GIDA GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASINDA UYGU- UYGU-LAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM

ĞINA SAĞLANAN MALİ TEŞVİKLER

3. GIDA GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASINDA UYGU- UYGU-LAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM

ÖNERİLERİ

Genetik mühendisliği, ambalajlama teknolojisi vb. gelişmeler, gıda katkıları, pestisit ve veteriner ilaçları kalıntıları ile mikotoksinlerin varlığı, gıda güvenliği sorununu ciddileştirmektedir (İlbeği, 2004: 14.) Bununla birlikte mevcut gıda güvenliği mevzuatının etkin uygulanamaması, üre-tim ve işleme tesislerinin yetersiz fiziksel şartları ve gıda güvenliği güven-ce sistemi oluşturmanın maliyetinin yüksekliği, teknolojik yetersizlikler, kamu kurumlarının koordinasyon eksiklikleri, yetkin personel kapasite-sinin sınırlılığı, üretici- tüketici bilinçsizlikleri gıda güvenliğinin gelişti-rilmesini engelleyen temel sorunlardandır. Bu sorunlarla mücadelede iyi tarım/üretim uygulamaları ve tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları vb.

gıda güvenlik sistemlerine ihtiyaç bulunmaktadır. AB mevzuatı ile uyum sağlanmalı, altyapı, beşeri sermaye, analiz konularındaki yatırımlar, belge-lendirmeler, danışmanlıklar ve özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik teşviklerin sayısı artırılmalıdır (Başer vd., 2018: 266,273).

Bununla birlikte toplum sağlığını tehdit edecek şekilde yağlı, tuzlu ve şeker içeren cips, şekerli içecekler ya da dondurmalar gibi ürünlerin vergilendirilmesinde uygulanan özel tüketim vergisinin artırılmasının ve bu vergi aracılığıyla elde edilen gelirin toplum sağlığına yönelik projeler-de kullanımının sağlanması vergi ile fiyat artışı yaşanan bu tür ürünlerin tüketimini sınırlandırarak (literatürde pek çok kaynakta düşük oranda uy-gulanan bu tür vergilerin etkinsizliğinden bahsedilmiş olsa da),toplum sağ-lığına olumlu katkıda bulunacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta Türkiye’de alkol ve sigara üzerindeki vergilerdeki artışın kayıtdışını ve evde üretimleri artırıp toplum sağlığına daha çok zarar verecek aşa-maya gelmiş olduğu durumun göz ardı edilmeden, günah vergileri türleri arasında sayılabilecek olan obezite vergilerinin oranlarının çok da yüksek düzeyde belirlenmemesinin tüketici davranışları üzerinde tüketimi azaltı-cı etkinin yaratılması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Nitekim Ulusal Eczacılık ve Beslenme Enstitüsü ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Macaristan’da yağ vergisi (fat tax) uygulandıktan dört yıl sonra, tüketicilerin %59’undan fazlasının abur cubur tüketimleri azalmıştır (Weintraub,2018). Benzer şekilde Batis vd.; 2014’de vergilendirilmiş gıda alımlarının ortalama hacminin ayda kişi başına 25 g düştüğünü ya da vergi öncesi (2012-2013) trendlere göre beklenenin öte-sinde% 5,1’lik bir değişiklik olduğunu belirtmişlerdir (Batis vd., 2016).

Diğer yandan Wansink ve Huckaboe (2005: 7) tarafından obeziteye yol açan gıdaların haz verici ve bağımlılık yaratıcı niteliklerinden kaynaklanan düşük fiyat elastikiyeti nedeniyle başarılı olamayacağı savunulmaktadır.

Kolombiya’da, şekerli içecekler için önerilen% 20’lik bir verginin, şekerli

içecek alımlarını % 22 oranında azalttığı ve gelirleri ortalama 1.500 milyar

$ Kolombiya pesosu (500 milyon ABD Doları) artırdığı tahmin edilmek-tedir (Caro vd. 2017). Bu doğrultuda obezite vergilerinden elde edilen gelirlerin sağlığı, sağlıklı gıda üretimini ve tüketimini olumlu yönde etkile-yecek düzenlemelere kanalize edilmesinin yaratacağı sosyal fayda dikkate değerdir. Örneğin; Malezya’da 2019’da yürürlüğe giren şekerli içecekler üzerinden alınan ÖTV’den elde edilen gelirler, ilkokul çocukları için ücret-siz ve sağlıklı kahvaltılar sağlanmasına ayrılırken, kafelerde ve büfelerde servis edilen içecekler ÖTV’den muaf tutulmuştur (Shyam vd, 2019:14).

Türkiye’de devlet anaokulundaki çocuklara sağlanan kahvaltının bedeli-nin veliden istenilmesi yerine, bu tür düzenlemelerden yararlanılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Diğer yandan gıda güvenliğinin tesisinde dünyada gelir dağılımının adaletsizliği düşünüldüğünde; gıda bankacılı-ğı türevi sosyal dayanışma uygulamalarına olan ihtiyaç yadsınamaz. Bu bağlamda bir başka güzel uygulama yardımseverlerin fazladan bıraktıkları paraların ihtiyacı olanlara ücretsiz kahve olarak sunulduğu; askıda kahve geleneği toplumsal dayanışmalardan biridir. İtalya’da 10.12.2011’de “As-kıya Alınmış Kahve Günü”nün ilan edilmesini takiben yaygınlaşan askıda gıda, yiyecek, giyecek faaliyetleri sunan yardım kuruluşlarının faaliyetleri dikkate değerdir (Donati, 2013). Örneğin, Türkiye’de 2012’de kurulmuş olan dünyada pek çok ülkede başta üniversite öğrencilerinin, evsizlerin ve diğer ihtiyaç sahiplerinin gıda, giyecek vb. ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla uygulanan “askıda ne var” türevi sosyal sorumluluk projelerinin sayısı artırılmalıdır. Özellikle Covid 19’dan kaynaklanan ekonomik krizin etkilerini hafifletmek amacıyla uygulama kahve dışındaki ürünleri de kap-sayacak şekilde Güney İtalya’da olduğu gibi pek çok ülkede de yaygınlaş-tırılmalıdır.

SONUÇ

Türkiye’deki tarım arazileri miktarının yıllara göre değişimi incelen-diğinde; TÜİK’e göre 1988-2019 aralığında Türkiye’deki tarım alanlarının yaklaşık 41.900’den 37.700’e düştüğü görülmektedir (TÜİK, 2019). Ay-rıca daha çok mera alanlarının tarım alanına dönüşümü endemik türlerin içinde olduğu ekolojik yapıların tahribine ve hayvancılık yapılan alanların azalmasına neden olurken, kent alanlarının genişlemesi ve kent çevresin-deki tarım alanlarının plansız kentleşme ile hizmet ya da sanayi sektörü-ne kazandırılması, verimli tarım alanlarına sahip ülkenin gıda güvenliğini tehdit etmekte, tarım alanlarının uygun ve istikrarlı tarım politikaları ile yönlendirilememesine neden olmaktadır (Bayar, 2018:199). Diğer yandan tarım topraklarının tarım dışı amaçlarla kullanımı ve tarım alanlarının ta-rıma elverişsizleştirilmesine yönelik caydırıcı hukuki düzenlemeler yapıl-malıdır (Önal, 2012:191). Tarımsal üretimde verimliliği olumsuz etkileyen

biyo-yakıt üretimine yönelik talepler sınırlandırılarak gıda fiyatlarındaki artış dizginlenmeli, yabancıların tarım toprakları sahiplik hakları sınırlan-malıdır (Albayrak, 2016:169). Bununla birlikte Türkiye’de pestisit gibi tarım ilaçlarının neden olduğu aşırı tarım ilacı kullanımından oluşan kalın-tılarının gıdaya verdiği zararların önlenmesi konusunda sınırlandırmalar artırılıp, bunlarda hukuki sınırlamalara uymayan üreticilere cezai yaptı-rımlar getirilmelidir. Daha da önemlisi gıda katkı maddesi tespit edilen firmaların yalnızca ilan edilmesi ile kalınmayıp, bu firmaların üretimleri durdurulmalı, başka adlar altında yeniden ticari faaliyet yapabilmeleri en-gellenmeli ve kendilerine para cezası, vergi cezası ve hapis cezaları getiri-lerek toplum sağlığını bozmaya yönelik faaliyete girişebilecek işletmelerin caydırılmasına yönelik hukuki düzenlemelerin ivedilikle gerçekleştirilme-si gereklidir.

AB’ye uyum dolayısıyla tarımsal üretimimize getirilmiş sınırlandır-malarının ve diğer yanlış tarım politikalarının sonucu olarak Türkiye’nin bir ziraat ülkesi olma konumunu yitirmekte olması kaygı vericidir. Nite-kim Kanada mercimeğine İsrail domatesine muhtaç hale gelinmiş olması-nın önüne geçilmesi için bir imkân olarak değerlendirilebilecek Covid19 salgını sonrası milli üretimimizin sürdürülebilirliğine olan ihtiyacımızın kritikliği anlaşılarak; Tarım ve Orman Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazineye ait atıl tarım arazilerin çiftçilere ekimi yapıl-mak üzere ücretsiz olarak verilmesi projesi ilerleyen dönemde uygulana-cak olumlu projelerden biridir. Bunun yanında yerli tohumların korunması, tarım alanlarının ıslahı, çiftçilerin eğitim, danışmanlık hizmetleri ve mali yardım ile desteklenmesi gereklidir. Diğer yandan, örneğin, Konya’da-ki Meke gölü kuruma tehdidi altındadır burada tarımdaKonya’da-ki yanlış sulama sisteminin yer altı sularını azaltarak gölün kurumasına neden olduğu ileri sürülmektedir. Bu noktada devlet eliyle tarım alanlarında çiftçilerin hangi bölgelerde seçmeli olarak hangi tür meyve sebze üretimi gerçekleştirecek-lerine, kullanabilecekleri maksimum miktardaki tarım ilacı ve kullanım yöntemleri konusunda denetimleri gerçekleştirilerek olası pestisit zehir-lenmeleri engellenmeli, çevreye zarar vermeyecek miktarda su tüketim miktarlarının akıllı coğrafi bilgi sisteminden yararlanarak ölçümlenmesi yoluyla hem aynı tür ürün üretiminden doğacak israf önlenmeli, bölgesel üretimdeki ürün çeşitliliğinin kontrolü sağlanmalı hem de yer altı sularının aşırı tüketimi engellenip kuraklık tehdidi önlenmeye çalışılmalıdır.

Obezite vergisi ifadesinin dünya uygulamalarında ve Türkiye’de pek kullanılmadığı bunun yerine vergi sistemlerinde KDV ve ÖTV kanunla-rına getirilmiş düzenlemelerde farklı türlerde ve oranlarda uygulandıkları görülmüştür. Ancak obezite vergilerinin hangi ürünlere hangi oranda vergi uygulanacağına ilişkin (örneğin; şekerlemeler, atıştırmalıklar vb. ürünler-de çapraz fiyat esneklikleri ürünler-de dikkate alınarak piyasadaki daha sağlıksız

ve düşük fiyatlı ürünlere olası talep kayması ihtimali) tespit sorununun çözümü için obeziteye neden olan gıdalar ve bileşenlerinin vergi oranları tespit edilmeli, vergi sisteminin karmaşıklaştırılmaması için kapsamının ÖTV’ye dahil edilerek geniş tutulması sağlanmalı, daha düşük gelirli ke-simlerde talep inelastikiyetinin verginin regresif etkide bulunması ve yük-sek gelirli obez kişilerde tüketimi kısmama ihtimali bulunsa da, sağlıklı gıdaları teşvik edici koşullu transfer politikaları, mali sübvansiyon vb. uy-gulamalardaki eksikliklerin giderilmesine çalışılmalıdır. Bununla birlikte gıda güvenliği, gıda bankacılığı ve obezite vergileri konularının araların-daki sıkı ilişki nedeniyle bunlara ilişkin düzenlemelerin Türkiye’de bütçe ödeneklerinin tahsisinde adem-i tahsis ilkesi geçerli olduğundan “Tağşiş ve Obezite ile Mücadele ve Gıda Bankacılığını Destekleme Fonu” adı al-tında birleştirilerek ÖTV ‘den elde edilen gelirlerin belirli bir yüzdesinin ilgili fona aktarımı mekanizmasının getirilmesi oldukça işlevsel olacaktır.

Ancak unutulmaması gereken bir diğer konu alkol ve sigara tüketimin-de tüketimin-de görüldüğü üzere vergiler ve mali cezalar ilgili ürünlerin tüketiminin azalmasına sınırlı düzeyde katkıda bulunmaktadırlar. Benzer şekilde lite-ratürdeki çalışmalarda da belirtildiği üzere obezite vergilerinin diğer uy-gulamalar olmadan tüketimi kısma ihtimali düşük iken, gıda ve menü eti-ketlemeleri, mobil uygulamalar, işyeri egzersiz ve sağlık uygulamalarının teşviki, okul fiziksel aktivite artırma programı ve gıda denetim ve yasakla-ma uygulayasakla-malarının aktifleştirilmesinin, kitlesel uygulayasakla-malar ve toplumsal bilgilendirmelerle, sağlıklı gıdaların teşvikine yönelik sübvansiyonlardan yararlanılmasının uygulamanın etkinliğini artıracağı düşünülmektedir.

Diğer yandan örneğin; Japonya’da “Metabo Kanunu” aracılığıyla iş-letmelere ve yerel yönetimlere sahip oldukları işçi kadınlar ve erkekler için belirlenmiş bel ölçüsünü aşmaları durumunda para cezası uygulanmakta-dır. Dolayısıyla Metabo Kanunu’nun Japonya’da ulaştığı başarı (Sandalcı, 2019:10) düşünüldüğünde; Türk halkının da özellikle genç neslin obezite-ye yatkınlığının düşürülmesi için mali önlemler alınması obezite-yerinde olacak-tır. Geçmişte güncel tartışmalar arasında obezite vergisinin her ne kadar özellikle ABD’de uçağa binen aşırı kilolu şahısların yanındaki bireyleri sıkıştırarak rahatsız ettikleri ve yakıt tüketimine verdikleri zarar bakımın-dan ek olarak vergilendirilmelerinin gerekliliği konusu gündeme getirilmiş olsa da ayrımcılık olarak nitelendirilebileceğinden devre dışı kalmış bir uygulama olmuştur. Ancak günümüzde obez bireylerden (kortizon kulla-nımı mecburiyeti sorunu ile hormonel rahatsızlıklarla doğan obezite vb.

hariç) ek vergi alınması önerisi dijital çağın getirdiği hareketsizlik ve kolay yüksek kalorili hızlı beslenme alışkanlıklarına karşı toplum sağlığının ko-runması bakımından destekleyici olabilir.

KAYNAKÇA

Allcott, Hunt, Lockwood, Benjamin, Taubinsky, Dmitry (2019), “Should We Tax Sugar-Sweetened Beverages?”, An Overview of Theory and Evidence, Journal of Economic Perspectives, Vol33(3), https://pubs.

aeaweb.org/doi/pdfplus/10.1257/jep.33.3.202, 202-227.

Albayrak, Haydar, “Kamu Politikaları Açısından Gıda Güvenliği” I. Ulus-lararası Sosyal Bilimler Sempozyumu 13-14-15 Ekim 2016 Elazığ, 158-175.

Ayas, Işıl, Saruç, Tolga (2017), “Obezite Vergisi Ülke Uygulamaları”, Af-yon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı 2, Aralık, 69-82.

Batis, Carolina, Rivera, Juan A., Popkin, Barry M., Smith Taillie, Lindsey (2016), “First-Year Evaluation of Mexico’s Tax on Nonessential Ener-gy-Dense Foods: An Observational Study”, https://journals.plos.org/

plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1002057, Plos Medi-cine, July 5.

Başer, Uğur, Bozoğlu, Topuz, Mehmet, Kılıç Bakiye, Alhas Eroğlu, Nev-ra (2018), “Türkiye’de Gıda Güvenliği Mevzuatı ve Uygulamaları”, The 2 nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODI-VERSITY 28-30 November 2018, Samsun, Turkey, 266-274.

Bayar, Rüya (2018), “Arazi Kullanımı Açısından Türkiye’de Tarım Alan-larının Değişimi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 16 (2), 187- 200.

Wansink, Brian, Huckaboe, Mike (2005), “De-Marketing Obesity”, Cali-fornia Management Review, https://doi.org/10.2307/41166314, 47(4), July, 1-14.

Capacci, Sara, Mazzocchi, Mario ve Traill, Bob (2012), “Policies to Pro-mote Healthy Eating in Europe: A Structured Review of Policies and TheirEffectiveness”, Nutrition Reviews, 70(3), 188-200.

Caro, Juan Carlos, Ng Shu, Wen, Bonilla, Ricardo, Tovar, Jorge, Popkin, Barry M. (2017),“Sugary Drinks Taxation, Projected Consumption and Fiscal Revenues in Colombia: Evidence from a QUAIDS model”, Plos One, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/jour-nal.pone.0189026, December.

Clay, Edward (2002), “Food Security: Concepts and Measurement”, “FAO Expert Consultation on Trade and Food Security: Conceptualizing the Linkages, Rome, 11-12 July 2002, http://www.fao.org/3/y4671e/

y4671e06.htm , chapter 2

Çukur Asuman ve Erdem İmran, (2017), “Obezite Vergilerinin Obezite ile Mücadelede Yeri: Türkiye için Bir Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi, Sayı:106, 121-146.

Doğan, Alper ve Kabayel, Melih (2017), “Dünya Uygulamaları Perspekti-finde Obezite Vergilerinin Uygulanabilirliği”, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 5, 64-71.

Donati, Silvia, 2013. Celebrating the Tradition of Caffè Sospeso, https://

www.italymagazine.com/news/celebrating-tradition-caffe-sospeso, 12.10., E.T. 13.04.2020.

Economist (2019), Global Food Security Index, December https://foodse-curityindex.eiu.com/Index, E.T.(13.02.2020)

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) (2019), ÖTVK III Sayılı Liste, https://www.

gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/otv_oranlari_tum/03_01_2019_III_

sayili_liste.pdf

George, Andre Simon (2012), “Food Security: Definition, Four Dimensi-ons, History”, University of Roma Tre Faculty of Economics Master in Human Development and Food Security, http://www.fao.org/filead-min/templates/ERP/uni/F4D.pdf, March, 1-28.

Global Food Research Programme (GFRP) (2017), “Sugary Drink Taxes around the World” https://www.dropbox.com/s/bqbj501wgocor24/

UNCGFRP_SSB_tax_maps.pdf?dl=0, E.T. 13.02.2020.

Global Foodbank Network(GFN), “Foodbanking Organizations”, https://

www.foodbanking.org/stateofglobalfoodbanking/turkey.html, 2019.

Hall, Kevin D., Sacks, Gary ve Swinburn, Boyd A. (2011), “Quantifica-tion ofThe Effect of Energy Imbalance on Bodyweight”, The Lancet, 378(9793),826-837.

İlbeği, İbrahim (2004), ”Gıda Güvenliği ve Tüketicinin Korunması”, Gıda Mühendisliği Dergisi, 18: 13-16.

Lin, Biing H., Smith ,Travis A., Lee, Jonq Y., Hall Kevin D. (2011), “Mea-suringWeight Outcomes for Obesity Intervention Strategies: The Case of A SugarSweetened Beverage Tax”, Economics & Human Biology, 9(4), 329-341.

Madden, David (2015), “The Poverty Effects Of A ‘Fat Tax’In Ireland”, He-alth Economics, 24(1), 104-121.

Manyema, Mercy, Veerman, Lennert, Chola, Lumbwe, Aviva, Tugendhaft, Benn Sartorius,Demetre Labadarios, Karen J. Hofman(2014),“The potential impact of a 20% tax on sugar-sweetened beverages on obe-sity in South African adults: A mathematical model”. PloS one, https://

journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0105287, 9(8).

Manyema, Mercy, Veerman, Lennert, Tugendhaft, Aviva, Labadarios, De-metre, Hofman, Karen (2016), “Modelling the potential impact of a sugar-sweetened beverage tax on stroke mortality, costs and health-a-djusted life years in South Africa”, BMC Public Health, 16(1), 405, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4886444/.

Moore, Bernadette, Fielding Barbara, “Taxing Confectionery, Biscuits and Cakes to Control Obesity May be More Effective than a Tax on Su-gary Drinks”, British Medical Journal, 366, http://eprints.whiterose.

ac.uk/150537/3/Moore_Fielding_BMJ_accepted%20%281%29.pdf, 1-5, 1-2.

Obesity Evidence Hub (2019), “Countries that have Implemented Taxes on Sugar-Sweetened Beverages (SSBs)”, https://www.obesityeviden- cehub.org.au/collections/prevention/countries-that-have-implemen-ted-taxes-on-sugar-sweetened-beverages-ssbs.

OECD (2019), “The Heavy Burden of Obesity”,https://www.oecd-i- library.org/docserver/67450d67-en.pdf?expires=1588546472&i- d=id&accname=guest&checksum=0332DFBDD6C0BC94CBA-D62578E45488D, 1-252.

OECD (2020), “Statistics”, https://stats.oecd.org/Index.aspx?ThemeT-reeId=9# Data extracted on 16 Apr 2020 22:20 UTC (GMT) from OECD.Stat

Onur, Eroğlu ve Koyuncu, Caner, “Obezite Vergisi ve Türk Vergi Siste-minde Obeziteye Yönelik Uygulamalar”, Ömer Halisdemir Üniver-sitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2018, https://doi.

org/10.25287/ohuiibf.392519, 178-194.

Önal, Nevzat Evrim (2012), Anadolu Tarımının 150 Yıllık Öyküsü, 2. Bas-kı, Yazılama Yayınevi, İstanbul.

Sandalcı, Ulvi (2019), “Obezite İle Mücadelede Mali Cezalar: Japonya Örneği”, UBAK Uluslararası Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Tam Metin Kitabı, https://www.academia.edu/41639854/SOSYAL_

B%C4%B0L%C4%B0MLER_KONGRES%C4%B0_TAM_MET%-C4%B0N_K%C4%B0TABI, 1-14.

Saxena, Akshar, Koon AD, Lagrada-Rombaua L, Angeles-Agdeppa I, Jo-hns B, Capanzana M. (2019) “Modelling the Impact of a Tax on Swe-etened Beverages in the Philippines: an Extended Cost– Effectiveness Analysis”, Bull World Health Organ, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/

pmc/articles/PMC6357567/pdf/BLT.18.219980.pdf, 97(2): 97-107.

Shyam, Sangeetha, Misra, Snigdha, Chong, Megan, Don, Rokiah (2019);

“Developments in the Implementation of Sugar-Sweetened Beverage Tax in Malaysia - A Narrative Review “, IeJSME 2019,13(2): 12-22.

Southey, Flora, “Bolder Actions Required to Tackle Obesity: Are Food Taxes and Subsidies Answer?”, https://www.foodnavigator.com/Ar- ticle/2019/08/02/Bolder-actions-required-to-tackle-obesity-Are-fo-od-taxes-and-subsidies-the-answer, 2 August 2019, 4.

Steyaert, Jan, “1967 John van Hengel & food banks”, https://www.histor-yofsocialwork.org/eng/details.php?cps=20, 06.2019.

Tarım ve Orman Bakanlığı (TCTOB), “Ürün Bazlı Gıda Denetim Seferber-liği Başladı”, https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/4369/Urun-Baz-li-Gida-Denetim-Seferberligi-Basladi ,17.02.2020.

Tayar, Mustafa (2010), Gıda Güvenliği, Marmara Belediyeler Birliği, İs-tanbul.,

Temel İhtiyaç Derneği (TİDER), (2020) “Gıda Bankacılığında Türkiye’nin Çatı Kuruluşu: Tider”,https://www.tider.org/tur/gida-bankaciligi

Temel İhtiyaç Derneği (TİDER), “Bugüne Kadar Neler Yaptık?”, https://

www.tider.org/, E.T. 19.04.2020.

The Global Foodbanking Network(TGFN) (2020), “Partnering with New Food Banks”, https://www.foodbanking.org/what-we-do/partne-ring-with-new-food-banks/

Tiffin, Richard ve Matthew, Salois (2014), “The Distributional Consequ-ences of A Fiscal Food Policy: Evidence from the UK”, European Re-view of Agricultural Economics, 42(3), 397-417.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2019), Bitkisel Üretim İstatistikleri,

“Tarım ve Orman Alanları”, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_

id=1001.

Türk Standartları Enstitüsü (TSE) (2015), “Standartlarla Sağlıklı Gıdalar, Kaliteli Yaşam”, https://statik.tse.org.tr/upload/tr/dosya/icerikyoneti-mi/7355/19112015180352-2.pdf, 1-12, s.4.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (TCC SBB) (2019-2023), 11. Kalkınma planı, http://www.sbb.gov.tr/

wp-content/uploads/2019/07/onbirincikalkinmaplani.pdf, 1-219.

United Nations Children’s Fund (UNICEF) (2019), “Implementing Taxes on Sugar-Sweetened Beverages: An Overview”, https://sunpc.org.

pk/wp-content/uploads/2019/05/190328_UNICEF_Sugar_Tax_Brie-fing_R09.pdf.

University of North Carolina (UNC) (2020), “Why Tax Sugary Drinks?”, http://globalfoodresearchprogram.web.unc.edu/files/2020/02/FACT-SHEET_SSBTAX_2020_Feb11_Final.pdf.

Weintraub, Arlene (2018), “Should We Tax Junk Foods To Curb Obe-sity?”, https://www.forbes.com/sites/arleneweintraub/2018/01/10/

should-we-tax-junk-foods-to-curb-obesity/#240788397df6, 10 Janu-World Cancer research Fund International (WCRFI) (2018), “Building ary.

Momentum: Lessons on Implementing a Robust Sugar Sweetened Beverage Tax”, https://www.wcrf.org/sites/default/files/PPA-Buil-ding-Momentum-Report-WEB.pdf, 1-36.

World Food Programme (WFP) (2020), “World Hunger Map 2020”, htt-ps://insight.wfp.org/wfp-launches-hungermap-live-431e59553aa5 World Health Organization (WHO) (2017), “Taxes on sugary drinks: Why

do it?”, https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/260253/

WHO-NMH-PND-16.5Rev.1-engpdf;jsessionid=23F8E378383D-3C7AFE63771A8C43B2D7?sequence=1, 1-4.

World Health Organization (WHO) (2020), “Obesity”, https://www.who.

int/topics/obesity/en/

Yıldız, İlkay ve Gür, Esra (2018), “Aşırı Kiloyla Mücadelede Maliye Politikası Aracı: Obezite Vergisi”, 1. Uluslararası Battalgazi Disipli-ner Çalışmalar Kongresi Tam Metin Kitabı, Cilt 1, 7-9 Aralık 2018

Malatya, https://30d4ed98-bbfd-4215-a9ab-b3bd6c00d4b3.filesusr.

com/ugd/614b1f_a37c58a0c5a64803bcc683fe48846950.pdf, 246- 260.pdf?expires=1588546472&id=id&accname=guest&checksum=-0332DFBDD6C0BC94CBAD62578E45488D, 1-252.

OECD (2020), “Statistics”, https://stats.oecd.org/Index.aspx?ThemeT-reeId=9# Data extracted on 16 Apr 2020 22:20 UTC (GMT) from OECD.Stat

org/10.25287/ohuiibf.392519, 178-194.

Önal, Nevzat Evrim (2012), Anadolu Tarımının 150 Yıllık Öyküsü, 2.

Baskı, Yazılama Yayınevi, İstanbul.

B%C4%B0L%C4%B0MLER_KONGRES%C4%B0_TAM_MET%-C4%B0N_K%C4%B0TABI, 1-14.

pmc/articles/PMC6357567/pdf/BLT.18.219980.pdf, 97(2): 97-107.

Shyam, Sangeetha, Misra, Snigdha, Chong, Megan, Don, Rokiah (2019);

“Developments in the Implementation of Sugar-Sweetened Beverage Tax in Malaysia - A Narrative Review “, IeJSME 2019,13(2): 12-22.

Southey, Flora, “Bolder Actions Required to Tackle Obesity: Are Food Taxes and Subsidies Answer?”, https://www.foodnavigator.com/Ar-

Belgede Birinci Basım / First Edition Haziran 2020 ISBN (sayfa 157-167)