C. DİN VE BENLİK SAYGISI
1. Gençlik Çağı ve Özellikleri:
İnsanın yaşam süresi çeşitli devrelere ayrılmaktadır. İnsanın doğumundan ergenlik çağına kadar olan süreye çocukluk, ergenlikten olgunluk dönemine kadar olan süreye gençlik dönemi denir. Daha sonra bunu olgunluk, yaşlılık ve düşkünlük gibi devreler izlemektedir. Şüphesiz ki, insan hayatının en önemli dönemi çocukluk ve gençlik dönemleridir.
Gençlik kavramı, gerek tanımı gerekse gruplandırma ve yaş dilimleri içindeki yerinin saptanması açısından değişik toplumlarda ve dönemlerde değişik yaklaşımlarla ele alınmıştır.553
___________________________
551Ekşi,a.g.m.,ss.173-174
552Bkz.Yapıcı,A.,Kayıklık,H.,”Ruh Sağlığı Bağlamında Dindarlığın Öz Saygı ve Kaygı ile İlişkisi: Çu-kurova Üniversitesi Örneği”,Değerler Eğitimi Dergisi,3(9),ss.177-206
553Yavuzer, Haluk, Çocuk Psikolojisi, s. 275
Çocuklukla erişkinlik arasında yer alan gençlik, ruhsal olgunlaşma, gelişme ve yaşama hazırlık evresi olarak tanımlanabilir. Çoğunlukla ilk ergenlik belirtileriyle başlayan ve büyümenin durmasına kadar devam eden gençlik çağına, batı dillerinde büyüme anlamına gelen ‘Adolescence’ adı verilir.554 Çocukluk ve yetişkinlik evresi arasında bulunan, cinsel içgüdünün serpildiği ve cinsel olgunluğa ulaşıldığı, toplumsal ilginin ve özgürlük isteminin doruk noktasına eriştiği bu dönemde, kişisel eğilimler belirginlik kazanmaktadır.555
Fiziksel, psikolojik, duygusal ve sosyal değişikliklerin olduğu bir yaşam dönemi olan gençlik döneminde bu özellikler iç içe ve birbirleriyle karşılıklı etkileşim içerisindedirler.
Unesco’ya göre cesaretin çekingenliğe serüven isteğinin rahata üstün geldiği bir çağ olarak isimlendirilen556 gençlik çağının başlama yaşında sosyo-ekonomik koşullar, sağlıklı beslenme ve iklim koşulları, büyük ölçüde etkilidir. Gençlik çağı, cinsel olgunluğun meydana geldiği buluğ (puberty) dönemiyle aynı değildir. Her ne kadar, buluğ, gençlik çağının ilk belirtisi ise de gençlik çağı, buluğ öncesi ve buluğu da içine alan, hatta buluğ sonrası da bu çağın etkileriyle devam eden daha uzun süreli bir dönemdir.
Bazılarına göre ergenlik,yalnızca bir yaş dilimi olarak,bazılarına göre ise çocukluk rol ve statüsünde yetişkinliğe geçişi,bağımsız ve kendine yeterli bir birey haline gelme olarak tanımlanmaktadır.557
Birleşmiş Milletler Örgütü, öğrenim gören, hayatını kazanmak için çalışmayan ve ayrı bir konutu bulunmayan kişileri genç olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla gençlik, biyolojik, ruhsal ve toplumsal bir kavram olup kişi üretici duruma geçtiği ya da bir yuva kurup çalışmaya başladığı zaman, gençlik çağı bitmekte ve yetişkinlik çağı başlamaktadır. Bu sebeple, kırsal kesimlerde gençler erken yaşlarda evlendirildikleri
___________________________
554 Yavuzer, a.g.e., s. 276; Yörükoğlu, Gençlik Çağı, s. 13
555 Gürün, a.g.e., s. 46
556 Yörükoğlu, a.g.e., s. 19
557Bkz.Bauer,B.;Hill,S.Essentials of Mental Health Care,W.B.Saunders Comp.,Philadelphia,1986, ss.11- 12;Canat,S.Ergenlik Dönemi ve Bireyleşme Sorunu,XXI.Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongre- Si Bilimsel Çalışmaları,Ç.Ü.Tıp Fakültesi,Adana-Mersin,7-13 Ekim 1985,ss.29-30;Muss,Rolf E.,”Ergen-likPsikolojisinde Akımlar” (Çev.Meral Çileli),Ergenlik Psikolojisi (içinde),Der.b.Onur,Hacettepe-Taş Ki-tapçılık,Ankara,1987,ss.13-14
için gençlik çağı kısa sürmektedir.558
Bireyde gözlenebilen hızlı ve sürekli bir gelişim evresi olan gençlik dönemi biyolojik, psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan bir gelişme ve olgunlaşmanın yer aldığı çocukluktan erişkinliğe bir geçiş dönemini ifade eder. Gençlik çağının kapsadığı yaş dilimleri ülkeden ülkeye değişiklik göstermesine rağmen UNESCO, 12-24 yaş dilimlerini gençlik çağı olarak kabul etmiştir.559 Bununla birlikte gençlik çağı, bazılarına göre bir geçiş çağını ifade ederken, bazıların göre çocuklukla erişkinliği birbirine bağlayan bir köprü, bazılarına göre bir gelişme basamağı ve erişkinliğe hazırlık dönemini ifade etmektedir.
Gençlik çağının ilk dönemi, gerek fizyolojik, gerekse psikolojik değişmelerin çok çabuk oluştuğu, buna bağlı olarak davranışlarda da bir takım değişmelerin olduğu bir dönemdir. Başka bir deyişle ergenlik döneminin başlangıcından itibaren ve daha sonraki yıllarda genç, fiziksel, cinsel, duygusal, sosyal ve kişisel bakımdan bir takım değişiklikler gösterir. Özellikle ön erinlik döneminde gencin bedeninde belirgin ve hızlı bir değişme ve gelişme görülür, boyu uzar, kasları güçlenir vs. Bu durum, gencin beden yapısının ve özelliklerinin başlıca ilgi alanı haline gelmesine sebep olur. Genç insan, kendini çirkin ya da güzel olarak görüp değerlendiriyorsa, bütün bakışların, mimik ve jestlerin dolaylı olarak çirkinliğine ilişkin iletiler taşıdığını sanır, sözcükleri bu doğrultuda yorumlar. Büyümenin çabuk olması, değişen bedenle birlikte duyguların, davranışların ve tutumların değişmesini de beraberinde getirmektedir.560 Değişimin hızı yüksek olduğu için genç, bu duruma uyum sağlamada güçlük çeker ve bu yüzden bir takım dengesizlik ve kararsızlıklar gösterebilir.
Gençlik döneminin ortaları, gençliğin başlarındaki değişmelerin kısmen devam ettiği bir süreçtir. Bu dönemde de genç, gelişme ve değişmenin beraberinde getirdiği bir takım sorunlar yaşayabilir. Bu dönemdeki bir genç, yetişkinin gözünde ne tam bir çocuk, ne de tam bir yetişkindir. Bu dönemde gençlerin neleri yapıp neleri yapamayacakları da yetişkinler açısından net değildir.
_____________________________
558 Yörükoğlu, a.g.e., ss. 13-14
559Köknel, a.g.e., s. 168
560Peker, a.g.e., s. 106; Köknel, a.g.e., s. 172; Kulaksızoğlu, a.g.e., s. 128
Gençlik çağının sonlarına doğru gencin bedensel ve zihinsel gelişimi yine devam etmekle birlikte duygu ve heyecanlardaki taşkınlıklar azalmakta, dengeli olma hali artmakta ve yetişkinlerle ilişkilerin biraz daha düzeldiği gözlenmektedir. Zira bu dönemdeki genç, sorunlarını daha olgun biçimde karşılamayı öğrenir. Gencin sorun ettiği şeylerin niteliği bu dönemde değişirken, duygusal bakımdan da yoğunluluk hali yerini yavaş yavaş sükûnete bırakmaktadır. Gencin olgun davranışları yüzünden yetişkinler de gence karşı daha az müdahaleci olurlar. Ergenliğin son dönemlerinde gençler, olaylar karşısında daha gerçekçi olurlar, toplumsal konulara daha çok ilgi duymaya ve daha önce kendilerine öğretilen dini ve ahlâki bilgileri sorgulamaya başlar ve onları akıl ve mantık çerçevesine oturtmaya çalışırlar.561
Gençlik çağı, bir tür arayış dönemidir. Genç insanın benlik, kimlik ve kişilik ka-zanma sürecidir. Özellikle kimlik gelişiminin en önemli dönüm noktası ergenlikte yaşanır.Zira ergenlik çağı,gencin kimliğinin şekillendiği bir dönemdir.562 Çocukluk dönemi başkalarının insafına kaldığımız ‘etkin bir bağlılık’ dönemi iken, aynı zamanda çocukluk döneminde bağımsızlığımızın farkında oluyor ve kendimizi özgürleştirmek iç-in neye ve kime karşı olduğunu anlamasak da savaşıma başlıyorduk. Bu dönemde, kendi kendimizi keşfetmeyi kararlaştırıyorduk. İşte bu noktada çocukluk ile gençlik aşamaları arasındaki köprüyü kurmuş oluruz. Ancak, bu yeni aşama, yani gençlik çağı, değerleri, yükümlülükleri ve erdemleriyle tümüyle benzersizdir.563 Gençlik çağı, kişiliğin toplumsal nitelik kazandığı bir arayış dönemidir. Bu arayış döneminde kişi kim olduğunu, neye değer vereceğini, kime bağlanıp inanacağını ve amacını bulmaya çalışır. Bunun için de, çevresinde bulunan bazı kişilerle özdeşleşme (identification) ya parak kişiliğine biçim vermeye çalışır.
Gençlik çağı ilk kişilik kavramını kararlaştıracak yargılara varmak üzere yeterli özerkliği sağlamak için, kişinin kendi düşünce ve duyumsamalarını inceleme ve çözümleme, gerekli sınama-yanılmaları yapma dönemidir.564
_________________________________
561 Kulaksızoğlu, a.g.e., s. 129
562 Crain,William C.”Erikson’un Evreler Kuramı” (Çev.Ali Dönmez),Ergenlik Psikolojisi (içinde), Der.
B.Onur,Hacettepe Taş Kitapçılık,Ankara,1987,s.37
563Buscaglia, Leo, Kişilik, Tümüyle İnsan Olabilme Sanatı, Çev. Nejat Ebcioğlu, 4. bs., İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1987, ss. 51-52
564Buscaglia, a.g.e., s. 54
Gençlik çağı sağlıklı ve ölüm oranı düşük bir çağdır. Başlıca ölüm nedenlerinden birisi trafik kazaları, diğeri de intihar olaylarıdır. Örneğin; A.B.D.’de genç ölümlerinin % 54’ü trafik kazaları, % 10’u da intihar sonucu olmaktadır. Buradan hareketle gençlik çağının genellikle sorunlu ve bunalımlı bir hayat devresi olduğunu söyleyebiliriz.565 Gençlerin yaşadıkları sorunlar, sadece gelişmiş ülkelere özgü sorunlar olmayıp, ufak çaptaki farklılıklarla çeşitli kültürlerde ve toplumlarda gözlenebilen evrensel problemlerdir.
Bunalımlar, öfkeler, çatışmalar ve kaygılarla dolu bir dönem olan gençlik çağı, aynı zamanda yanılgıların, bencilliğin, başkaldırmanın, bocalama, çelişki ve kararsızlık- ların sık görüldüğü bir dönemdir. Kısacası olumlu, olumsuz tüm duyguların yoğun ve bütün tepkilerin aşırı olduğu bir dönemdir.566 Bu sebeple, yaşamın tüm aşamaları içerisinde en çok anımsananı gençlik çağıdır. Çünkü diğer hiçbir aşama bu denli kalp kırıklıkları, zıtlık, çekişme ve yanlış anlamalarla dolu değildir. Hayatımızın bu dönemini hem gücenmeler hem de neşeli anlarımızla anımsarız.
Ergenlik döneminde genç, ebeveynine şiddetli bir şekilde başkaldırabilir, ancak onlardan ayrılamadığı için daima bağımlı ve saldırgan-narsisistik eğilimlerin arasında gidip gelen, çözülemez ergenlik çatışmaları düzeyine gerilemeli bir biçimde saplanmış olarak kalabilir.567 Bununla birlikte, çocukluk döneminde aile içi duygusal ve sosyal etkileşimi iyi olan bireylerin, ergenlik dönemi sorunlarını daha kolay çözdükleri gözlenmiştir.
Gençlik çağında gencin karşılaştığı sorunlar ise, duygusal duygu durumunun denetimi, kendi beden yapısıyla ilgili olarak zihninde yarattığı tasarıma verdiği değer, karşı cinsle ilişki ve aile bireyleriyle iletişim biçimi şeklinde özetlenebilir.568
Özetle belirtmek gerekirse gençlik çağının temel özellikleri, duygusal coşku ve taşkınlık çabuk kurulan ve bozulan ilişkiler, toplum içinde sivrilme, ilgi çekme ve rol sahibi olma çabasıdır. Bununla birlikte gençlik çağı, sadece olumsuz duygu ve tepkilerin yoğun olduğu bir çağ değil, tatlı hayallerin, tutkuların ve idealizmin filizlendi-
________________________________
565Yörükoğlu, a.g.e., ss. 16; Hökelekli, Hayati, “Gençlik ve Din” Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi (İçinde), Der. Hayati Hökelekli, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2002, s. 11
566 Yörükoğlu, a.g.e., s. 19
567Jacobson, a.g.e. s. 116
568Köknel, a.g.e., s. 173
ği, sıkı arkadaşlıkların ve ilk sevgilerin yaşandığı, kendini kanıtlama ve kendi kimliğini arayıp bulma çabalarının bir hayli yoğun olduğu bir dönemdir.
Gençlik çağında, başlangıçtaki bedensel değişme ve gelişmeleri ruhsal ve toplumsal değişme ve gelişmeler izler. Kısacası gençlik çağı biyolojik değişmeyle başlar, bedensel, zihinsel, ruhsal ve toplumsal gelişmeyle son bulur.