda bilgi, beceri ve tutumlar çerçevesine ait terminolojinin önemli ölçüde benimsendiği görülmektedir.

Özetle girişimcilik öğretimi girişimsel davranış ve tutumların desteklenmesi ve geliştirilmesine odaklanmalı ve girişimci yeterliği esas alan bir yaklaşımla öğrenmenin bilgi, beceri ve tutum türünden daha ölçülebilir ve daha alt seviye boyutlarına dayandırılmalıdır. Buda girişimcilik öğretimi için bu bileşenlerle uyumlu hedefler koymayı gerektirmektedir.