Geçiş dönemi ve istisnalar

Türk mevzuatı ile müktesebat arasındaki farklılıklar saptanmıştır. ⁴⁶ Çalışmalar 2003 ve 2004 yılında da sürdürülmüştür.

3 Ekim 2005 tarihinde Müzakere Çerçeve Belgesi’nin AB Bakanlar Konseyi tarafından kabulünden sonra, Komisyon tarafından, katılım müzakerelerinin ilk aşamasını oluşturan müktesebatın analitik incelemesinin başlatıldığı duyurulmuştur. Böylece, alt komiteler aracılığıyla yürütülen ve başlangıçta “screening”, ardından “legislative scrunity” olarak tanımlanarak yürütülen çalışmalar, ne sonuç ürettiğine ilişkin hiçbir belgeye konu olmaksızın, kapatılmıştır. ⁴⁷ Türkiye dışında başka hiçbir ülkeye uygulanmayan bu sürecin, ülkenin deneyim kazanması” olarak yorumlanması hayli ilginçtir. ⁴⁸ Şimdi, Türkiye için bir kez daha tarama süreci yürütülmeye başlanmıştır.

çıkarlarla çelişeceğinin sağlam veri ve analizlere dayanarak somut bir biçimde gerekçelendirilmesi ile elde edilir.

Geçiş dönemi ve istisnalar; katılımla birlikte mevzuata uyumun teknik olarak olanaksız olduğu, mevzuata uyumun olumsuz etkisini azaltma gereğinin söz konusu olduğu veya sosyo – ekonomik açıdan ciddi mali külfetle karşılaşma olasılığı durumunda, aday ülkedeki mevcut yüksek standartları koruma amacıyla, temel ulusal çıkarların korunması gereği halinde istenebilir.

Avrupa Birliği, aday ülkenin temel ulusal çıkarlarıyla çelişen durumun AB açısından önemli sorun yaratmadığı; uyumun maliyetinin aday ülke açısından büyük yük getirdiği, sosyo-ekonomik ve siyasal açıdan ciddi sorun alanları yaratan (tarım, çevre, enerji vb) durumlarda, aday ülkeye geçiş dönemi ve istisna tanıma konusunda esnek olabilmektedir.

Buna karşılık geçiş dönemi ve istisna talep edilen alanların serbest piyasa kuralları ve iç pazarın işleyişi ile çelişmesi (devlet yardımları vb), rekabetin bozulması (teknik mevzuata ve sosyal politika alanına uyum vb), Birliğin siyasal öncelikleriyle uyuşmaması durumlarında AB, istemleri olumlu karşılamamaktadır.

1 Mayıs 2004’te 10 yeni ülkeye genişleyen Avrupa Birliği, 31 müzakere başlığından 13’ünde geçiş dönemi tanımıştır. Geçiş dönemi tanınan alanlarda başta tarım olmak üzere vergilendirme, çevre ve iç pazar (malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı) öne çıkmaktadır. Bunların yanında rekabet, gümrük birliği, ulaştırma, enerji, sosyal politika ve istihdam, telekomünikasyon ve bilgi teknolojileri, geçiş dönemi tanınan diğer müzakere başlıklarıdır.

A. 10 Yeni ülkeye AB’ye Katılım Müzakerelerinde Tarım Alanında Tanınan Geçiş Süreleri ve İstisnalar ;

a) Yatay Hususlar alt başlığı altında, tüm ülkelerle veterinerlik ve bitki sağlığı sektöründe geçiş süreleri tanınmıştır. AB’deki insan, hayvan veya bitki sağlığına yönelik riskler, müzakereler sırasında dikkate alınmıştır.

b) Doğrudan ödemeler, Doğrudan ödemelerde kaynak artırılması, Kaynak aktarımına mali destek sağlanması ve Tek alan ödeme programı alt başlıkları altında, tüm ülkelere tanınan geçiş dönemi uyarınca, doğrudan ödemeler bugünkü ödeme sistemi

göz önüne alınarak 2004 yılında % 25, 2005’te % 30 ve 2006’da % 35 oranında olacaktır.

Aşamalı olarak artırılarak doğrudan ödemeler 2013 yılında % 100’e ulaşacaktır. Doğrudan ödemeler iki seçenek altında uygulanabilir; (i)2004’te AB düzeyinin % 55’ine, 2005’te % 60’ına ve 2006’da % 65’ine kadar yükseltilebilir; azami yükseltme oranları 2007 yılından itibaren ilgili yılda uygulanan eşleme (phasing-in) düzeyinin % 30 üzerinde olacaktır. (ii) Ürün temelinde, 2003’te uygulanan doğrudan ulusal destek düzeyine yükselebilir ve % 10 oranında artırılabilecektir. Buna karşılık, doğrudan ödemeler, hiç bir koşul altında AB doğrudan ödeme düzeylerinin % 100’ünü geçemez.

Ülkelere göre geçiş uygulamaları kapsamında; Kıbrıs 2001’de uygulanan destek düzeyine kadar artırım yapabilir. Çek Cumhuriyeti, nişasta sektöründe eşleme dönemi boyunca, mevcut üye ülkelerdeki düzeyinin % 100’üne kadar artırım yapabilir. Litvanya, ürün temelinde katılım öncesi (2002’de) uygulanan düzeye kadar artırım yapabilir.

Slovenya ürün temelinde, katılım öncesi (2003), OTP benzeri ulusal bir program çerçevesinde uygulanan düzeye kadar artırım yapabilecektir.

2004-2006 döneminde AB ile %40 oranına kadar eşleme, ATGYF kırsal kalkınma garanti bölümü ödemelerinden kısmen karşılanabilecektir. Eşlemelerin ortak finansmanı için AB, Hedef 1 bölgeleri için en çok %80 oranında ortak finansman katkısı sağlayabilecektir. Yeni üye ülkeler, mevcut AB’de uygulanan standart doğrudan ödeme sistemi yerine belirli bir süre OTP doğrudan ödemelerini tercih edebileceklerdir.

c) Devlet Yardımları alt başlığı altında, tüm ülkeler, katılımın ardından bazı devlet yardımlarının mevcut yardımlar olarak sınıflandırılabilmesi için dört ay içinde mevcut yardım sınıfına girebilecek bütün devlet yardımları ile ilgili bilgileri vereceklerdir.

Kıbrıs’ta 2010 yılına kadar bazı sektörlerde tamamlayıcı ulusal doğrudan ödemelerin yanısıra geçici ve azalan ulusal yardımlar verilecektir. Kıbrıs katılım tarihinden sonraki 5 yıl süresince geri kalmış alanları için özel destek sağlayabilecektir. Malta 2014 yılına kadar belli sektörlerde tarım üreticilerini, işleyicileri ve ithal tarım ürünlerini satan perakendecileri desteklemek amacı ile geçici özel devlet desteği sağlayabilecektir. Bu devlet yardım tedbirleri Malta tarımına uyarlanmış olup azalan bir oranla 2014 yılına kadar geçerli olacaktır. Slovakya 3 yıl süreyle ambar ve ürün makbuz sistemine (warehouse receipt) yönelik devlet yardımı sağlayabilecektir. Letonya’ya 2008 yılına kadar bazı

sektörlerde tamamlayıcı ulusal doğrudan ödemelerin yanısıra geçici ve azalan ulusal yardım verme hakkı tanınmıştır. Estonya 2004 yılında katılım öncesi düzeyden daha yüksek olmamak koşuluyla ulusal tavukçuluk primi verebilecektir. Slovenya 5 yıl süreyle yağ kabağı üretimini desteklemek için azalan oranda devlet yardımı verebilecektir.

ç) Stoklar alt başlığı altında, tüm ülkelerin katılım tarihinde sahip oldukları ve yeni üye ülkenin piyasa-destek politikasından kaynaklanan kamu stokları AB’ye geçecektir.

d) Önleyici tedbirler alt başlığı altında, Katılım Anlaşmasında bulunan önlem hükmü tarım sektörü için de geçerli olacak ve ciddi sorunlarla karşılaşıldığı hallerde başvurulabilecektir.

e) Diğer alt başlığı altında, Estonya, Letonya ve Litvanya’ya, Organik tarıma yönelik geçici düzenlemeler tanınmıştır. Çek Cumhuriyeti ticari marka ve diğer haklara zarar vermeyecek şekilde bazı ürünleri coğrafi işaretleme hakkına sahip olacaktır.

f) Tek Pazar düzenlemeleri, referans miktarlar (ekim alanları, kotalar, tavan miktarları vb) alt başlığı altında tüm ülkeler, referans üretim miktarlarını halihazırdaki üretim miktarları ve ülkeye özel koşulları göz önünde bulundurarak belirleyeceklerdir.

g) Özel Ürünler – Meyve ve Sebzeler alt başlığı altında, Kıbrıs 5 yıl süreyle bazı sebze ve meyvelerin üretimine yönelik geri alma miktarındaki sınırı AB’de uygulamalarından daha yüksek bir düzeyde tutabilecektir. Malta 5 yıl süreyle domates üreticilerine zaman içinde azalan oranda mali destek verebilecektir. Polonya 3 yıl süreyle sebze ve meyve üretici kuruluşlarının ön tanınması için gerekli kıstasları belirleyebilecektir.

ğ) Özel Ürünler – Alkollü İçkiler ve Şarap alt başlığı altında, Kıbrıs’a, özel ekim hakları tanınmış, şarap üretimi için yapılacak üzüm ekim yerleri belirlenmiştir. Ayrıca alkollü içeceklerin isimleri konusunda anlaşmaya varılmıştır. Malta’ya 2008 yılına kadar şaraplarda yerli karışımlar kullanabilme hakkı tanınmıştır. Ayrıca özel ekim hakları alan Malta, şarap üretimi için yapılacak üzüm ekim yerlerinin de belirlenmesini sağlamıştır.

Macaristan şarap üretiminde sucrose kullanabilecek olup, alkollü içeceklerin isimleri konusunda anlaşmaya varılmıştır. Macaristan’a Rizlinszilvani likörünün isminin kullanımdan kaldırması için 5 yıl süre verilmiştir. 1 Ocak 1993 öncesinde üretilen ve şişelenen şarap stoğunun zamanla bitirilmesi ve şişelerin hacminin 0.70 cl olması konusunda da anlaşma sağlanmıştır. Polonya ile de alkollü içeceklerin isimleri konusunda

anlaşmaya varılmıştır. Polonya, bazı koşullar altında Polonya şarabı ve Polonya meyve şarabı unvanını kullanabilecektir. Şarap üretim alanı olarak tanınması ve şarap türlerinin sınıflandırılması katılım sonrasına ertelenmiştir. Slovakya ile ispirtolu içeceklerin isimleri konusunda anlaşmaya varılmıştır. Slovakya şarap üretiminde sucrose kullanabilecektir.

Çek Cumhuriyeti’ne özel ekim hakları tanınmıştır. Bu ülke yanında Slovenya’da şarap üretiminde sucrose kullanabilecektir. Letonya ve Litvanya ile ispirtolu içeceklerin isimleri konusunda anlaşmaya varılmıştır.

h) Özel Ürünler – Tütün alt başlığı altında, Polonya’ya, 5 yıl içinde, tüm tütün üretim bölgelerinde %1’lik teminat eşiğinde, sektördeki üretici gruplarının tanınması için gereken eşik koşullarını belirleme hakkı tanınmıştır.

ı) Canlı hayvan ve Hayvan Ürünleri - Süt alt başlığı altında, tüm ülkelere, süt ürünleri kotaları tayin edilmiştir. Kotanın tümü doğrudan satışlar ve sevkıyat arasında bölüştürülmüştür. Kıbrıs, Malta, Macaristan, Polonya, letonya ve Litvanya’ya 5 yıl geçiş süresi, içme amaçlı üretilen sütte bulunan yağın AB müktesebatında istenilen yağ içeriği ile uyuşmaması dolayısıyla, bu sütün pazarlanması için verilmiştir. Ayrıca Malta, 5 yıl geçiş süresi içinde, işleme amaçlı üretilen sütün yağ içeriği belirlenecektir. Polonya ve Slovenya’ya 1 yıllık geçiş süresi, süt kotalarının üreticilere tahsis edilmesi ve bunların fark giderici vergilerden muaf tutulması için verilmiştir

i) Damızlık hayvan alt başlığı altında Polonya, Estonya, Letonya ve Litvanya’ya 3 yıl süreyle, diğer damızlık cinslerine de suckler primi alma hakkı tenınmıştır.

j) Stok yoğunluğu alt başlığı altında Kıbrıs ve Malta’ya 5 yıl süreyle, stok yoğunluklarını AB standartlarına getirmeleri için zaman tanınmıştır.

k) Bölgesel kalkınma alt başlığı altında tüm ülkelerle, ATGYF fonu altındaki geçici kırsal kalkınma planının kullanılması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Malta 2004 – 2006 döneminde çiftçi ve üretici gruplarının yeni şartlara uyum sağlanması için bazı tedbirler alabilecek, bazı koşullar altında ağaçlandırma faaliyetlerini destekleyebilecektir. Estonya 2004 – 2006 döneminde, yine bazı koşullar altında terk edilmiş tarlaların ağaçlandırılmasını destekleyebilecektir. Litvanya 2004 – 2006 döneminde, süt üretim sektöründe çalışan 55-70 yaş arasındaki çiftçilere süt üretimini bıraktırarak erken emeklilik hakkı tanıyabilecektir.

l) Veterinerlik alt başlığı altında Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Letonya, Litvanya ve Slovakya’ya, 5 yıl süreyle, kamu sağlığı alanında et, süt, balık, yumurta konusunda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlarla geçici düzenlemeler yapma ve bu doğrultuda geçiş süresi boyunca bunların ürettiği ürünleri özel olarak işaretleyerek, AB üyesi ülkelere hiçbir şekilde pazarlamayarak üretimlerini sürdürme hakkı tanınmıştır.

Ayrıca Macaristan ve Romanya arasında sınır kontrolleri için geçici düzenlemeler yapılmış olup Macaristan, Polonya, Malta, Çek Cumhuriyeti ve Slovenyaya, 2009 yılına kadar, tavuk kafesi boyutlarının AB standartlarına getirilmesi için geçiş süresi tanınmıştır. Polonya, Malta ve Letonya ile ham süt kalitesi için geçici düzenlemeler yapılması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Polonya 2006, Malta 2009 yılı sonuna kadar, özel olarak işaretlemesi ve hiçbir AB ülkesine pazarlanmaması koşuluyla, AB normlarıyla uyumlu bazı süt kurumlarında üretilen AB normlarıyla uyumlu olmayan ham sütün ülke içinde dağıtımı konusunda geçiş süresi almışlardır. Letonya, 2004 yılı sonun kadar , hayvan atığı işleyen iki işletme için geçici düzenleme yapma olanağına kavuşmuştur.

m) Bitki sağlığı – Tohum kalitesi alt başlığı altında Slovenya, Kıbrıs, Malta ve Letonya’ya, 5 yıl süreyle, tohum kalitesi konusunda gerekli düzeyi yakalayabilmeleri için geçiş süresi tanınmıştır.

n) Patates alt başlığı altında Polonya ile 69/464/EEC sayılı yönergenin 9. maddesinin uygulanmasında ayrıntılı önlemler konusunda anlaşmaya varılmıştır. Litvanya’ya 2006 yılı başına kadar, Ring Rot patates cinsi için geçerli olan yönetmeliklerin uygulanması için geçiş süresi tanınmıştır.

o) Bitki Çeşidi Hakları alt başlığı altında Litvanya’ya, 2010 yılı sonuna kadar bitki çeşidi haklarına ait ödeme yapılması için geçiş dönemi tanınmıştır.

ö) Bitki Koruma Ürünleri alt başlığı altında Polonya’ya, 2006 yılı sonuna kadar bazı bitki koruma ürünlerinin pazarlanabilmesi için süre verilmiştir.

p) Hayvan Yemi alt başlığı altında Çek Cumhuriyeti’ne, candida utilis mayasından üretilen hayvan yemlerini kendi sınırları içinde pazarlayabilmesi için katılım tarihinden 2 yıl sonra veya anlaşmanın 6. maddesi uyarınca belirlenecek tarihe kadar geçerli olacak süre verilmiştir.

B. 10 Yeni ülkeye AB’ye Katılım Müzakerelerinde Balıkçılık Alanında Tanınan